Qoca bir kişi köhnə bir arabanı yolyuxarı sürürdü. Arabaya qoşulmuş at da qocaydı. Çoxdanın atı idi, lap çoxdanın
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
| ƏLVİDA GÜLSARI! Qoca bir kişi köhnə bir arabanı yolyuxarı sürürdü. Arabaya qoşulmuş at da qocaydı. Çoxdanın atı idi, lap çoxdanın... Qarşıda getməklə qurtarmayan yoxuş dağ yolu dururdu. Burada – çılpaq, boz təpələr arasında qış vaxtları müdam külək ulayırdı, yayın cəhənnəm istisi bu yerlərdən əskik olmurdu. Bu yoxuşu Tanabay həmişə çətinliklə qalxmışdı. Onun yavaş işlə arası yox idi, yavaş yerişlə getməyə səbri çatmırdı. Cavanlıqda, tez-tez rayon mərkəzinə getdiyi vaxtlarda, həmişə qayıdanbaş bu dağ yollarında o, atını dördnala çapardı. Qamçıya güc verərdi, ata aman verməzdi. Yola yoldaşlı çıxıb araba ilə, özü də öküz arabası ilə rayon mərkəzinə gedəndə Tanabayın səbri lap tükənərdi. Araba getdiyi yerdəcə o tullanıb, dinməz-söyləməz pencəyini götürər, pay- piyada yola düzələrdi. Tanabay güllə kimi gedərdi və yalnız dağın başına çatanda ayaq saxlayardı; havanı ciyərlərinə çəkə-çəkə aşağıdan ölə-ölə, sürünə-sürünə gələn öküz arabasının yolunu gözlərdi. Belə sürətlə gəldiyinə görə o tövşüyərdi, ürəyi çırpınardı, sinəsinə sığışmazdı. Ancaq Tanabay öz əməlindən heç vaxt narazı qalmazdı, hər halda öküz arabası ilə sürünə- sürünə yol getməkdən belə yaxşı idi. Rəhmətlik Çoro dostu Tanabayı, bu cür əməlgirliyi üstündə, hərdən ələ salardı. – Bilirsənmi, səninki niyə gətirmir, Tanabay? – deyərdi. – Tələsməkdən. Vallah, tələsməkdən. Sən müdam tələsirsən, bir yerdə kiriş tutmursan. O ki dünya inqilabıdır, onu da deyirsən, durma, bas gəlsin! İnqilab bir yana dursun, allahın bu adicə Aleksandrov yoxuşunu çıxmağa da səbrin çatmır. Camaat başını aşağı salıb adam kimi yolunu gedir, sən tullanırsan qabağa, dağ yuxarı dırmaşırsan, elə gedirsən, elə bil dalınca bir sürü canavar tökülüşüb. Xeyri nədir? Heç nə. Onsuz da yuxarıda oturub gözləyirsən ki, hamı gəlib çatsın. Dünya inqilabı da belədir. Yaxşı bil ki, sən ona təkbaşına gedib çata bilməyəcəksən, gözləməli olacaqsan ki, o birilər də gəlib çıxsınlar. Ancaq bu söhbət çoxdanın söhbəti idi, lap çoxdanın. İndi Aleksandrov yoxuşunu Tanabay heç özü də bilmədən arxada qoymuşdu. Görünür, öyrəşmişdi. Qocalana yaxın buna da vərdiş eləmişdi, Tələsmirdi. Yavaş getməyə də çalışmırdı. O, bu yolu getməli idi və gedirdi. İndi Tanabay həmişə yola tək çıxırdı. Otuzuncu illərdə bu yolu onunla birgə gedənlərin şən dəstəsi çoxdan yoxa çıxmışdı. Kimisi müharibədə həlak olmuşdu, kimisi ölmüşdü, kimisi də evində oturub ömrün son günlərini başa vururdu. Cavanlar maşınla gedirdilər. Tanabaya və onun bu axsaq yabısına yoldaşlıq edəcək bir kəs qalmamışdı. Köhnə arabanın təkərləri köhnə yolda aram-aram taqqıldayırdı. Hələ onlar çox taqqıldayacaqdı, çünki keçilməmiş ucsuz-bucaqsız çöl-biyaban hələ qabaqda idi. Orada, kanalın o yanındakı dağətəyi yol da hələ dururdu. Hələ Tanabay çox getməli idi. O, bayaqdan görürdü ki, at get-gedə gücdən düşür, arabanı zorla çəkib aparır. Ancaq fikir, xəyalat Tanabayın başını bərk qatmışdı. Ata görə Tanabay çox da narahat deyildi. Bir də burada qorxulu nə vardı ki? Yol gedən at yorula da bilərdi, üzülə də bilərdi. Bu yollarda belə şeylər çox olmuşdu. Yorulsa da, yorulmasa da axır başda at pis-yaxşı gedib mənzilə çatacaqdı... Tanabay haradan biləydi ki, özünün qaymaqçiçəyi kimi açıq-sarı rənginə görə Gülsarı çağırılan bu qoca at, Aleksandrov yoxuşunu son dəfə qalxır, öz son yerişini yeriyir, son verstlərini gedir. Tanabay haradan biləydi ki, bayaqdan bəri atın başı gicəllənir, onun tutqun gözlərində aləm rəngdən-rəngə düşür, dağ-daş başına fırlanır, bir yumruca yumağa dönmüş yer də gah o yana, gah bu yana əyilərək, gah