Ózbekstan respublikasí joqari bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligi

Polikondensatsion polimerlar Fenol-aldegidli
polimerlar fenollar (fenol, rezortsin, krezol hám basqa ) hám aldegidlarni (formaldegid, furfurol, lignin hám boshq.) polikondensatsiya reakciyaları nátiyjesinde alınadı.
Fenol-formaldegid polimerlari aǵash, shúberek, qaǵaz, shıyshe hám mineral talshıqlar menen jaqsı jabıwǵanı ushın bul materiallar untaqı hám toldırgichlari tiykarında kompozitsion pressmateriallar hám ıssılıq izolyatsiyasi ónimleri tayarlanadı. Olar aǵash -payraxali plitalar, qaǵaz qatlamali plastikler, shıysheplastiklar, mineral paxta yarım taza plitaları, suwǵa shıdamlı fanera hám opalubkalar, jelimler, bakelit loklari hám de polimer mastikalar, qarıwmalar hám betonlar tayarlawda baylaw retinde isletiledi. Qattı rezolli polimerlar tiykarında press-untaqlar hám aktivit, olar jayinde bolsa trubalar, listlar, plitkalar, elektrotexnika buyımları alınadı.
Fenol-aldegidli polimerlar alıw sheki onim bazası úlken hám salıstırǵanda arzan, texnologiyalıq qayta islew ańsat bolǵanı ushın arnawlı qurılıs materialları óndiriste keń kólemde isletiledi.
Karbamidli polimerlar karbamid (mochevina) hám formaldegidni organikalıq sintez etip alınadı. Karbamidli polimerlar aǵıw -reńsiz, qovushoq-oquvchan suyıqlıq bolıp, pigmentlar qosıp qálegen rangga kirgiziw múmkin. Ol suwda qálegen koefficientte mineral untaq, mayda hám iri toldırgichlar menen jaqsı aralasadı. Organikalıq toldırgichlar (qawız, payraxa, qaǵaz maydası hám sh. k.) hám aǵashqa úlken kúsh menen jabıwadı : salıstırǵanda arzan hám sheki onim rezervleri behisob esaplanadi.
Karbamid polimeri kúshsiz kislotalar, duz eritpeleri tásirinde qotadi. Mortlıǵın kemeytiw ushın quramına plastifikatorlar qosıladı.
Karbamid polimeri tiykarında aǵash hám qaǵaz materiallardı biriktiriw ushın jelimler, mastikalar, pastalar, qarıwmalar hám betonlar tayarlanadı. Aǵash talshıqlı plitalar, aǵash payraxali plitalar, jelimlengen konstruktsiyalar alıwda baylaw retinde isletiledi. Karbamid smolasi quramına gaz payda etiwshi komponentler kiritilip yacheykali plastikler, kópqatlamli hám talshıqlı plastikler tayarlanadı.
Epoksidli polimerlar epixlorgidrin tiykarında organikalıq sintez nátiyjesinde alınadı. Ádetde epoksid smolasi gúrenli qovushoq halda boladı. Epoksid smolasi agressiv ortalıqlarǵa shıdamlı, ol tiykarındaǵı kompozitsion materiallar joqarı bekkemlikke iye esaplanadı.
Epoksid polimeri tiykarında pastalar, mastikalar, qarıwmalar, betonlar tayarlanadı. Epoksid jelimleri menen metall, keramika, aǵash, shıyshe, beton hám basqa materiallar jelimleniwi múmkin. Epoksid polimeri tiykarındaǵı kompozitsion materiallar ıssıqa sabırlılıǵı 100-1500 S.
Furanli polimerlar (furfurol-atsetonli monomer) furfurol hám atseton polikondensatsion sintez etip alınadı. Monomer toq gúrenli, ótkir xidli suyıqlıq bolıp, quramına 15-25% benzolsulfokislota sıyaqlı kúshli kislotalar qosılǵanda qattı jaǵdayǵa ótedi. Furan polimeridan tayarlanǵan kompozitsion materiallar (mastika, qarıwma, beton hám sh. k.) koncentrlanǵan kislotalarǵa shıdamlı boladı. Sol sebepli olar ximiya sanaatında, mineral tóginler saqlawda, arnawlı imaratlar qurılısında isletiledi. Furan polimerlari tiykarındaǵı qurılıs buyımların turar jay ımaratlarında isletiwge ruxsat berilmaydi.
Poliefirli polimerlar kópasosli kislotalardı spirtler menen birge polikondensatsiyalab alınadı. Sheki onim rezervleriniń kópligi, salıstırǵanda arzanlıǵı, poliefir polimerlari tiykarındaǵı kompozitsion materiallardıń sanitariya gigiena talaplarına juwap beriwi olardan shıysheplastiklar, nur ótkezgish hám reńli bezew qatlamları, sanitariya -texnika buyımları (unitaz, vanna hám sh. k.), fasad ushın lok hám boyawlar tayarlaw imkaniyatın beredi.
