232
155.
Nuriyeva İ.T. Azərbaycan tarixi (ən qədim zamanlardan XXI
əsrin əvvəllərinədək). Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı: Mütərcim, 2015,
336 s.
156.
Ordubadi M.S. Qanlı illər (1905-1906-cı illərdə Qafqazda baş
vermiş erməni-müsəlman davasının tarixi). Bakı: QXYK, 1991. 144 s.
157.
Paşayev A.Ə. İngilis jurnalisti Skotland Liddell erməni məkri
haqqında // Xalq qəzeti, 2010, 12 mart, №56, s. 6.
158.
Piriyev V.Z. Azərbaycanın tarixi coğrafiyası. Bakı: Müəllim,
2006. 148 s.
159.
Prezident İlham Əliyevin Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90
illik yubileyinə həsr olunmuş təntənəli mərasimdəki nitqi // “Azərbaycan”
qəzeti. 9 aprel 2014.
160.
Rəsmi xronika // azertag.com 31.03.1998.
161.
Rzaqulu bəy Mirzə Camal oğlu. Pənah xan və İbrahim xanın
Qarabağda hakimiyyətləri və o zamanın hadisələri // Qarabağnamələr, II
kitab. Bakı: Elm, 1991, s. 237-287.
162.
Sabiroğlu F. Çingiz İldırımın xəyanəti və aqibəti, 24 İyul 2013
//
https://azvision.az/news/9060/cingiz-ildirimin-xeyaneti-ve-aqibeti-–-
arasdirma-fotolar.html
162a.Səfərli F. Heydər Əliyev və Azərbaycan tarixi məsələləri,
Xalq qəzeti, 25.07.2014, s. 4
163.
Sumqayıtda, Bakının Zabrat, Hövsan, qəsəbəsində, Gəncədə,
Şəkidə, Şəmkirdə Qarabağ müharibəsi əlilləri və şəhid ailələri üçün
tikilmiş yaşayış binaları istifadəyə verilmişdir. Prezident İlham Əliyevin
çıxışı // Azərbaycan» qəzeti, 25 dekabr 2012
164.
Süleymanov M.S. Azərbaycan ordusu, 1918-1920. Bakı: Hərbi
nəşriyyat, 1998. 487 s.
165.
Şükürov K.K. Azərbaycan əhalisi: qədim zamanlardan müasir
dövrədək: öyrənilməsi tarixi və qaynaqları / Население Азербайджана :
с древних времен до современности: история изучения и источники /
Population of Azerbaijan: since ancient history up to the present: history
of studying and sources. Bakı: Elm, 2004. 974 s.
166.
Urud M. Zəngəzur (Elmi-publisistik nəşr). Bakı: Nurlar, 2005,
504 s.
167.
Yaqublu N. Cümhuriyyət qurucuları – Azərbaycan
Cümhuriyyəti – 100. Qarabağın general-qubernatoru Xosrov bəy Sultanov
// 525-ci qəzet, 1-ci hissə. 28 dekabr 2017; 2-ci hissə. 9 yanvar 2018.
233
168.
Yelizavetpol
qəzası
//
https://az.wikipedia.org/wiki/Yelizavetpol_qəzası
169.
Yelizavetpol
quberniyası
//
https://az.wikipedia.org/wiki/Yelizavetpol_quberniyası
170.
Zəngəzur qəzasında türk-müsəlman əhalinin soyqırımları //
http://www.tarix.gov.az/genocide/7.php
Türk dilində
171.
Neciyev E. Azerbaycan’in sovyetleştirilmesi sürecinde
Karabağ problemi (the karabakh conflict during the sovietization process
of azerbaijan) // Ermeni Araştırmaları, 2011, Sayı 39, 180 s.
172.
Prof. Arminius (Hermann) Vambery ve Ermeni Meselesi //
Ermeni araştırmaları. Dört Aylık, Tarih, Politika ve Uluslararası İlişkiler.
Dergi, 2011, say 39. 178 s.
173.
Şimşir Sebahattin. Azerbaycanlıların Türkiyede siyasi ve
kültürel faaliyetleri (1920-1991). İstanbul: 1999, 256 s.
174.
Osmanlı belgelerinde Karabağ. İstanbul: T.C. Başbakanlık
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2009, 660 s.
Rus dilində
175.
Азербайджан, 1918, 13 ноября
176.
Азербайджан, 1919, 24 января
177.
Акты,
собранные
Кавказской
археографической
комиссией (далее – АКАК), т. II. Тифлис: Типография Главного
Управления Наместника Кавказского, 1868. 1238 с.
