Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

O„zbekiston Respublikasida fermer xo„jaliklarini yuritish uchun optimal 
yer maydonlarining o„lchami
9
 
 
№ 
 
 
2015 yil 1 oktabr 
holatida 
2015 yil 1 dekabr 
optimallashtirish 
natijasida 
Farq 
jam
i f
er
m
er
 xo„
jal
igi
, so
n
i 
o
„r
tac
h
a 
1 
fe
rm
er
 
xo„
jal
igi
ga 
to„
g„
ri
 
k
el
ad
iga
n
 ye
r 
m
ayd
o
n
i,
 
ga
 
jam
i f
er
m
er
 xo„
jal
igi
, so
n
i 
o
„r
tac
h
a 
1 
fe
rm
er
 
xo„
jal
igi
ga 
to„
g„
ri
 
k
el
ad
iga
n
 ye
r 
m
ayd
o
n
i,
 
ga
 
fermer 
xo„jaligi, soni 
o„rtacha 1 
fermer 
xo„jaligiga 
to„g„ri 
keladigan yer 
maydoni 
soni
(+,-) 
% 
ga
(+,-) 
% 
1 
Qoraqal. Resp. 
3691 
80,6 
4802 
58,7 
1111 
30,1 
-21,9 
-27,2 
Viloyatlar: 
2 
Andijon 
7251 
29,8 
8538 
25,6 
1287 
17,7 
-4,2 
-14,2 
3 
Buxoro 
4632 
44,4 
5273 
39,0 
641 
13,8 
-5,4 
-12,1 
4 
Jizzax 
7784 
55,7 
10073 
43,2 
2289 
29,4 
-12,6 
-22,6 
5 
Qashqadaryo 
10756 
51,2 
12373 
44,8 
1617 
15,0 
-6,4 
-12,4 
6 
Navoiy 
1814 
48,3 
2519 
35,6 
705 
38,9 
-12,7 
-26,2 
7 
Namangan 
5523 
35,7 
7397 
26,9 
1874 
33,9 
-8,9 
-24,8 
8 
Samarqand 
10952 
36,9 
12641 
32,1 
1689 
15,4 
-4,8 
-13,1 
9 
Surxondaryo 
5447 
45,5 
6108 
41,2 
661 
12,1 
-4,4 
-9,6 
10 Sirdaryo 
5097 
48,6 
5459 
46,1 
362 
7,1 
-2,5 
-5,2 
11 Toshkent 
6272 
53,3 
9418 
29,6 
3146 
50,2 
-23,7 
-44,4 
12 Farg‗ona 
8805 
31,3 
10420 
26,1 
1615 
18,3 
-5,2 
-16,6 
13 Xorazm 
5490 
36,9 
6049 
33,8 
559 
10,2 
-3,1 
-8,4 
14 
Jami 
83514 
43,9 
101070 
36,1 
17556 
21,0 
-7,8 
-17,8 
 
9
Manba: О‗zbekiston Respublikasi Statistika qо‗mitasi ma‘lumotlari asosida ishlab chiqilgan. 

---

36 
2.2.1-jadval 
 
O„zbekiston Respublikasida fermer xo„jaliklarini ixtisoslashtirish natijalari, 
(2015 yil)
10
 
№ 
 
Respublika va 
viloyatlar 
 
Jami fermer 
xo„jaliklari 
shu jumladan 
Paxtachilik va 
g„allachilik 
Sabzavotchilik va 
polizchilik 
Bog„dorchilik va 
uzumchilik 
Chorvachilik 
Boshqa yo„nalishlar 
S
on
i,
 b
ir
li
k
 
