Zġyadxan nəBĠBƏYLĠ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
144 konqreslər çağırılır və hətta Amerika konqresinin təmiz su haqqında təsdiq etdiyi qanun ildən-ilə təkmilləşdirilir. Azərbaycan Respublikasında belə bir qanun olma- dığından əhalinin 70%-dən çox hissəsinə içməli su dövlət stan- dartlarında tələb olunan (kimyəvi, bioloji və toksikoloji) nor- maların kobud pozğunluğu ilə verilir. Norma üzrə adambaşına orta sutkalıq su sərfi 504 litr, Bakı şəhəri üzrə mövcud imkanlar dairəsində 240-280 litr mü- əyyən edilməsinə baxmayaraq, faktiki olaraq cəmi 120-130 litr və ya normadan 4 dəfə az düşür. Bir tərəfdən suyun tərkibinin həddindən artıq keyfıyyətsiz olması, digər tərəfdən onun adam- başına sutkalıq miqdarının 4 dəfə az olması vəziyyəti gərgin- ləşdirərək fövqəladə hal əmələ gətirir. Bakı, Sumqayıt əhalisi- nin qaçqın və köçkünlərin hesabına çoxalması nəzərə alınarsa bu təhlükə çox reallaşar. Əsas məsələlərdən biri, şəhərimizdə infeksion xəstəliklə- rin yayılmasının qarşısını almaq, sanitar-epidemik tədbirləri tam həcmdə həyata keçirməkdir. Müxtəlif yoluxucu xəstəliklə- rin getdikcə ləğv edilməsinə mane olan problemlərdən əsası - su təchizatı problemidir. Əhalinin sağlamlığına bilavasitə təsir göstərən bir sıra in- feksion xəstəliklərin yayılmasında mühüm rol oynayan su, hal- hazırda yerüstü və yeraltı mənbələrdən Bakı şəhərinə daxil olur. Bakı şəhərində su təchizatını təşkil edən, ümumi gücü sa- niyədə 11,9 m 3 olan I və II Kür su xətləri 1971 və 1988-ci illər- də tikilib. Kür su kəməri ilə əhaliyə verilən suyun 40% kimyəvi, 25% isə bakterioloji göstəricilərinə görə qeyri-qənaətbəxşdir. Suyun bu vəziyyəti ilk növbədə Kür su kəməri mənbəyində su- yun təmizlənmə prosesində mövcud olan çatışmamazlıqlar, su anbarının həddən artıq çirklənməsi və şəhərin paylayıcı su kə- mərlərinin yararsızlığı üzündən tez-tez baş verən qəza hadisələ- 145 ri ilə əlaqədardır. Kür suyundakı asılı maddələrin miqdarı 0,5 q/litrdən 55-60 q/litrə qədər dəyişir. Hazırda qüvvədə olan normalara görə asılı maddələrin miqdarı 1500 mq/litrdən yüksək olduqda buna yüksək bulanıqlı su deyilir. Deməli, Kür suyu ilin çox hissəsi yüksək bulanıqlı olur. Kür su kəmərinin təmizləyici məntəqəsində problemlər su qəbuledicilərdən başlanır. Burada su qəbuledici üzən pan- tonlar üzərində qurulmuş 1-ci pillə nasos stansiyalarından iba- rətdir. Suqəbuledicilərin yerləşdiyi sahil tədricən lillənib və Kür çayının bu sahilində suyun dayazlaşması özünün yüksək həddinə çatmışdır. Nəticədə çayda suyun səviyyəsi azalan kimi (yağmursuz aylarda) 1-ci pillə nasoslarının işi pozulur, nasoslar suyu lilli təbəqədən, yəni çayın dibinə yaxın zonadan qəbul edir. Bu da öz növbəsində təmizləyici qurğuların səmərəli işlə- məsinə imkan vermir, vaxtlı -vaxtında durulduculardan çökün- tülər kənar edilmir, süzgəclər yuyulmur. Burada durulducular lazımsız elementlərlə və böyük diametrli borularla doldurul- muşdur. Nəticədə təmizlənəcək suyun durulducularda qalma müddəti azalaraq, su tələblərə müvafıq durulmadan süzgəclərə verilir. Buna görə su süzgəclərdə kolloid və asılı hissəciklərdən tam təmizlənmir, onların səmərəli işinin müddəti qısalır. Süzgəclərin etibarlı işinin təmin edilməsi həm də onlara yüklənmiş süzdürücü təbəqənin materialının ənənəvi kvars qu- mundan yox (layihədə göstərildiyi kimi), bir qismində seolit- dən, digər qismində isə qranodioritdən ibarət olmasıdır. Qeyd edək ki, həm seolit, həm də qranodiorit süzgəc materiallarına qoyulan tələblərə cavab vermirlər. Çünki seolit suya verilən re- ogent qalığının təsiri altında sürətlə aşılanır və müəyyən müd- dətə (3-6 ay) süzgəclərdən tamamilə yuyulub gedir. Qranodio- ritin isə xüsusi çəkisi çox ağır olduğundan süzgəclərin yuyul- ması üçün yüksək intensivlik tələb olunur ki, bu da öz növbə- sində istismar xərclərini artırır, həm də qranodioritin ağırlığına görə süzgəclər süzdürücü materialla layihə səviyyəsinə kimi 146 tam doldurulmur, qranodiorit zərrəcikləri tam təmizlənmir. Bu- na görə süzgəclərin texnoloji göstəriciləri həmişə aşağı səviy- yədə olur. Aparılmış tədqiqatlar zamanı qurğulardan verilən içməli suda xlor qalığının miqdarı 0,5 mq/litrdən çox olmamışdır (normaya görə 1,0 mq/litrdir). Xlorun suya qarışdırılması gözə- yarı aparılır. Son vaxtlar yerüstü su mənbələrində bioüzvi qatışıqların artması nəticəsində onları xlorla zərərsizləşdirdikdə içməli su- yun tərkibində, insan həyatı üçün təhlükəli olan, xloroform, dixloretan və başqa xlorlu üzvi birləşmələr əmələ gəlir. Tədqi- qatlar göstərir ki, yerüstü mənbələrdən götürülən sular ozonla emal edildikdə yuxarıda göstərilən zərərli birləşmələrə bənzər maddələr əmələ gəlmir. Odur ki, ozonla emal edilən su xlorla emal olunan suya nisbətən daha tamlı olmaqla yanaşı, boru kə- mərlərini və armaturları sürətlə aşılamır. Digər tərəfdən, içməli suyun keyfıyyətinin aşağı düşməsi- nin əsas amili Kür çayının özünün ekoloji cəhətdən pisləşməsi- dir. Respublikanın əsas su arteriyaları olan Kür və Araz çayları Zaqafqaziyanın üç dövlətinin sənaye və kənd təsərrüfatı ob- yektlərinin çirkab su və tullantılarının tutumuna çevrilmişdir. İl ərzində Kür çayına 522 milyon m 3 təmizlənməmiş çirkab suları axıdılır. Bunun 25 milyon m 3 -i bizim respublikanın, qalanları isə Gürcüstan və Ermənistan Respublikalarının payına düşür. Tbilisi və Rustavi şəhərlərindən Kür çayına axıdılan tə- mizlənməmiş çirkab suları, onun hidrokimyəvi rejiminə və su- yun keyfıyyətinə pis təsir göstərir. Bu ərazilərdə Kürün suyu- nun tərkibinidə ammonium azotunun miqdarı normadan 2-3 dəfə, misin, sinkin və neft məhsullarınının isə on dəfələrlə artıq olur. Ermənistan Respublikasının ərazisindən axan Araz, Ağs- tafaçay, Axcu-çay, razdan və digər çaylar güclü çirklənməyə məruz qalırlar. Sədərək qəsəbəsində Araz çayının suyunda mi- sin miqdarı normadan 8-15, fenolun 3-16, neft məhsullarının 1- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|