Ózbekstan respublikasí joqari bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligi

Polimerizatsion polimerlar Polietilen (-SN-SN-) n
etilenni polimerizatsiyalash usılında alınadı. Polietilen aq reńli qattı shoxsimon ónim bolıp, ólshemi 3-5 mm li granula kórinisinde yamasa untaq jaǵdayında islep shiǵarıladı.
Polietilendiń ózgeshelikleri molekulyar massasına shınjırdıń tarmaqlanıwına hám kristallanish dárejesine baylanıslı boladı. Onıń tıǵızlıǵı 0, 92-0, 97 g/sm3, sozılıw daǵı bekkemlik shegarası 12-32 MPa, suw shimuvchanligi 0, 03-0, 04%.
Polietilen túrli agressiv ortalıqlarǵa sabırlı hám suwıqqa shıdamlı. Polietilendiń elastiklik modulı 150-800 MPa, ıssıqa sabırlılıǵı 108-1300 S, ıssınan sızıqlı keńeyiw koeffitsenti joqarı, qattılıǵı bolsa kem boladı. Polietilen qurılıs sistemasında gidroizolyatsiya orama materialı, túrli diametr degi suvsozlik hám oqava suwni oqizishga mólsherlengen trubalar, waqtınshalıq jawma ónim hám sanitariya -texnika bólimleri retinde isletiledi.
Polivinilxlorid (PVX) vinilxloridni polimerizatsiyalab alınadı. Monomer
( С₅Н₅^.СН СН₂) normal sharayatta efir hidli reńsiz gaz jaǵdayında boladı. Polivinilxlorid joqarı fizikalıq-mexanik ózgesheliklerge iye, suwǵa hám agressiv ortalıqlarǵa shıdamlı.
Polivinilxloriddan bir hám kóp qatlamlı, tıyanaqlı hám negizsiz (matoli hám ıssılıq izolyatsiyasi) linoleumlar tayarlanadı. Ol tiykarında gidroizolyatsion hám bezew ónimleri alınadı. Polivinilxlorid kislotalar, sıltılar, benzin, spirt, maylarǵa sabırlı bolǵanı sebepli túrli diametr degi suvsozlik, kanalızatsion hám texnologiyalıq trubalar, buyım hám bólimler tayarlanadı.
Polivinilxlorid tiykarında plintuslar, tutqıshlar, sanitariya -texnika predmetleri hám ıssılıq izolyatsiyasi materialları tayarlanadı.
Joqarı temperatura tásirinde bekkemliginiń keskin tómenlewi, uzaq múddet kúsh tásirinde deformatsiyalanishi hám menshikli jaǵdaylarda xlor birikpeleri ajrab shıǵıwı polivinilxloriddiń kemshiliklerinen esaplanadı. Quramınan xlor birikpeleri ajralıp shıǵıwın saplastırıw maqsetinde polivinilxloridga olardı baylanıstıratuǵın stabilizatorlar qosıladı.
Polistirol stirol monomerini (С₅Н₅^.СН СН₂) polimerizatsiyalash usılında alınadı. Polistirol xidsiz, fiziologikalıq zıyansız, ápiwayı temperaturada qattı, ashıq material bolıp, 90% nurni ótkeredi. Polistirol granula (6 -10 mm), mayda hám iri untaq hám de biser (0, 2% ıǵallıqta ) kóriniste islep shiǵarıladı.
Polistiroldıń sozılıw daǵı bekkemligi 35-60 MPa, qısılıw daǵı bekkemligi 80110 MPa. Ol suw ortalıǵına, koncentrlanǵan kislotalarǵa (azot hám sirke kislotasınan tısqarı ), silti eritpelerine (40% koncentraciyaǵa shekem) sabırlı bolıp tabıladı. Polistiroldıń kemshiliklerine ıssıqa sabırlılıǵınıń joqarı emesligi, mortlıǵı hám janǵıshlıǵı kiredi. Ol tiykarında qatlam plitalar, qarıwmalar, mastikalar, ıssılıq izolyatsiyasi materialları alınadı, beton hám basqa gewek buyımlardı modifikatsiyalawda (bólekan yamasa tolıq shimdirishda) isletiledi.