O
„r
ta
ch
a
 1
 f
er
m
er
 
xo„
jal
ig
iga
 t
o„
g„
ri
 
k
el
ad
ig
an
 ye
r 
m
ayd
on
i,
 ga
 
S
on
i,
 b
ir
li
k
 
O
„r
ta
ch
a
 1
 f
er
m
er
 
xo„
jal
ig
iga
 t
o„
g„
ri
 
k
el
ad
ig
an
 ye
r 
m
ayd
on
i,
 ga
 
S
on
i,
 b
ir
li
k
 
O
„r
ta
ch
a
 1
 f
er
m
er
 
xo„
jal
ig
iga
 t
o„
g„
ri
 
k
el
ad
ig
an
 ye
r 
m
ayd
on
i,
 ga
 
S
on
i,
 b
ir
li
k
 
O
„r
ta
ch
a
 1
 f
er
m
er
 
xo„
jal
ig
iga
 t
o„
g„
ri
 
k
el
ad
ig
an
 ye
r 
m
ayd
on
i,
 ga
 
S
on
i,
 b
ir
li
k
 
O
„r
ta
ch
a
 1
 f
er
m
er
 
xo„
jal
ig
iga
 t
o„
g„
ri
 
k
el
ad
ig
an
 ye
r 
m
ayd
on
i,
 ga
 
S
on
i,
 b
ir
li
k
 
O
„r
ta
ch
a
 1
 f
er
m
er
 
xo„
jal
ig
iga
 t
o„
g„
ri
 
k
el
ad
ig
an
 ye
r 
m
ayd
on
i,
 ga
 
1 
Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi 
4802 
58,7 
3732 
69,3 
223 
9,8 
250 
8,5 
388 
43,0 
209 
9,7 
Viloyatlar: 
2 
Andijon 
8538 
25,6 
3868 
45,7 
509 
6,3 
2443 
8,0 
460 
20,6 
1258 
7,5 
3 
Buxoro 
5273 
39,0 
3707 
50,8 
87 
7,2 
777 
7,5 
630 
16,2 
72 
10,7 
4 
Jizzax 
10073 
43,2 
7216 
55,8 
419 
9,1 
1490 
5,7 
714 
24,3 
234 
8,7 
5 
Qashqadaryo 
12373 
44,8 
8656 
56,9 
726 
8,9 
1985 
5,8 
797 
54,3 
209 
6,3 
6 
Navoiy 
2519 
35,6 
1393 
57,3 
17 
6,9 
684 
8,1 
297 
12,3 
128 
5,5 
7 
Namangan 
7397 
26,9 
3451 
49,1 
120 
7,2 
3049 
5,8 
227 
25,7 
550 
8,9 
8 
Samarqand 
12641 
32,1 
8556 
41,3 
428 
6,7 
2522 
9,3 
563 
36,9 
572 
9,6 
9 
Surxondaryo 
6108 
41,2 
3297 
65,3 
1777 
7,8 
814 
25,0 
220 
9,5 
10 
Sirdaryo 
5459 
46,1 
4255 
56,1 
17 
6,8 
544 
7,9 
300 
21,5 
343 
6,4 
11 
Toshkent 
9418 
29,6 
4788 
47,2 
339 
9,0 
3437 
5,5 
587 
48,8 
267 
9,0 
12 
Farg‗ona 
10420 
26,1 
4180 
52,7 
672 
8,3 
4667 
6,6 
331 
33,4 
570 
7,6 
13 
Xorazm 
6049 
33,8 
3596 
49,9 
98 
8,7 
1105 
5,5 
464 
24,0 
786 
9,0 
14 
Respublika bo„yicha 
101070 
36,1 
60695 
52,7 
3655 
8,1 
24730 
6,8 
6572 
31,2 
5418 
8,3 
10
Manba: O‗zbekiston Respublikasi Statistika qo‗mitasi ma‘lumotlari asosida ishlab chiqilgan. 

---

37 
1.
 
 
Qishloq xo‗jaligi korxonalarida tarmoqlar qo‗shilishining ilmiy 
asoslanganligi, o‗simlikchilik va chorvachilikning turlicha tarmoqlari orasida 
ishlab chiqarishning maqsadi, xo‗jalikning o‗ziga xos xususiyatlari, tabiiy-
iqtisodiy sharoitlar hisobi, joylashgan joyi, qishloq xo‗jaligi ekin yerlarining 
strukturasidan kelib chiqib, optimal variantni topish bilan bog‗liq (2.2.2-jadval). 
Korxona ixtisoslashuvining asosiy ko„rsatkichlari - 
uning darajasi va 
ixtisoslashuv koeffitsiyenti hisoblanadi.
Ixtisoslashtirilgan qishloq xo‗jaligi tovar mahsulotlari ishlab 
chiqarishning asosi hisoblanadi. Shuning uchun qishloq xo‗jaligi ishlab 
chiqarishining 
ixtisoslashtirish 
yo‗nalishi ularda yetishtirilgan tovar 
mahsulotining strukturasiga qarab aniqlanadi.
Ixtisoslashtirish darajasiga ko„ra, xo„jaliklar quyidagi guruhlarga 
bo„linadi:
1. Tor ixtisosli xo„jalik; 
2. Ixtisoslashgan xo„jalik;
3. Ko„p ixtisosli (tarmoqli) xo„jalik.
Birinchi guruhga
qoidaga asosan tarkibida bitta tarmog‗i bo‗lib, uning 
tovar mahsulot strukturasidagi ulushi 90-100 foizni tashkil qilgan xo‗jaliklar 
kiradi (parrandachilik fabrikasi, bug‗doychilik komplekslari, baliqchilik, 
issiqxona, meva ko‗chati yetishtirish va shunga o‗xshash xo‗jaliklar). 
a) tarkibida bitta asosiy tarmoq bo‗lib, uning tovar mahsulotidan nisbati 
50 % dan yuqori bo‗lgan xo‗jaliklar kiradi (paxtachilik, g‗allachilik, 
chorvachilik, parrandachilik xo‗jaliklari); 
b) tarkibida ikkita asosiy tarmoq bo‗lib, ularning har biri tovar 
mahsulotidagi nisbati 20 % dan kam bo‗lmay, birgalikda tovar mahsulotining 
yarmidan ko‗proq qismini tashkil qilgan xo‗jaliklar kiradi (don-paxtachilik, don-
chorvachilik, sabzavot-sutchilik, bog‗dorchilik-uzumchilik);
v) tarkibida uchta asosiy tarmoq bo‗lib, ular xo‗jalik tovar mahsulotini 
to‗rtdan uch qismini tashkil qilgan hamda tarkibida bir nechta yordamchi 
tarmoqlar bo‗lgan xo‗jaliklar kiradi (don-paxta-chorvachilik, don-kartoshka-
chorvachilik va hokazo). 
Ixtisoslashtirishning rivojlanishi xo‗jaliklarda qishloq xo‗jaligi mahsuloti 
ishlab chiqarishi samaradorligi oshishining asosini tashkil etadi.
Qishloq xo‗jaligini ixtisoslashtirishning iqtisodiy samaradorligi tizim 
ko‗rsatkichlari orqali aniqlanadi:

1 gektar qishloq xo‗jaligiga yaroqli yer hamda asosiy va aylanma 
vositalarning har bir so‗mi hisobiga to‗g‗ri kelgan yalpi va tovar mahsulot 
qiymati;

bir sentner mahsulot yetishtirish uchun sarflangan mehnat sarfi (odam-
soat);

bir sentner mahsulot tannarxi, so‗m;

---

38 

bir gektar qishloq xo‗jaligiga yaroqli yer hisobiga to‗g‗ri kelgan daromad 
miqdori, so‗m.
Korxonaning 
ixtisoslashuv 
darajasi