‘zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 79,22 Kb. Pdf görüntüsü
|
ijtimoiy o ‘zgarishlar u ch u n kurash oüb borgan bu gazeta nafaqaî mulk- dortar, balki ishchilar orasida ham muvaffaqiyat qozondi. 1847-yilning oxirida Fransiyada inqilobiy sharoit pishib yetildi. Ja~ miyatning barcha qatlam larida Lui Filipp amalga oshirayotgan ichki va tashqi siyosatga nisbatan norozilik kuchaydi. Poytaxtda chiqarilgan gazetalarda ham xukum atni tanqid qiluvchi m aqolalar ko'plab bosila boshladi. Lui Filippning hokimiyatdan ag'dariüshi va Respublika e’ion qilinishi ishchilar, respublikachilai>va demokratik m atbuot qariyb yigirma yil davomida olib borgan kurashning mantiqiy yakuni bo‘ldi. X III bob. XV1II-X1X ASRLAR AMERIKA MATBUOTI 1-fasl. Mustamlaka davri matbuoti Amerika m atbuoti takrorlanm as va o ‘ziga xos tarixga ega. Uning o ‘tmishi m am lakatning davlatchilik tarixidan ham ancha ilgari boshlangan: «Amerika Q o‘shm a Shtatlari* degan davlat dunyo xaritasida paydo b o ‘lishidan qariyb bir asr oldin bu zaminda ilk gazeta chop etildi. Shu bois mahalliy matbuot Shim oliy Amerika mustam lakalarining 1 mustaqillik uchun kurashi, AQSH davlatiga asos solinishi va uning keyingi taraq- qiyotida m uhim rol o'ynadi. Shubhasiz, m atbuot butun tarix davomida jam iyatning ajralmas b ir bo‘lagiga, demokratiya q o ‘riqchisiga aylandi. Zero, bundan ikki asr m uqaddam AQSH Konstitutsiyasiga kiritilgan dastlabki o ‘nta qo'shim chaning birinchisi aynan m atbuot erkinligini kafo- latlagani ham bejiz emas. Bosma so'zning Sliimoliy Amerika mustamlakalan hayotida tutgan o ‘m i, shuningdek, ulam ing Britaniya tojiga qarshi ozodlik uchun kurashidagi ahamiyatini tahlil qilish uchun uni ikki toifaga ajratib o'rganish maqsadga muvofiqdir. Shundan kelib chiqqan holda, Amerika matbuotining XVIII asrdagi tarixini shartli ravishda mustamlaka-kolonial davri va paitizan matbuotiga, ya’ni, siyosiy matbuotga ajratamiz. Mustamlaka davri matbuoti mamlakatda ushbu soha tarixining ibtidosi bo‘ldi. Ilk matbaachilik ko'rinishlari. Amerika m atbuotining paydo boHislii uchun zamin ilk yevropaliklar Shimoliy Amerikaga kelgan davrdayoq yara- tilgan edi. Yangi Angliya2, Amerika matbaachiligini boshlab berdi. Uning yirik manzilgohi hisoblangan Boston hududi esa Amerika jurnalistikasining beshigiga aylandi. * Uzoq sarzaminda muayyan manzilgohlarda istiqomat qilayotgan, lekin o z mamlakati bilan doim iy aloqada bo‘lgan muhojirlar guruhi. masalan, Shimoliy Amerikadagi mustamlaka-hududlar-koloniyalar aholosi Britaniya ftiqarolaridan tarkib topgan va to‘laligicha Britaniya tasarrufida edi. 2 «Yangi Angliya* jug‘rofiy tushuncha bo‘lib, AQSH ning shimoli-sharqida joylashgan oltita sh u tn i o ‘z ichiga oladi. ulardan eng yirigi hozirgi Massachusets shtati, Boston uning m arkazi hisoblanadi. www.ziyouz.com kutubxonasi Uzoq 1620-yildayoq Plimausga kelib qo‘ngan birinchi yevropalik kelgindilar — piligrimlar (darvishlar). tarkibidagi ikki kishi — Uilyam Bryuster va