178.
АКАК, т. III, Тифлис: Типография Главного Управления
Наместника Кавказского, 1869. 760 с.
179.
АКАК, т. VI, ч. I, Тифлис: Типография Главного
Управления Наместника Кавказского, 1874. 941 с.
180.
Алибегов И. Кровавые дни Елизаветполя предь судом
общества (Армянский погром в 1905 г.). Зарвавшийся «публицист» и
его общественные сподвижники. О ред. газ. «Геят» Агаеве.
Приложения. Тифлис: типография К.П.Козловскаго, 1906, 181 с.
181.
Волкова Н.Г. Этнические процессы в Закавказье в XIX-XX
вв. // Кавказский этнографический сборник. Вып. IV.
Москва: 1969, с. 3-54.
234
182.
Гнедин Е. Себя не потерять… Подготовка текста и
публикация Н.М.Гнединой // Новый мир, 1988. №7, с.173-209.
183.
Дьяконов И.М. Ассиро-вавилонские источники по истории
Урарту. Предисловие, разделы I-III // Вестник древней истории, 1951,
№2, c. 257-356.
184.
Заварян С. Экономические условия Карабаха и голод 1906-
1907 г. Перевод с армянского. Санкт-Петербург: 1907, 88 с.
185.
Зангезур // https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/638911
186.
Зелинский С.П. Экономический быт государственных
крестьян Зангезурского уезда Елизаветпольской губернии //
МИЭБГКЗК, т. 4 вып.1. Тифлис: 1886.
187.
Интернациональная помощь XI армии в борьбе за победу
советской власти в Азербайджане: документы и материалы, 1920-
1921 гг. – Баку, Азернешр, 1989, 126 c.
188.
К истории образования карабахской автономной области
Азербайджанской ССР. 1918-1925. Документы и материалы. Баку:
Азернешр, 1989. 334 с.
189.
Кавказский календарь на 1887 год. Тифлис: Типография
канцелярии Главноначальствующаго гражданскою частию на
Кавказе, 1886.
190.
Кавказский календарь на 1891 год. – Тифлис: Типография
канцелярии Главноначальствующаго гражданскою частию на
Кавказе, 1890, сс. 10-11.
191.
Кавказский календарь на 1900 год. – Тифлис: Типография
канцелярии Главноначальствующаго гражданскою частию на
Кавказе. 1899, с. 30-31
192.
Кавказский календарь на 1914 год. – Тифлис: Типография
канцелярии Наместника Е.И.В. на Кавказе, казенный дом, 1913,
Отдел статистики. сс. 118-120
193.
Капанцян Гр.А. Историко‐лингвистическое значение
топонимики древней Армении. Ереван, Изд-во Гос. Ун-та, 1940, 118
с.
194.
Каспий, 5 ноября, 1905, №213
195.
Каспий, 13 января 1906, №10
196.
Каспий, 11 августа 1906, №175
197.
Каспий, 12 сентября 1906, №195
198.
Каспий, 22 сентября 1906, №203
199.
Каспий, 11 октября 1906, №217
235
200.
Лалаян А. О резне в 1918-1920-х годов // Революционный
Восток, №2-3, 1936. Москва
201.
Луконин В.Г. Древний и раннесредневековый Иран.
Очерки истории культуры. Москва: Главная редакция восточной
литературы издательства «Наука», 1987, 295 с.
202.
Меликишвили Г.А. Население северных областей Наири-
Урарту и его роль в древневосточной истории. Москва: Изд-во
Восточной литературы, 1960, 18 с.
203.
Мецопский Ф. История Тимур-Ланка и его преемников.
Баку: 1957. 104 с.
204.
Мещанинов И.И. Восточное Закавказье времён халдских
завоеваний // Вестник древней истории, 1937, №1, с. 66-77.
205.
МИЭБГКЗК, т. IV, т. I, – I, 1886, Тип. Меликова,
Дворцовая 74. Караван-сарай
206.
Нариманов Н.Н. Избранные произведения: В трех томах.
Том 2. Баку: Азернешр, 1989, 765 с.
207.
Наше время, 1919. 13 июня, №13.
208.
Нифталиев
И.В.
Азербайджанская
ССР
в
экспансионистских планах армян (20-е годы ХХ века). Баку: Təhsil,
2009, 256 c.
209.
Обзор Елисаветпольской губернии за 1908 год. Изд.
Елизаветпольского губернского статкомитета. – Елисаветполь: тип.
Ахмада Гаджи-Гасанова, 1909, 32 [88] с.