Poliefir qarıwma hám betonları tiykarında jasalma granit, marmar hám basqa bezew taslar alıw múmkin. Polimerlar ashqıltımlastırıwshı koncentrlanǵan kislotalarǵa, xlorli ortalıqlarǵa, suwǵa hám basqa agressiv qarıwmalarga shıdamlı bolıp tabıladı.
Poliamid polimerlari eki tıyanaqlı kislotalar hám diaminlarni polikondensatsiya reakciyası tiykarında alınadı. Olar gidroizolyatsiya qatlamlarında, beton hám qarıwmalar ushın modifikator retinde hám basqa orınlarda isletiledi.
Poliuretan polimerlari izotsionatlar hám kóp atomli spirtler tiykarında sintez etip alınadı. Poliefir túrine qaray jumsaq elastik hám taza poliuretan materiallar tayarlaw múmkin. Poliuretanlar betonǵa, asbotsementga, ásirese metallarga kútá úlken kúsh menen jabısıp qalıw ózgeshelikine iye. Poliuretanlar tiykarında kauchuklar, oǵada jeńil yacheykali betonlar, ıssılıq izolyatsiyasi hám dawıs yutuvchi plastmassalar, metall menen tayarlanǵan úsh qatlamlı jeńil paneller hám basqa buyımlar alınadı.
Kremniyorganik polimerlar makromolekulasi dúzilisinde kremniy kislorodlı
(siloksanli) baǵlar bolıwı menen basqa túrdegi polimerlardan parıq etedi. Olarda molekulalar kremnezemli skelet hám tarmaqlanǵan radikallardan ibarat boladı.
Kremniyorganik polimerlarda silikat elementlarǵa tán joqarı ıssılıqqa sabırlılıq, bekkemlik hám sintetik polimerlarga tiyisli bolǵan elastiklik, ximiyalıq ortalıqlarǵa shıdamlılıq qásiyetleri sáwlelengen. Olar kishi molekulalı kremniyorganik birikpelerden (alkil, aril) siloksanlardan sintez etip tayarlanadı.
Kishi molekulalı kremniyorganik polimerlar (GJK-10, GJK-11, GJK-93, GJK-
94) gidrofoblik hám plastifitsirlovchi ózgesheliklerge iye bolǵanı ushın ızǵar jaǵdayǵa shıdamlı fasad ushın boyawlar, qarıwma hám beton ushın qosımshalar retinde isletiledi.
Shiziqli dúzılıw daǵı joqarı molekulalı kremniyorganik polimerlar tiykarında sintetik kauchuklar alınadı. Olar qurılısda germetiklar, izolyatsion pastalar, jelimler retinde qollanıladı.
Hawayi birikkan dúzılıw daǵı joqarı molekulalı kremniyorganik polimerlar 4000 S den artıq ıssılıqqa sabırlılıq hám tazalıqqa iye. Olar tiykarında ıssıqa sabırlı loklar hám emallar, jelimler, yacheykali betonlar, talshıqlı hám qatlamlı plastikler tayarlanadı.
Tsellyuloza hám beloklar sıyaqlı tábiyiy joqarı molekulalı elementlardı modifikatsiyalap sintez qılıw usılında qurılıs materialları ushın baylawlar tayarlanadı. Mısalı, atsetiltsellyulozadan aǵash hám metallardı boyaw ushın bekkem hám suw ortalıǵına shıdamlı loklar alınadı.
Sintetik kauchuklar to'yinmagan uglevodorodlarni polimerizatsiyalash hám ılaydan islengen ıdısimerizatsiyalash nátiyjesinde alınadı. Sheki onim retinde izopren, butadien (divinil), xlorpren, izobutilen hám basqa monomerlar isletiledi. Isletilingen monomerdiń túrine qaray izoprenli, butadienli, xlorprenli, butadienstirolli hám basqa túrdegi kauchuklar tayarlanadı.
Sintetik kauchuklar linoleum hám pol ushın plitkalarni jelimleytuǵın jelimler hám mastikalar, germetiklar tayarlawda isletiledi. Germetiklar butilkauchuk, xlorprenkauchuk tiykarında alınadı. Sintetik kauchuklar elastiklik qásiyetleri beriw ushın basqa túrdegi polimerlar quramına kiritiliwi múmkin.
Vulkanizatsiyalashtirilgan kauchuk quramına, qurım, por hám sh. k. untaq toldırgichlar kiritip rezinalar alınadı. Vulkanizatsiya processinde kauchuk hám altıngugurt arasındaǵı reakciya nátiyjesinde yamasa radiatsion qayta islew sebepli ónimde jańa qosbog'lar payda boladı. Vulkanizatsiyalashtirilgan kauchuklar ıssıqa sabırlı, joqarı bikrli, organikalıq erituvchilar tásirine shıdamlı boladı. Kauchukli rezina polbop hám gidroizolyatsiya materialları, germetiklar hám basqa buyımlar tayarlawda isletiledi. Rezina shıǵındıları uvoqlanib (maydalap ) bitumrezinali orama materiallar hám mastikalar alınadı.