Polimetilmetakrilat (organikalıq shıyshe) metakril kislotasınıń metil efirini polimerizatsiyalash usılında alınadı. Metilmetakrilat reńsiz ashıq element bolıp, tábiyiy gaz, neft uglevodorodlaridan quramalı ximiyalıq texnologiyalıq ishlov berip tayarlanadı.
Polimetilmetakrilatdiń oǵada ashıqlıǵı, reńsizligi, ultrafioletoviy nurlardı ótkeziwi, nurga sabırlılıǵı, atmosfera ortalıǵına shıdamlılıǵı ol tiykarında organikalıq shıyshe ónimler islep shıǵarıw múmkinshiligin jaratadı. Organikalıq shıyshe ultrafioletoviy nurlardı 73, 5% ótkeredi, xolbuki ápiwayı silikatli ayna 0, 6%, silikatli ayna áynegi 3%, kvarts shıyshesi bolsa 100% sonday nurlardı ótkeredi. Organikalıq shıyshe emlewxana, vitrina, ıssıxona, sanaat ımaratları tábiyiy jaqtılandıriw úskeneleri, bezew tosıqları áynekleri tayarlawda isletiledi. Ol ańsat kesiledi, jilolanadi. Texnikalıq organikalıq shıyshediń qısılıw daǵı bekkemligi 120 140 MPa, zarbiy qovushoqligi 60 -1830 S temperaturada kamaymaydi.
Organikalıq shıyshediń ıssıqa sabırlılıǵı kem (800 S), yedirilishga sabırlılıǵı jetkilikli emes; kislota hám silti eritpelerine shıdamsız, atseton hám sol sıyaqlı organikalıq erituvchilarda ańsat eriydi, janǵısh ónim.
Polivinilatsetat (PVA) vinilatsetatni polimerizatsion usılda sintez etip alınadı. Vinilatsetat sirke kislotası quramalı efiri hám vinil spirti tiykarında tayarlanadı.
Polivinilatsetat smolalari reńsiz, qovushoq, nurga sabırlı, suw menen qálegen koefficientte aralasadı, aǵash, qaǵaz, suvalgan ústler hám sh. k. larga jaqsı jabıwadı. Olar tiykarında emulsion boyawlar, jelimler, mastikalar alınadı, suwlı dispersiyasidan jiksiz pollar, polimertsement qarıwma hám betonlar tayarlanadı. Polivinilatsetat dispersiyasi qosılǵan mineral baylawlar tiykarındaǵı kompozitsion materiallar suw ótpkezbesligi joqarı, ximiyalıq ortalıqlarǵa shıdamlı boladı.
Poliizobutilen [-СН₂-С(СН₃)₂-]_н izobutilenni СН С(СН₃)₂ polimerizatsiyalab alınadı. Izobutilen neft ónimlerin organikalıq sintez etip tayarlanadı. Poliizobutilen kauchuksimon elastik, polietilen sıyaqlı jeńil material, salıstırmalı uzayıwı 1000 2000%. Ol suwǵa, kislota hám sıltılar ortalıǵına sabırlı, suwıqqa joqarı shıdamlı.
Poliizobutilen quramına qurım, grafit, talk hám basqa oǵada mayda untaqlar kiritilip germetiklar tayarlanadı. Odan jelimli lentalar, linoleumni jabıwtırıw ushın jelimler, gidroizolyatsiya materialları alınadı.
Inden-kumaronli polimer kumaron, inden, stirol hám olardıń gomologlari sıyaqlı aromatik birikpelerdi polimerizatsiyalab alınadı. Sheki onim retinde toshko'mir qatroni isletiledi. Ol tiykarında loklar, pol ushın plitkalar tayarlaw múmkin.