‘zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Yüklə 79,22 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə106/160
tarix24.12.2017
ölçüsü79,22 Kb.
#17347
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   160

keldi.  Lekin  «Boston  gazett*  ham   «Boston  nyus  letter*ga  o*jöhab  yarim 
rasmiy  nashr  cdi.  O radan  ikki  yil  o ‘tgach,  1721-yih  bu  shaharda  uchinchi 
lekin  mustaqil  nashr  -   «The  New  England  Courant*  (N yu  ingland  kurant) 
ga  asos  solindi.  G a zeta  amerikalik  mashhur  siyosat  aibobi  va  junialist 
Benyamin  Franklinning  akasi  Jeyms  Franklin  tom om dan  ch,^
d >-  Yang 
gazetaning  oldingilardan  asosiy  farqi  shunda  ediki,  u  «muxohflik 
ingliz  gazetalariga  o'xshagan  erkin  va  tikanh  nashr
* 1
  sifatida  mashhm 
b o id i.  Yangicha  yo‘nalishdagi  bu  gazetaning  maydonga  chiqishi  b  an 
shiinoliy  m ustam lakalar  matbuotida  plyuralizm  -   fikrlar  xilma-xilligi
1
)
05111
Bo?-yo‘g‘i  besh  yarim   yil  um r  ko‘rganiga  qaramay, 
ingland
kurant*  ommaviylik  bobida  o ‘z  raqobatchilandan  ancha  ilganlab  ketdi. 
Uning  sahifalarida  siyosiy  va  diniy  mavzudagi  o  tkir  satira  matenaHandan 
tashqari,  «Katoz  letters*.  «Kraftsmen*,  «Independent  vig*  kabi  radikal 
ingliz  gazetalaridan  ko‘chirib  bosilgan  maqolalar  ham  katta  hajmni  tashkil
Jeyms  Franklinning  radikal  ingüz  gazetalanga  taqlid  qilishdan  ко z- 
lagan  maqsadi,  k o ‘pgina  tadqiqotchilam ing  fikncha, 
n a s h r  
ommaviyjigini 
oshirib,  o ‘z  darom adlarini  ko'paytirishdan  iborat  edi  Amalda  esa,  bunmg 
aksi  bo‘ldi:  gazeta  iqtisodiy jihatdan  emas,  g‘oyaviy jihatdan  kuehh  nashrga 
aylandi.  U  m ustam lakachi  hokimiyatga  qarehi  kurashgan  о tkir  siyosiy 
nashr sifatida  obro‘  qozondi.  Bu  o ‘sha  davr uchun  katta  dovyurakhk edi.  J. 
Franklin  o ‘z  gazetasida  mahalliy  hokimiyat,  qolaversa  mgüz  qiro hk 
hukumatining  m ansabdorlari  orasidagi  korrupsiyam  keskm  tanqid  q^hb 
ulaming  kirdikorlarini  fosh  qiladigan  qator 
m
a q o l a l a m
i  
chop  etdi.  QiroU.k 
gubernatori  bo‘lgan  Shyutaning  Massachusets  mustamlakasidan  sharm an- 
dala.cha  haydalishida  aynan  «Nyu  ingland  kurant*  asosiy  rol  о  ynadi  .
Gazeta  faoliyati  B ostonda o ‘tkir yuqumli 
k a s a l l i k  
epidemiyasi  avjolib, 
uning  atrofidagi  vahim a  kuchaygan  bir paytga  to  g n   keldt.  Shunmg  uchun 
bu  kasallik  gazetaning  eng  asosiy  mavzusiga  aylandi.  J-  M
m
Ä
 
