: پدر، نيا، نياكان. آبا-اژداد (aba-əjdad) : آبا، اجداد، پدر و نياكان

ənzəməz) = بنگزه‌مَز (bəngzəməz) : 1- غير قابل تشبيه، بي شباهت، آنچه قابل مقايسه نباشد. 2- ناقص الخلقه. 3- بد ريخت و بد قواره. بنزه‌مَك (bənzəməz) = بنگزه‌مَك (bəngzəməz) : شباهت داشتن، شبيه بودن.

بنگ	bəng	= بنگَك (bəngək) : بنگ، افيون، شاهدانه. بنگي (bəngi) : آن‌كه بنگ مصرف كند.
بنگارا	bəngara	= بنگوروْو (bəgurov) : بنگرو، نام درختچه‌اي با دانه‌هاي ريز و خوشه‌اي.
بَه	bəh	: از اصوات تعجّب يا تحسين. بَه-بَه (bəh-bəh) : از اصوات تحسين. (← باه)
بَهْر	bəhr	: قسمت، بهره. بهر ائتمَك (bəhr edmək) : قسمت كردن، تقسيم كردن. بهره (bəhrə) : بهره، قسمت. بهره‌سيز (bəhrəsiz) : بدون بهره، بي نصيب. بهره‌لي (bəhrəli) : بهره مند، برخوردار.
بهرام	bəhram	: از اسامي پسران. (با كلمة «بايرام» به معني بهار هم معني و هم خانواده است.) بَهْرام اويلوق (bəhram uyluq) : قسمتي از ران، نيمة كوچكتر و پايين‌تر ران. بهرام كيخالى (bəhram kixalı) : نام طايفه‌اي از ايل دره‌شوري.
بهلوللو	bəhlullu	: بهلولي، نام طايفه‌اي از ايلات عمله، شش بلوكي و فارسيمدان.
بهمان	bəhman	: فلان، بهمان. (معمولاً با فلان همراه است.)
بهمَچّي	bəhməççi	: از ادات پرسش و استفهام است؛ به راستي؟ حقيقتاً؟
بهمَدان	bəh	: فلان، بهمان.
بهمن	bəhmən	: 1- نام گياهي از خانوادة چمن 2- نامي براي پسران. 3- ماه دوّم زمستان. 4- از دهم تا بيستم اسفند ماه را هم بهمن مي‌گويند؛ گويا بهمن پسر دوّم سرما پيرزن است كه برادر بزرگترش «اهمن» ناميده شده. (← اهمن) بهمن‌ به‌ي‌لي (bəhmən bəyli) : بهمن بيگلو، نام طايفه‌اي از ايل عمله. بهمن پيچ (bəhmən piç) : نام گياهي از رستة چمن.
به‌ي	bəy	: 1- بيگ، بزرگ، رئيس. 2- زينت و زيور، آراستن داماد. 3- داماد. 4- ثروتمند، متموّل. (← بگ و باي) به‌ي ديللي (bəy dilli) : بيگدلي، نام طايفه‌اي بزرگ از قبايل 24 گانة تركان قديم دنيا كه امروزه در ايلات عمله، كشكولي و … زندگي مي‌كنند. به‌ي‌زا (bəyza) : نام اصلي بيضاي فارس و به معني جايي كه افراد بزرگ پرورش دهد. به‌ي زادا (bəy zada) : 1- بيگزاده، زادة بزرگان، آنكه شرافت خوني و نژادي دارد. 2- نامي است براي دختران. به‌ي‌لر به‌يي (bəylər bəyi) : بيگلر بيگي، بزرگ بزرگان، عنوان حاكمان ولايات در گذشته. به‌ي‌ليك (bəylik) : 1- بزرگي، رياست. 2- دامادي. به‌ي‌ليك رختيني گئيميش. (لباس دامادي پوشيده است.) به‌يه‌نْمَك (bəyənmək) : پسنديدن. (← بگ، بگَنمَك)
به‌ي باد	bəy bad	: بر باد، نيست و نابود. (شش) به‌ي باد اوْلماق (bəy bad olmaq) : بر باد رفتن، از بين رفتن و نابود شدن.