Edvard Uilsonning asli kasbi noshir cdi. Ko‘p o ‘tm ay Boston va uning atrofidagi mustamlakalarda bosma dastgohlar isliga tushdi, Harvard universitetiga asos solindi, kitob ishlab chiqarish y o ig a q o ‘yildi. Biroq, shunga qaramay, tom ma’nodagi davriy gazetaning dunyoga kelishi uchun salkam bir asr vaqt kerak bo‘ldi. Buning ayrim obyektiv sabablari bor edi, albatta. G ap shundaki, hudud aholisi uzoq vaqt davomida Yevropadan, xususan, Angliyadan keltiriladigan gazetalar bilan qanoatlanib yurishgan. Bu esa dastlabki o‘n yilliklar davomida ulam ing axborotga bo‘lgan chanqog‘ini qondirib turgan b o ‘lishi ehtimol. Chunki ular hati bu paytda o ‘zlarini Britaniya qirolligining fuqarolari hisoblashardi. Vaqt o ‘tishi bilan mustamlakalar kengayib, aholi soni ortib bordi va uning mahalliy axborotga nisbatan ehtiyoji ham o ‘sdi. Faqatgina to'rtinchi avlod zamoniga kelib Amerika zaminida mahalliy gazetalar paydo bo‘la boshtadi. «Pablik okkyorensiz» - Shimoliy Amerikadagi birinchi gazeta. Shun- day qilib, Amerikadagi ilk gazeta 1690-yil 25-sentabrda Bostonda chop etildi. Davriy nashr deb hisoblash birm uncha ziddiyatli sanalgan bu gazeta paydo bo'lishining o'ziyoq o ‘sha davr uchun katta voqea edi. «Publick occerrences, Both Foreign and Domestick* (Pablik okkyorensiz bos form end domestik) deb nomlangan ushbu gazetaning noshiri angliyalik m uhojir Benyamin H arris bo'ldi. 0 ‘z yurtida ishlari yurishmagach, u 1686-yili oilasi bilan Bostonga safar qiladi. Aslida kitobfurush bo‘lgan B. Harris Londonda noshirlik faoliyati bilan ham shug‘ullanib, 1679-yili o ‘zining shaxsiy gazetasini chiqara boshlaydi. Ammo u paytlarda qirollik hokimiyati bosma nashrlar ustidan qat’iy nazorat o ‘rnatib, o ‘zi uchun nom aqbul noshirlar va jum aüstlam i ta ’qib qilar edi. Oradan ko‘p o ‘tm ay B. Harris qirollik hokimiyatiga qarshi adabiyotlarni saqlaganlikda ayblanib, hibsga oliiiadi. Oqibatda, u ikki yil umrini London qamoqxonasida o ‘tkazadi. Ozodlikka chiqqach, yana o'zining eski ishini davom ettiradi. Biroq bu gal ham omadi chopmaydi. To‘xtab qolgan ishlari endi yurishayotgan bir paytda, 1686-yili Harrisning korxonasida yana tintuv o ‘tkaziladi. Shundan so‘ng u Angliyani tark etishga m ajbur b o ‘lib, yangi umidlar bilan Boston sari yo‘l oladi. Bu yerda kitob do‘koni ochib, uning tarkibida qahvaxona 1 ham tashkil etadi. Garchand shaharda yana yettita kitob do4koni va bir qator qahvaxonalar mavjud bo‘lsa-da, Harrisning do‘koni tez orada boston- liklaming sevimli joyiga ayianadi. U yerda shahar ziyolilari, o'qim ishli kishilar va keng kitobsevarlar ommasi to ‘planishardi. Nihoyat, mijozlar e ’tiborini qozonib, raqobatchilaridan ancha ilgarilab ketgan B. H arris eski mashg'uloti — gazeta noshirligini boshlashga qaror qiladi. Shu tariqa o ‘zi sezmagan holda Amerikadagi ilk gazeta noshiriga ayianadi. 1 Bu zamonaviy qahvaxona kafedan farq qilib, ko‘proq sharkona chayxonani cslatar edi. www.ziyouz.com kutubxonasi Yüklə 79,22 Kb. Dostları ilə paylaş:
|