210.
Описание Карабахской провинции, составленное в 1823
году по распоряжению главного управляющего в Грузии Ермолова
действительным статским советником Могилевским и полковником
Ермоловым.
Тифлис:
Типография
канцелярии
Главноначальствующаго гражданскою частию на Кавказе, 1866, 270
c.
211.
Первая всеобщая перепись населения Российской
империи, 1897 г. Изд. ЦСК МВД под редакцией Н.А.Тройницкого
LXIII. Елисаветпольская губерния. – Санкт-Петербург: 1904, 183 с.
212.
Периханян А.Г. Арамейская надпись из Зангезура //
Историко-филологический журнал, 1965, №4, с. 107-128.
213.
Пигулевская Н.В. Сирийские источники по истории
народов СССР. Хроника Захария Ритора. Москва-Ленинград:
издательство АН СССР, 1941, 172 с.
236
214.
Потто A.В. Утверждение, русского владычества на
Кавказе. Том 1. Тифлис: тип. Я.И.Либермана, 1901, 308 с.
215.
Присоединение Восточной Армении к России, (1801-
1813). Ереван:
216.
Сборник материалов для описания местностей и племен
Кавказа (СМОМПК). Выпуск 34. Тифлис: Типография канцелярии
Главноначальствующаго гражданскою частию на Кавказе, 1904.
Отдел первый, с.182-217.
217.
Тураев Б.А. История Древнего Востока. Ч. II, Санкт-
Петербург: тип. В.Безобразова и К°, 1912. 287 с.
218.
Хачикоглян T.З. 10 лет армянской стрелковой дивизии.
Тифлис: Полит. управление ККА, 1930, 26 с.
219.
Шавров Н.Н. Новая угроза русскому делу в Закавказье:
предстоящая распродажа Мугани инородцам. Санкт-Петербург: Рус.
собрание, 1911, 78 с.
220.
Шопен И.И. Исторический памятник Армянской области.
Москва: Книга по требованию, 2011, 554 с.
İngilis dilində
220a. Abdulla H. Demographic results of the genocide and
deportation committed by Armenians in Zangazur region of Northern
Azerbaijan at the beginning of the XX century (XX əsrin əvvəllərində
Azərbaycanın Zəngəzur bölgəsində ermənilərin azərbaycanlılara qarşı
törətdiyi soyqırım və deportasiyanın demoqrafik nəticələri) // “European
Journal of Humanities and Social Sciences” 3, 2017, Austria, Vienna, s. 8-
11.
221.
Diakonoff I.M., Kashkai S.M. Geographical Names According
to Urartian Texts. Weisbaden: Published by Dr. Ludwig Reichert, 1981.
127 p.
222.
Grayson A.K. Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian
Periods. Vol. I. Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to
1115 BC). Toronto-Buffalo-London: 1987, 597 p.
223.
Eidem E. and Læssøe J. The Shemshara Archives 1, The
Letters. Copenhagen, 2001
237
Erməni dilində
223a.Ա-դo. Հայ-թուրքական բախումները Կովկասում (1905-
1906 թթ.): Վավերագրական, վիճակագրական, տեղագրական
մեկնաբանություններով
(հայերեն): Տպարաններ Այվազյանով եւ
Նազարյանով
: Իռեւան, 1907, էջ.
İnternet resursları
224.
http://xalqqazeti.com/az/news/news/41459
225.
https://az.wikipedia.org/wiki/Azərbaycan_Xalq_Cümhuriyyətini
n_Milli_Ordusu
226.
https://web.archive.org/web/20151017065259/http://publika.az/p
/110971
227.
http://zengezur.com/index.php/zngzur
228.
http://ru.wikipedia.org Kütləvi repressiyaların qanlı tarixi
229.
http://www.president.az/ azerbaijan/memories#31
230.
https://az.wikipedia.org/wiki/Yelizavetpol_quberniyasi
231.
https://mod.gov.az/az/pre/21533.html
232.
www.heydar-aliyev.org. 22 sentyabr 2012-ci il
233.
https://www.president.az/documents/orders, 26 mart 1998-ci il.