به‌ي‌بَل	bəybəl	= به‌ي‌وه‌ل (bəyvəl) : خل، احمق، ديوانه. (شش ← به‌ي‌وا، به‌ي‌وا دلي)
به‌ين	bəyn	: مغز، مغز انسان يا حيوان. (← بئين)
به‌يه‌ق	bəyəq	: چند لحظه پيش، همين حالا. (← باياق)
به‌ي‌وا	bəyva	: ديوانه. (← بئيوا) به‌ي‌وا–دلي (bəyva-dəli) : ديوانه، كاملاً ديوانه.
به‌يوْو	bəyov	: محرّف دو تركيب فارسي «بد» و «آب» (بد آب، بي ميلي نسبت به خوردن آب) (شش)
بيات	bəyat	: از طوايف قديمي تركان. (← بايات)
بياز	bəyaz	: 1- خشك و منجمد، گوشت خشك شده. 2- برشته، كباب شده. 3- نياب قليان. (← باياز) بياز بوْين (bəyaz boyn) = بوْينو بياز (boynu bəyaz) : گردن بلند. بيانات (bəyanat) : تعيين، شمارش. بيانات ائدمَك (bəyanat edmək) : تعيين كردن، شمردن.
بيچاق	bıçaq	: كارد. (← بيچ، بيچاق)
بيل-بيل	bıl-bıl	: درخشش. (← بولچ)
بيلْچ	bılç	: درخشش، برق. (← بير، بيرق، بولچ و بيرچ) بيلچ-بيلچ (bılç-bılç) : درخشش، سوسو.
بيلدير	bıldır	: سال گذشته، پارسال. (كلمه مركّب از : (بير + ايل + دير) = يك سال است.) بيلديرچين (bıldırçin) : بلدرچين، از پرندگان مهاجر. (به خاطر اين كه كه سالي يك بار ديده مي‌شود.)
بيليچ-بيليچ	bılıç-bılıç	: سوسو، درخشش. (← بيرچ، بيلچ، بولچ، بورچ، بير)
بير	bır	= بيرّ (bırr) : 1- روشن، درخشان. 2- زل زدن در چشم ديگري. بيرّ اوْلماق (bırr olmaq) : 1- روشن شدن، درخشيدن. 2- زل زدن در چشم كسي، خيره شدن. بيرّ اوْلموش گؤزوم ايچينه. (زل زده و به من نگاه مي‌كند.) بير–بير (bır-bır) : زل زدن در چشم كسي، بر بر نگاه كردن. بيرّيلاماق (bırrılamaq): برق زدن، سوسو زدن، درخشيدن. بيرّيلْتْماق (bırrıltmaq) : 1- روشن كردن. 2- چشم غرنبه دادن. بيرّيلماق (bırrılmaq) : 1- برق زدن، درخشيدن. 2- زل زل نگاه كردن.
بيرْچ	bırç	: برق، درخشش. (← بير) ييرْچ-بيرْچ (bırç-bırç) : سو سو، درخشش. بيرْچ وورماق (bırç vurmaq) = بيرچيلاماق (bırçılamaq) : برق زدن، درخشيدن.
بيرْق	bırq	: درخشش، برق. (← بير، بيرچ و بارخ) بـيرقماك (bırqmak) = بيرق وورماك (bırq vurmak) : درخشيدن، برق زدن.
بيسّار	bıssar	= بيسّان (bıssan) = بيسّانـی (bıssanı) = بيسّانـی كس (bıssanı kəs) : فلان كس، فلاني.
بيز	bız	: ما. (ضمير اوّل شخص جمع) (← بيز1)
بي‌بي	bibi	: 1- بي بي، عمّه. 2- مادر بزرگ. 3- خانم بزرگ، بانوي بزرگ، عنوان احترام آميزي است براي بانوان. 4- يكي از برگهاي بازي ورق. (ريشة كلمه از تكرار صوت «بي» (بي‌بي‌بي‌) در هنگام كودكي است.)