kasallik  bahonasida  m ahalliy  hokimiyatm  va  aymqsa  P«ritan  « * ™ lar' 
boshlig‘i  Inkriz  M azer  va  uning o ‘g‘li  Kotton  M azem i  keskin tanqid  ostig 
oldi  G ap  shundaki,  Inkriz  M azer  kasallikka  qarshi  emlash  uchun  che- 
chakdan  tuzalgan  yoki  shu  kasallikka  chalingan  bem orm ng  qomdan  olin- 
gan  kichik  m iqdordagi  plazm ani  hali  kasailanib  ulgurmaganlar  orgamzmiga 
S i s h n i   tak ü f  qildi.  M azer  bu  borada  shahardag,  barcha  vrach a r,a  
murojaat  qildi.  1721-yüning  iyun  oyiga  kclib  doktor  Zäbcliel  Boylston  o 
o 'g 'li  va  ikki  qulini  M azer  takhf  qilgan  usulda  emladi.  Shahar  ahoüsi 
ikkiga:  emlashni  qo'llab-quw atlovchilar va  unga  qarshi bo  lganlai^a^ajraldi.
«Nyus  letter*  va  «Gazett»  asosan  birinchi  toifadagilami  qo  Hab- 
quw atlashdi,  qirollik  hukum ati  ham  em lashm   yoqlab  chiqdi.  Ikkmchi 
toifadagilar  esa  «N yu  ingland  kurant*  atrofida  birlashdilar.  Gazeta  Mazer,
1  Encyclopedia o f  A merican  History.  New York,  1976.  944-bet
2  Иванян  Э.  A ,  Or  Джорджа  Вашингтона до  Джорджа  Буша.  Белый  дом  и
пресса.  М.,  1991. 7-с.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Boylston  va  emlashni  yoqlagan  boshqa  yetakchilami  «qaysar  kishilar», 
emlashning  o'zini  esa  «fuqarolaming  o ‘z  joniga  qasd  qilishi  va  qQtillik
» 1 
deb  baholadi.  Albatta,  bir  yildan  so‘ng  emlash  tajribasi  o ‘zining  anch a 
samarasini  bergani  ma'lum  bo'ldi.  A m m o  masalaning  biz  uchun  m uhim  
jihati  shundaki,  «Nyu  ingland  kurant»  Amerika  jumalistikasida  ilk  b o r 
ijtimoiy  va  siyosiy  mavzulardagi  bahsni  boshiab  berdi.  Qolaversa,  shu 
paytga  qadar  hali  hech  kim  diniy  ulam olar  rahbariga  nisbatan  om m aviy 
tarcda qarshi  fikr uyg'otishga jazm   etm agan  edi.
Biroq  J.  Franklinning  jumalistlik  faoliyati  uzoqqa  bormadi.  1723-yilI 
mustamlaka  liokimiyati  uni  barcha  og‘ir gunohlarda  ayblab,  qam oqqa  oldi. 
Unga  qo'yilgan  ayblovlar  orasida  «H azrati  Oliyalari  hokimiyatini  haqorat 
qilish»,  «dinga  nisbatan  hurmatsizlik»,  «Bibliyani  buzib  talqin  qilish», 
«tinchlik  va  xotirjamlikni  buzish*  kabi  qonunbuzarliklar  ham  ko‘rsatilgan 
edi.  J.  Franklin  bir  oy  umrini  panjara  oitida  o'tkazdi,  lekin  uning  jazosi 
shu  bilan  chegaralanmadi.  Sud  qaroriga  ko‘ra,  unga  gazeta  chiqarish  va 
barcha  turdagi  noshirlik  faoliyati  bilan  shug‘ullanish  taqiqlab  qo'yiidi. 
M uhim  huquqidan  mahrum  bo‘lgan  Jeym s  qonunni  chetlab  o 'tish  va  shu 
yo‘l  bilan  «Kurant»ni  saqlab  qolish  m aqsadida  gazetaga  rahbarlik  ishlarini 
birinchi  shogirdi  bo'igan  ukasi  Benyam in  Franklin  q o iig a   rasm an 
topshirdi.  Hali  endigina  o ‘n  yetti  bahorni  qarshilagan  Ben  Franklin  «Ku- 
rant»ning  noshiri va  muharririga aylandi.
Jeyms  noshirlik  huquqini  yo'qotgan  bo‘Isa-da,  gazeta  faoliyatini 
zimdan  nazorat  qilishni  davom  ettirdi.  Biroq  bu  paytga  kelib  gazetaning 
«otashi»  ancha  pasaygan,  o'tkir tanqid  esa  o ‘z o 'rn in i  birmuncha  «betaraf» 
xabarlarga  bo'shatib  beigan  edi.  C hunki  J.  Franklin  endi  hukum at  bilan 
qattiq  ziddiyatga  borishni  xohlamasdi.  Ammo  shunga  qaram asdan,
B.  Franklin akasidan  yashirin tarzda  «Saylens  Doggud»  (Xotiijam  Doggud) 
taxallusi  ostida  o'zining  ilk  tanqidiy  esseiarini  nashr  qilishga  ulgurdi. 
Shundan  keyin  akasining  nuqtayi  nazari  o ‘zgarib  qolganidan  norozi 
bo'igan  Ben  Pennsilvaniyaning  yirik  shahri  bo'igan  Filadelfiyaga  qochib 
ketdi.  Natijada,  gazeta  tez  sur’atlarda  o ‘z   ommaviyligini  yo‘qota  boshladi. 
1726-yili Jeyms  Franklin  uni nashr qilishni  to ‘xtatdi.
«Nyu  ingland  kurant» garchand  qisqa  u m r  ko‘rgan  bo‘lsa-da,  Amerika 
jumalistikasi  tarixida  munosib  iz  qoldirdi.  U  gazeta  ijtimoiy  aham iyatga 
molik  m unozaralam i  keng  jam oatchilik  e ’tiboriga  havola  qilishi  m um - 
kinligini  va  shu  yo‘l  bilan  jamiyatda  erkin  munozaralaming  kuchayishiga 
ko'maklashish  imkoniyatiga  ega  ekanligini  amalda  ko'rsatdi.  N afaqat 
siyosiy-ijtimoiy  jumalistikani  rivojlantirishga,  balki  mustamlaka  hududla- 
rida  dunyoviy  adabiyotning  keng  targ‘ib  qilinishiga  ham  munosib  hissa 
qo'shdi.  Xususan,  Daniel  Defoning  «Robinzon  Kruzo»  asari gazetada  chop 
etilishi  o‘z  davri  uchun  katta  voqeaga  aylandi.  Buning  ikki  sababi  bor  edi. 
Birinchidan,  asar diniy mavzu bilan  m utlaqo  bog‘Iiq  emasdi,  ikkinchidan,  u 
mazm unan  Britaniya tojiga qarshi o ‘ziga  xos  norozilik t im soli edi.

Lloyd  Chiasson  Jr.  Three  centuries  o f   American  Media.  Englewood,  C O . 
Morton  Publishing company,  1999.  22-bet.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Yüklə 79,22 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   160




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə