Mavzu: Xlor elementlari va uning hossalari

Mavzu: Xlor elementlari va uning hossalari
Reja:

1. 
   Xlor elementini ishlatilishi
   
2. 
   Metallmaslar bilan o’zaro ta’siri
   
3. 
   Xlorning olinish usullari
   

Xlor sanoat, ilm-fan va maishiy ehtiyojlarning ko’plab sohalarida qo’llaniladi:

• 
  Polivinilxlorid, plastmassa, sintetik kauchukdan: simlar uchun izolyatsiyalash, oyna profili, qadoqlash materiallari, kiyim-kechak va poyabzal, linoleum va gramplastinkalar, laklar, asbob-uskunalar va polistirol, o’yinchoqlar, asbob-uskunalar, qurilish materiallari ishlab chiqariladi. Polivinilxlorid vinil xloridni polimerlash orqali ishlab chiqariladi, bugungi kunda u etilendan xlor muvozanatlashgan usul bilan oraliq 1,2-dixloretan orqali olinadi.
  
• 
  Xlorning oqartirish xususiyatlari qadimdan ma’lum bo’lgan. Xlorning sayqallash xususiyatlari qadim zamonlardan ma’lum. Xlor ko’p organik bo’yoqlarni yo’q qiladi, ularni rangsiz qiladi, lekin bu faqat suyuq yoki gazsimon suv ishtirokida sodir bo’ladi, chunki xlorning o’zi emas, balki gipoxlor kislota parchalanishi natijasida hosil bo’lgan kislorod atomi oqartiradi.
  

Cl2+H2O→HCl+ClO
HClO→ 2HCl + O•
Bu mato, qog’oz, kartonni oqartirishning eski usuli.

• 
  Xlorli insektitsidlarni ishlab chiqarish—o’simliklar uchun xavfsiz bo’lgan, lekin zararli hasharotlarni o’ldiradigan moddalar. Ishlab chiqarilgan xlorning muhim qismi o’simliklarni himoya qilish vositalarini olish uchun sarflanadi.Eng muhim insektitsiddan biri bu geksaxlorosikloheksan (ko’pincha geksaxloran deb ataladi). Ushbu modda birinchi marta 1825 yilda Faraday tomonidan sintez qilingan, ammo 100 yildan ko’proq vaqt o’tgach – XX asrning 30-yillarida amaliy qo’llanilishini topilgan.
  
• 
  U kimyoviy urush qutol sifatida, shuningdek boshqa kimyoviy urush vositalarini ishlab chiqarish uchun ishlatilgan: xantal gazi, fosgen.
  
• 
  Suvni zararsizlantirish uchun – “xlorlash”. Ichimlik suvini dezinfeksiya qilishning eng keng tarqalgan usuli; erkin xlor va uning birikmalari mikroorganizmlarning ferment tizimlarini buzish qobiliyatiga asoslangan. Ichimlik suvini dezinfeksiya qilish uchun quyidagilar qo’llaniladi: xlor, xlor dioksid, xloramin va xlorli ohak.
  
• 
  Oziq-ovqat sanoatida E925 oziq-ovqat qo’shimchasi sifatida ro’yxatdan o’tgan.
  
• 
  Kimyoviy ishlab chiqarishda xlorid kislota, xlorli ohak, berhollet tuzi, metall xloridlar, zaharlar, dorilar, o’g’itlar olishda ishlatiladi.
  
• 
  Metallurgiyada sof metallarni ishlab chiqarish uchun: titan, qalay, tantal, niobiy.
  
• 
  Xlor-argon detektorlarida quyosh neytronining ko’rsatkichi sifatida.
  

Ko’pgina rivojlangan mamlakatlar kundalik hayotda xlordan foydalanishni cheklashni istaydilar, shu jumladan xlorli qoldiqlarni yoqish paytida ko’p miqdorda dioksin hosil bo’ladi.