بيجاق	bicaq	: گوشه، زاويه، محل بريدگي. (← بيچ، بيچاق و بوجاق)
بيچ	biç	: فعل امر از مصدر «بيچمك» (بريدن) بيچاق (biçaq) : كارد، چاقوي بزرگ، وسيلة بريدن. بيچاقلاماك (biçaqlamak) : با كارد ضربه وارد كردن، با چاقو زخمي كردن. بيچديرمَك (biçdirmək) : 1- درو كردن به وسيلة ديگري. 2- بريدن پارچه به وسيلة ديگري. بيچقي (biçqi) : ارّه، وسيلة بريدن. بيچقيله‌مك (biçqiləmək) : با ارّه بريدن، ارّه كردن. بيچمَك (biçmək) : 1- درو كردن، بريدن محصول كشاورزي. 2- بريدن پارچه و امثال آن. 3- تراشيدن، كندن موي زائد. 4- قتل عام كردن. 5- بريدن دست و يا قسمتي از بدن. بيچيلمَك (biçilmək) : 1- درو شدن محصول كشاورزي. 2- بريده شدن پارچه و غيره. 3- تراشيده شدن. بيچيم (biçim) : 1- طرز برش، شيوة قيچي شدن پود قالي و امثال آن. 2- اندازه، معيار برش. 3- زمان درو كردن. بيچيمچي (biçimçi) = بيچينچي (biçinçi) : 1- دروگر. 2- كسي كه پشم گوسفند را قيچي كند. بيچيملي (biçimli) : به اندازه بريده شده، متناسب، زيبا و قشنگ. بيچين (biçin) : درو كردن محصول، هنگام چيدن و درو كردن، فصل درو.
بيچي	biçi	: زن دايي، زن خالو. (فا)
بيد	bid	: 1- فعل امر از مصدر «بيدمك» (روييدن) 2- ريشه، بن، اصالت خانوادگي. (← بيت2) بيديگار (bidigar) : التماس، خواهش زياد. (در اين نوع خواهش، معمولاً به روح گذشتگان و بزرگان و اصالتهاي خانوادگي قسم مي‌دهند و التماس مي‌كنند.) بيديشكَن (bidişkən) : مو بردگي استخوان. (← بيت2 ، بيتيشكن)
بيداد	bidad	: 1- ظلم، ستم. 2- مجازاً به معني كار خارق العاده، كار مهم و كم نظير.
بيدير–بيدير	bidir-bidir	: سوسو زدن، برق زدن، به شكل سراب ديده شدن.
بيغ	biğ	: دندان نيش جانوراني چون گُراز و امثال آن. (در تركي آذري به معني سبيل)
بيك	bik	(1) : طرف محدّب قاب. (← جيك–بوك)
بيك	bik	(2) : بزرگ. بيك ائتمَك (bik etmək) : بخشيدن مال، سخاوت به خرج دادن. بيكَل (bikəl) = بيكَل قرّي (bikəl qərri) : پير فرتوت.
بيك	bik	(3) : بُن مصدر «بيكمك» (برگشتن) (← بوک، بوکمَك)
بيل	bil	(1) : ريشة مصدر «بيلمَك» (دانستن). بيلديرمَك (bildirmək) : 1- فهماندن، حالي كردن. 2- آشكار كردن، برملا كردن راز. 3- معلوم كردن، خاطر نشان ساختن. بيلديريلمَك (bildirilmək) : آگاهي داده شدن، اطّلاع داده شدن. بيلَر (bilər) = بيلَن (bilən) : آگاه، دانا. بيلمَز : نادان، نا آگاه. بيلمزليك (bilməzlik) = بيلمزه‌كامليق (bilməzəkamlıq) : ناداني، نا آگاهي. بيلمَك (bilmək) : 1- دانستن، فهميدن. 2- تصوّر كردن. 3- توانستن، قادر بودن. 4- آشنا بودن، بلد بودن. 5- ياد گرفتن، فهميدن. بيلي (bili) : علم و دانش. بيليت (bilit) : بليت، برگة اطّلاعيه، وسيلة آگاهي. (نوشتن اين كلمه به شكل «بليط» غلط است.) بيليجي (bilici) : 1- آگاه، دانشمند. 2- پيشگو، پيش بيني كننده. بيليك (bilik) : علم، دانش، فهم و درك. بيلينديرمَك (bilindirmək) : 1- تفهيم كردن، فهماندن. 2- آشكار كردن، برملا ساختن. بيلينمَز (bilinməz) : نا معلوم، مجهول. بيلينمَك (bilinmək) : معلوم شدن، فهميده شدن، آشكار شدن.