o yandan, gah bu yandan göyün ətəklərinə toxunur. Gülsarının ehmal-ehmal ayaq basdığı torpağın hərdən qırılıb bir zülmət boşluğa çevrildiyini Tanabay bilmirdi. Tanabay bilmirdi ki, onu dağ yuxarı çəkib aparan at qabaqdakı sıldırım təpələri görə bilmir; get-gedə atın nəzərində dağlar qırmızımtıl dumana çevrilir, tüstüyə dönür. Gülsarının yaralı köksündə çoxdan yaralanmış bir ürək aramsız, fasiləsiz sızlayırdı, xamut altında nəfəs almaq getdikcə çətinləşirdi. Sürüşüb aşağı düşmüş qoşqu qayışı atın belini kəsirdi. Sol yanında, xamutun altından nəsə iti bir şey çiyninə batırdı; bəlkə tikan idi, bəlkə də xamutun mıxı idi, keçəni deşib çıxmışdı. Köhnədən qabar olmuş, qaysaq bağlamış xamut yerində təzəcə açılmış yara fasiləsiz göynəyirdi, atın çiynini köz kimi yandırırdı. Get-gedə ayaqları da ağırlaşırdı, o ağır ayaqlarla Gülsarı, sanki, şumlanmış zığ torpaqda yeriyirdi. Lakin qoca at canını dişinə tutub gedirdi. Qoca Tanabay hərdən cilovları tərpədib onu tələsdirir, öz fikir-xəyalından da ayrılmırdı. Köhnə arabanın təkərləri yolda aram-aram taqqıldayırdı. Gülsarı hələ də öz ritmindən, öz yorğa yerişindən düşməmişdi. İlk dəfə ayağa qalxarkən qorxa-qorxa anasının – böyük yallı madyanın dalınca o, bu löhrən yerişlə qaçmışdı. O vaxtdan bəri Gülsarı hələ heç vaxt öz yerişinə xələl qatmamışdı. Gülsarı anadan yorğa doğulmuşdu. Buna görə həyatda onun ağ günləri də çox olmuşdu, qara günləri də çox olmuşdu. Əvvəllər Gülsarını arabaya qoşmaq heç kəsin ağlına gəlməzdi, belə şey gülünc olardı. Ancaq “at nədir, rahat nədir”, bu qoca vaxtında da Gülsarı bir iş görməli idimi? Keçmişlər keçmişdə qalmışdı. İndi Gülsarı son gücünü toplayıb, son mənzili başa vurmalı idi. Getdiyi son mənzilə o heç vaxt belə yavaş getməmişdi və çatacağı son həddi o heç vaxt belə yaxından görməmişdi. İndi ən uzaq təpələr də ona lap bircə addımlıqda görünürdü. Köhnə arabanın təkərləri yolda aram-aram taqqıldayırdı. Gülsarının keyimiş dırnaqları altında yer boşluğa dönmüşdü, heçliyə çevrilmişdi. Ayağını bu yumşaq heçliyə basdıqca sönməkdə olan xatirat cana gəlirdi, dağların məxmər çəmənləri yada düşürdü. O uzaq yay günləri, o müdhiş qəribə aləm: bir aləm ki, orada Günəş at kimi kişnəyərək dağlar boyunca çapardı və ona çatmaq üçün Gülsarı yel olub çəmənlərdən əsərdi, çaylar keçərdi, kollar aşardı. Günəşin dalınca Gülsarı o vaxtacan qaçardı ki, hirsli-hirsli qulaqlarını şəklər, yekə, zəhmli ayğır gəlib yetişərdi və onu geri qaytarardı. O vaxtkı yaşıl çəmənlər də elə bil dumduru göllər idi, sanki, atlar göl dibində gəzirdilər, tərsinə otlayırdılar. Anası – böyük, yallı madyan Gülsarının nəzərində bir isti süd buluduna dönürdü, ana kimi fınxıran o ana nəfəsli bulud çox qalmırdı, bircə an yaşayırdı, o bircə an Gülsarı üçün unudulmaz bir an idi. O anda ananın əmcəkləri dolu olurdu, şirin olurdu və südün çoxluğundan, şirinliyindən Gülsarının nəfəsi daralırdı. Öz böyük, yallı anasının qarnına qısılıb süd əmmək Gülsarıya ləzzət verirdi. O süd necə də dadlı idi, necə də meyxoş idi! Bütün dünya o südün bircə udumunda olurdu – Günəş də, Yer də, anası da. Gülsarı əmirdi – doya bilmirdi. Doyurdu – yenə əmmək istəyirdi... Lakin o həyat çox sürmədi, o günlər yuxu kimi gəlib keçdi. Tezliklə hər şey dəyişdi. Daha Günəş göylərdə kişnəyə-kişnəyə çapmadı, hər gün eyni yerdən çıxdı, hər gün eyni yerdə batmağa getdi. Atlar, ilxılar, əvvəlkitək baş-ayaq yerimədi, səhərdən axşamacan onlar otlaqları tapdadılar, atların dırnaqları altında dərələrin qumu şaqqıldadı, çayların daşı çatladı. Böyük, yallı madyan da çox zəhmli ana oldu. Gülsarı cızığından çıxanda anası süysünündən yapışdı, dişləyib tənbeh elədi. O şirin ana südü də azaldı, Gülsarı ot Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|