234.
www.zengezur.com, “Zəngəzur”, tarixi oçerk, 27.04.2011
235.
https://azertag.az/xeber/1139046
236.
http://www.tarix.gov.az/books.php
237.
http://elibrary.bsu.az/books_460/N_415.pdf, səh.39
238.
http://nazimmustafa.info
239.
https://az.wikipedia.org/wiki/Azərbaycan_Xalq_Cümhuriyyəti_
Parlamenti
240.
https://www.president.az/articles/6947/print
241.
http://www.derindusunce.org/2009/02/09/turkiye-bizi-satar-mi/
242.
http://www.ataturkdevrimleri.com/yazi-580-ataturkun-lenine-
yazdigi-mektup
. http://www.ataturkdevrimleri.com/yazi-5 ... ektup.html
html. Türk Inkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi: 132/19543, sayfa 13. Ayrıca
bakınız; Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Atatürk’ün Tamim,
Telgraf ve Beyannameleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991,
sayfa 318.
238
244. https://ru.wikipedia.org/wiki/Багратуни,_Яков_ Герасимович
245. https://az.wikipedia.org/wiki/Fevral_burjua-demokratik_inqilabı
246. http://zengezur.com/index.php/4-xbrlr/xbrlr/214-qht-s-drind-n-
mill-t-v-kilin-cavab-yaxud-bir-daha-qa-aq-n-bi-qo-aq-h-c-r-haqq-nda
247. https://mod.gov.az/az/pre/21533.html
248. http://www.moderator.az/news/222721.html
249. http://zengezur.com/index.php/zngzur
250. http://zengezur.com/index.php/component/content/article/4-
xbrlr/xbrlr/57-qhrmanlar-unudulmur
251. https://az.wikipedia.org/wiki/Cavad_bəy_Şıxlinski
252. https://az.wikipedia.org/wiki/Zəngəzur_Ekspedisiyası
253. http://presarxiv.gov.az/az-opennews/171.html#. WzOKFtUzbDc
254. https://www.facebook.com/DifaiTSK/posts/1790992590947521
255. http://www.elibrary.az/docs/JURNAL/jrn2016_972.pdf
256. http://www.radikal.com.tr/kultur/kurtulusa-general-frunze-
destegi-1078463/
257. https://www.aydinlik.com.tr/ataturk-lenin-dostlugu-cem-
gurdeniz-kose-yazilari-aralik-
258. https://www.medyasiyaset.com/lenin-in-turk-kurtulus-savasina-
bakisi/
259.
https://az.wikipedia.org/wiki/Azərbaycanlıların_deportasiyası_
(1948-1953)
260. http://modern.az/az/news/92573#gsc.tab=0
261. http://www.refugees-idps-committee.gov.az/az/pages/1.
262.https://az.wikipedia.org/wiki/Qafqaz_İslam_Ordusu#Türk_
ordusunun_çəkilməsi
263.
http://strateq.az/arashdirma/164673/osmanlini-turk-
dunyasindan-qoparma-plani.html
264.
http://www.human.gov.az/az
239
BAŞLIQLARIN SIRASI
Akademik Yaqub Mahmudovdan Ön Söz................................10
Müəllifdən.................................................................................15
İxtisarlar....................................................................................26
I FƏSİL. Zəngəzur bölgəsi XIX əsrədək
1.1. Qədim və orta yüzilliklər...................................................28
1.2. Zəngəzur – oğuz türklərinin qədim məskənidir.................36
1.3. Ümummilli lider Heydər Əliyev və Zəngəzur...................41
II FƏSİL. Zəngəzur XIX əsrdə
2.1. Zəngəzur çar Rusiyasının işğalından sonra........................51
2.2. Sosial-iqtisadi vəziyyət......................................................59
2.3. Demoqrafik vəziyyət..........................................................68
III FƏSİL. Zəngəzur XX əsrin əvvəllərində
3.1. 1905-1906-cı illər..............................................................85
3.2. 1917-1920-ci illər.............................................................104
3.3. Zəngəzurda yerli əhalinin çarizmə, erməni daşnaklarına və
bolşevizmə qarşı mübarizəsi...................................................113
IV FƏSİL. 1914-1920-ci illərdə regionda hərbi-siyasi
vəziyyətin Zəngəzurda baş verən hadisələrə təsiri
4.1.
Birinci
Dünya
müharibəsinin
yekunları
və
Zəngəzur.................................................................................164
4.2.
Osmanlı
Türkiyəsinin
Qafqaz
siyasəti
və
Zəngəzur.................................................................................178
4.3. Rus-bolşevik işğalı və Qərbi Zəngəzurun Ermənistana
verilməsi..................................................................................195
4.4. Zəngəzur bölgəsinin demoqrafik təkamül, köç, deportasiya,
soyqırımı və işğal tarixinin icmalı (XIX-XX əsr)...................207
Nəticə......................................................................................221
İstifadə olunmuş qaynaqların və ədəbiyyatın siyahısı............223
Dostları ilə paylaş: |