بيل	bil	(2) : جرقّه، درخشش، سوسو. (اين كلمه با «بيل1» بي ارتباط نيست؛ به اين دليل كه «فهميدن» در حقيقت «درخشش» ذهن است. ← بير، بورچ بيلچ، بولچ و بيلچ) بيل-بيل (bil-bil) : درخشش، سوسو. بيل-بيل ائدمك (bil-bil edmək) : درخشيدن، سوسو زدن. بيلدير-بيلدير ائدمك (bildir-bildir edmək) = بيلي-بيلي ائدمك (bili-bili edmək) : درخشيدن، سوسو زدن. بيليچ–بيليچ (biliç-biliç) : سو سو، درخشش. بيليك (bilik) : سوسو، برق، درخشش. بيليك-بيليك (bilik-bilik) : سوسو، درخشش. آراليدان بيليك-بيليك ائدير. (از دور سوسو مي‌زند.) بيلينگه وورماق (bilingə vurmaq) : درخشيدن، برق زدن.
بيلجيك	bilcik	: محرّف «بلژيك» كه نام تفنگي است ساخت كشور بلژيك.
بيلْچ	bilç	: برق، درخشش. (← بيل2) بيلچيله‌مك (bilçiləmək) : جرقّه زدن.
بيلدير	bildir	: سال گذشته. (ريشة كلمه از : بير + ايل + دير = يك سال است.) بيلديركي (bildirki) : پارسالي، متعلّق به پارسال. بيلديرچين (bildirçin) : بلدرچين.
بيله	bilə	: با هم، متّحد. (اصل كلمه از : «بير + له» (با هم) بوده است.) بيله‌نه : متّحد، با هم. (← بير، بيرلمه)
بيلَرزيك	bilərzik	: دستبند، حلقه‌اي كه در دست يا پا كنند. (← بير، بيري)
بيلي	bili	: دستبند، دستبندي كه بر مجرم بندند. (← بير، بيرليك) 2- كنة چسبنده، نوعي كنة حيواني كه در بدن بز ديده مي‌شود.
بيليك	bilik	(1) : نام بوته‌اي خاردار با گلهاي ارغواني كوچك كه به آن «بارْدْ لنگ» هم مي‌گويند.
بيليك	bilik	(2) : محرّف بيرليك، به معني دستبندي كه هر دو دست مجرم را با هم يكي كرده، ببندند. (← بير، بيرليك)
بيلْخْمَك	bilxmək	: درخشيدن، جرقّه زدن. (← بيل2)
بيليان	bilyan	= بيليون (bilyun) : بليون، عدد معادل هزار ميليون.
بيم	bim	: 1- زمين مقوّي، زميني كه علف و گياهان آنجا براي دام و دامداري بسيار مفيد و مؤثّر باشد. 2- سازگار، مناسب. بيملي (bimli) : پربار، مفيد و مؤثّر. بيمه (bimə) : بيمه، عمل مؤثّر و مفيد جهت رفاه و تأمين آينده.
بير	bir	: 1- يك، يكي. 2- مساوي، همسان. 3- متّحد، مشترك. 4- يك دفعه. بير باخير، بير گؤزونو ياتيردير. (يك بار نگاه مي‌كند و بار ديگر پلك چشمش را روي هم مي‌گذارد.) 5- قبل از فعل يا مصدر مي‌آيد و مفهوم تأكيد و بهتر انجام گرفتن كار را مي‌رساند. بير قاچماق ائتدي كي … (چنان دويد كه …) بير آرادا (bir arada) : با هم، يك جا، در يك جا. بير آز (bir az) = بير آزجا (bir azca) : كمي، اندكي. بير آزدان (bir azdan) : بعد از مدّت كمي. بير آياق (bir ayaq) : 1- يك قدم. 2- لحظه‌اي. بير آياق بورا گل. (لحظه‌اي به اينجا بيا.) بير ال (bir əl) : 1- يك دست، با يك دست، تنها. 2- يك بار، يك دور. بير اللي (bir əlli) : با يك دست، به تنهايي. بير اوْلماق (bir olmaq) : يكي شدن، متّحد شدن. بير اوْور (bir ovr) = بير اوْوروم (bir ovrum) : يك بار، يك دفعه. بير باش (bir baş) : 1- يك سر، يك فكر. 2- يك تن، يك نفر. 3- يك بار، يك دفعه. بير به بير (bir bə bir) : 1- يكي يكي، تك تك. 2- جدا جدا، متفرّق. بير-بير (bir-bir) : 1- تك تك، يكي يكي، به نوبت. 2- يكديگر، همديگر. بير-بيرينه حؤرمت ائدينگ. (به همديگر احترام بگذاريد.) بير-بير آغزينا گئدمك (bir-bir ağzına gedmək) : با هم بحث و مجادله كردن. بير-بيرچه (bir-birçə) : به اندازة هم، به طور مساوي. بير-بيردن اوْلماق (bir-birdən olmaq) : از هم دلخور شدن، از همديگر ناراحت شدن و دور افتادن. بير-بيردن ائدمَك (bir-birdən edmək) : 1- از هم تشخيص دادن، تمييز دادن. 2- دو به همزني كردن، بين دو نفر اختلاف انداختن. بير-بيره دايانماق (bir-birə dayanmaq) : 1- به همديگر تكيه كردن، پشتيبان همديگر بودن. 2- در روبروي هم قرار گرفتن و با هم ستيزه و دعوا كردن. بير پارا (bir para) : بعضي، برخي، گروهي. بير پـوللوك ائدمك (bir püllük edmək) : يك سكّه كردن، بي ارزش كردن. بير تاي (bir tay) : يك لنگه، يك طرف. بير تهر (bir təhr) : 1- يك جور، يك نوع. 2- به نحوي، به گونه‌اي. بيرجه (bircə) : يكي، فقط يكي. بير داهـی (bir dahı) : 1- يكي ديگر، ديگري. 2- يك بار ديگر. بير داهيسـی گون (bir dahısı gün) = بير دسّي گون (bir dəssi gün) : فرداي پس فردا، سه روز ديگر. بيردَن (birdən) : 1- ناگهان، غفلتاً. 2- گاهي، هر از گاهي. بيردن بير (birdən bir) : بعضي اوقات، هر از گاهي. بير دنه (bir dənə) : 1- يك عدد، يك دانه. 2- يگانه، تك، بي همتا. بير قولاق (bir qulaq) : كمي، اندكي. بير قولاق چؤره‌ك. (قطعه ناني به اندازة يك لالة گوش) بيرلَشمَك (birləşmək) : 1- با هم متّحد شدن، يكي شدن. 2- ايجاد ارتباط و علاقه نمودن. بيرلمه (birləmə) : 1- طنابي كه از يك رشته بند بافته شده باشد. 2- متّحد، با هم. بيرليك (birlik) : 1- يكي بودن، اتّحاد. 2- بيليك، دستبندي كه هر دو دست مجرم را يكي كرده ببندند. 3- وحدانيّت، يگانگي. بير نفَسه (bir nəfəsə) : به يك نفس، لاجرعه. بير نئچّه (bir neççə) : تعدادي، چند تايي. بير وقّه (bir vəqqə) : 1- يك وقّه، نصف چارك. 2- نام آهنگي از موسيقي قشقايي كه در ايل ايمور (فارسيمدان) مرسوم است. بير هَنه (bir hənə) : يك نفس، يك جرعه. بير هنه‌ده (bir hənədə) : به يك نفس، لاجرعه. بير هوْرْتْلى (bir hortlı) : يك باره، به يك بار. بير هوْور (bir hovr) = بير هوْوروم (bir hovrum) : يك بار، يك دفعه. بيري (biri) : 1- يكي از آنها. 2- يكي، يك فرد. 3- گروهي، عدّه‌اي. 4- دست بندي كه هر دو دست مجرم را يكي كرده، ببندند. 5- ديگـر، ديگـري، آن ديگـر. بير يان (bir yan) : 1- يك طرف، يك سو. 2- نصفه‌اي از چيزي. بير يانا (bir yana) : به يك سو، به يك طرف. بير يانلى (bir yanlı) : يك نفره، به تنهايي. بير يانليق (bir yanlıq) : 1- يك طرفي، يك سويي. 2- راه اندازي كار. بير يانليق ائدمك (bir yanlıq edmək) : تكليف را روشن كردن، كاري را راه انداختن، مسأله‌اي را خاتمه دادن. بيريسي (birisi) : 1- يكي، يكي از آنها. 2- يك نفر، كسي. بيريشليك (birişlik) : برشتوك، غذايي مركّب از آرد، روغن و داروهاي گياهي كه همه را با هم مخلوط كرده به زن زائو ‌دهند. بيريكمَك (birikmək) : 1- متّحد شدن، يكي شدن. 2- روي هم انباشته شدن، گرد شدن. بيري گون (biri gün) : روز ديگـر، پس فردا. بيريليان (birilyan) : برليان، درّ يكتا، الماس تراشيده. بيريم (birim) : اوّلي. بيريم–بيريم (birim-birim) = بيرين–بيرين (birin-birin) : تك تك، يكايك، دانه دانه. بيريمكي (birimki) : اوّلين. بيريندَن اوْلماق (birindən olmaq) : 1- از كسي دلخور و ناراحت شدن. 2- از كسي متولّد شدن. بير يوْل (bir yol) = بير يوْلا (bir yola) : 1- يك راه، يك روش. 2- يك بار، يك دفعه. بير يئرده (bir yerdə) : 1- در يك جا، يك جايي. 2- در يك بار، يكجا، با هم.
بيرچَك	birçək	: زلف، اختصاصا ًموي قسمت جلو سر خانمها. (اصل كلمه «بيچك» از مصدر بيچمك (قيچي كردن و بريدن) است؛ به اعتبار قيچي شدن موي سر. ← بورچك) بيرچكله‌مك (birçəkləmə) : زلف كسي را گرفتن، در هنگام دعوا موي سر طرف مقابل را گرفتن و كشيدن.
بيرينج	birinc	: برنج. بيرينجي (birinci) : به رنگ برنج زرد، گوسفندي كه رنگش زرد متمايل به قهوه‌اي باشد.
بيريز	biriz	: به سرعت، تند و سريع.
بيرماق	birmaq	: انگشت. (شش)
بيرنوْو	birnov	: برنو، نوعي از انواع تفنگهاي گلوله زني.
بيريان	biryan	: 1- بريان، لخت. 2- برشته، كباب.
بيس‌-بـوتـون	bis-bütün	: كامل، همه، همگي. (← بوس، بوس بـوتـون)
بي‌سـوتـون	bisütün	: 1- كوه بلند و سر به فلك كشيده. 2- نام آهنگي از آهنگهاي موسيقي قشقايي. (اصل كلمه بغ «سوتون» (تر. قد) به معني ستون بزرگ است.)
بيش	biş	: فعل امر از مصدر «بيشمَك» (پختن) (← بوش) بيشمَك (bişmək) : 1- پختن، طبخ شدن. 2- عرق سوز شدن، سوخته شدن. بيشميش (bişmiş) : پخته شده. بيشيرمَك (bişirmək) : پختن، طبخ كردن. بيشيريتديرمَك (bişiritdirmək) = بيشيرتْمَك (bişirtmək) : 1- پزاندن، به وسيلة ديگري پختن. 2- از گرما پخته شدن. بيشيريلمَك (bişirilmək) : پخته شدن، طبخ شدن. بيشيريم (bişirim) = بيشيم (bişim) : 1-پخت، طرز پخت. 2- مقدار غذايي كه در يك وعده پخته شود. بيشيلي (bişili) : پخته شده، طبخ شده.
بيشكَني	bişkəni	: تلفّظي از «بشكني» فارسي است؛ به معني كشك سفت و محكم كه قابل شكستن باشد.
بيت	bit	(1) : شپش. بيت آغاجى (bit ağacı) : درخت استبرق. بيتاميق : بيماري تيفوس كه از شپش ايجاد مي‌گردد. بيت بوتّاسى (bit buttası) = بيت دارمانى (bit darmanı) : نوعي بوتة سمّي كه از پودر آن براي كشتن شپش و حشرات موذي استفاده مي‌شد. بيت داراغى (bit darağı) : نوعي شانة چوبي. بيت سيركه‌سي (bit sirkəsi) : تخم شپش، شپش كوچك. بيتله‌مك (bitləmək) : شپش را از لباس يا بدن كسي جدا و پاك كردن. بيتلي (bitli) = بيتيك (bitik) : شپش دار، شپشو.
بيت	bit	(2) : فعل امر از مصدر «بيتمَك» (روييدن) بيتديرمَك (bitdirmək) : 1- روياندن، رويانيدن. 2- التيام دادن، جوش دادن. 3- به انجام رساندن. 4- تصوّر كردن، فرض كردن، پنداشتن. سيز بو ايشي خوبا بيتديرينگ. (شما اين عمل را نيك تصوّر كنيد.) بيتكي (bitki) = بيتگي (bitgi) : گياه، روييدني. بيتمَز (bitməz) : 1- غير قابل ترميم. 2- غير قابل رشد. 3- بي پايان، بي نهايت. بيتمَك (bitmək) : 1- رشد كردن، روييدن. 2- ترميم و گرفتن استخوان شكسته، جوش خوردن استخوان، التيام يافتن زخم و شكستگي. 3- انجام گرفتن و تمام شدن كار. پولونگ گئدمَگينه باخما؛ ايشينگ بيتمَگينه باخ. (به خرج شدن پول توجّه مكن؛ به نحوة انجام كار دقّت كن.) بيتيراق (bitiraq) : 1- گياه، علف. 2- نام گياهي كه پرچمهاي آن تبديل به خارهاي تيز مي‌گردد. بيتيرْتْمَك (bitirtmək) = بيتيرمك (bitirmək) : 1- روياندن، رويانيدن. 2- التيام دادن، جوش دادن. 3- تمام كردن، به انجام رساندن. بيتيريلمَك (bitirilmək) : رشد يافتن، روييدن. 2- جوش خوردن زخم، التيام يافتن. 3- تمام شدن، انجام يافتن. بيتيش (bitiş) : نحوة ترميم يافتن و جوش خوردن. بيتيشديرمك (bitişdirmək) : 1- به هم جوش دادن، هم آوردن. 2- به انجام رساندن، تمام كردن. بيتيشكن (bitişkən) : 1- تَرَك استخوان، مو بردگي استخوان. 2- جوش خورده، پيوند خورده. بيتيشمَك (bitişmək) : جوش خوردن، پيوند شدن. بيتيشيك (bitişik) = بيتيك (bitik) : 1- متّصل، پيوند خورده، جوش خورده. 2- محلّ اتّصال. 3- گياه، روييدني. بيتيم (bitim) : 1- نحوة جوش خوردن استخوان. 2- رويش، روييدن. 3- آخر كار، پايان كار، انتها. بيتين (bitin) : آنچه به طور كامل وجود دارد، تمام و كامل.
بيخ	bix	: 1- ريشه و بُن. 2- صوتي است به مفهوم «گلويش را از ريشه ببُر.» بيخ بور (bix bur) : از بيخ بريدن، از ريشه بريدن.
بيخچي	bixçi	: ارّه، وسيلة بريدن. (← بيچ، بيچقي)
بييابان	biyaban	: 1- بيابان، بي آب و علف. 2- نام تيره يا طايفه‌اي از ايل عمله.
بي‌يي	biyi	: 1- بي بي، عمّه. 2- عنوان احترام آميزي است براي بانوان. (← بؤي، بؤيو)
بيز	biz	(1) : ما، ضمير اوّل شخص جمع. بيزدَن (bizdən) : 1- از ما، از گروه ما. 2- از ما، از دست ما، از توان ما. بيزليك (bizlik) : مال ما، متعلّق به ما. بيزيمكي (bizimki) : مال ما، متعلّق به ما.
بيز	biz	(2) : 1- درفش، سوزن بزرگ كه با آن چيزهاي چرمي را مي‌دوزند. 2- مجازاً به هر چيز نوك تيز هم بيز مي‌گويند. بيز بورون (biz burun) : كسي كه نوك بيني‌اش دراز باشد. بيز–بيز (biz-biz) : سيخكي، راست. قوْرخودان توکو بيز-بيز اوْلدو. (از ترس موي بدنش راست شد.) بيزدان (bizdan) = بيزليك (bizlik) : كيف كوچكي كه در آن درفش، سوزن و امثال آنها گذارند. بيزله‌مك (bizləmək) : سقلمه زدن، سك زدن.
بيز	biz	(3) : فعل امر از مصدر «بيزمك» (چين دادن) (← بـوز) بيزمَك (bizmək) : 1- چين دادن، كرخ كردن. 2- از سرما منجمد شدن. بيزّيك (bizzik) : 1- از سرما كرخ شده. 2- چين و چروك برداشته.
بيزاغى	bizağı	: گوساله. بيزاغى بورنو (bizağı burnu) : عقرب.
بيزوْو	bizov	: گوساله.
بيزّيك	bizzik	: بچّة شيطان، لوس و ننر.
بوْباناق	bobanaq	: گرد باد. (دره) (اصل كلمه «بوْغاناق» است. (← بوْغ‌، بوْغاناق)
بوْجوق	bocuq	: اصطلاحي است كه كودكان در هنگام فخر فروشي به سايرين مي‌گويند. (← فوْجوق.)
بوْغ	boğ	: بن مصدر بوْغماق (خفه كردن، بستن راه گلو) بوْغا (boğa) : گاو يا گاوميش نر. (به اعتبار داشتن غبغب زير گلو) بوْغاز (boğaz) : 1- گلو، حلق. 2- گلوگاه، گذرگاه آب، تنگة آب، قسمت ورودي رودخانه به دريا. 3- گلوگاه و معبر تنگ كوهستان. بوْغاق (boğaq) : زير گلو، غبغب. (← بوخ2، بوخاق) بوْغان (boğan) : خفه كننده. بوْغاناق (boğanaq) : 1- گردباد، هواي پر از گرد و غبار، هواي خفه كننده. 2- خنّاق، بيماري ديفتري. بوْغچا (boğça) : بقچه، دستمالي كه در آن چيزي قرار دهند و گلوگاه آن را ببندند. (← بوق2 ) بوْغچا سارايى (boğça sarayı) : نام نوعي تفنگ سر پر قديمي. بوْغدورماق (boğdurmaq) : به وسيلة ديگري غرق يا خفه كردن. بوْغدورولماق (boğdurulmaq) : به وسيلة ديگري خفه يا غرق شدن. بوْغْز (boğz) : بغض، گرفتگي گلو. (اصل كلمه قاعدتاً بايستي «بوْغوز» باشد.) بوْغما (boğma) : 1- طنابي كه با آن كسي را خفه كنند. 2- بغض گلو، ناراحتي. 3- ديفتري، خنّاق. 4- هديه يا پولي كه به عنوان حقّ سكوت يا رشوه به كسي دهند. بوْغماق (boğmaq) : 1- خفه كردن. 2- غرق كردن. 3- سر كيسه يا بقچه را جمع كردن و بستن. 4- خاموش كردن صداي ديگران. بوْغور (boğur) : چاق، تنومند و سالم. بوْغورماق (boğurmaq) : ناليدن و سر و صدا كردن حيواناتي مثل گاو يا شتر. بوْغوشان (boğuşan) : حيواني كه در حال ناليدن و سر و صدا كردن باشد. بوْغوشماق (boğuşmaq) : 1- ناليدن و سر و صدا كردن. 2- حركات فيزيكي جهت جفتگيري گاو يا شتر. 3- دست به يقه شدن، دست بر حلق هم نهادن و همديگر را خفه كردن. بوْغولماق (boğulmaq) : 1- خفه شدن. 2- غرق شدن. 3- خاموش شدن. بوْغولو (boğulu) : خفه شده، غرق شده. بوْغوم (boğum) : 1- عمل خفگي و خفه شدن. 2- خوشه، بسته، خوشه‌اي از گندم كه از گلوگاه بسته شده باشد. 3- بند، حلقه، مفصل. 4- گره، گره كور كه باز كردن آن مشكل باشد. بوْغونتو (boğuntu) : 1- بند يا ريسماني كه با آن دهانة مشك و امثال آن را ببندند. 2- گره، گره كور. 3- آسم، نفس تنگي. 4- گرفتگي حلق، بغض و ناراحتي. 5- خفقان، اختناق.
بوْغاز	boğaz	: حامله، آبستن. (← باغ1، باغاز) بوْغازليق (boğazlıq) : بارداري، حاملگي.
بوْغرا	boğra	: نام نوعي آش. (ريشة كلمه از بن «بوغ» (بخار) يا «پوخ» (پخت) است.)
بوْهور	bohur	: بي اختيار. (← بئ، بئ‌هور)
بوْل	bol	(1) : 1- فراخ، گشاده و باز. 2- فراوان، زياد. بوْل توتماق (bol tutmaq) : سوء استفاده كردن، استفادة فراوان كردن. بوْلوار (bolvar) : بلوار، خيابان گشاد و وسيع.
بوْل	bol	(2) : بالا، بلند. بوْللانماق (bollanmaq) : بالا آمدن، رشد كردن. اوْ نه دير كي گؤيدن يئره ساللانار اوْ نه دير كي يئردن گؤيه بوْللانار؟ (سؤال مأذون از عيسي خان ايگدير) اوْ ياغيش دير گؤيدن يئره ساللانار گؤي‌اميـك ديـر يئردن گؤيه بوْللانار (جواب مأذون به عيسي خان)
بوْللو	bollu	: 1- نام طايفه‌اي از ايلات كشكولي و عملة قشقايي. 2- نام نقشي از نقشهاي قالي كه طرّاح و بافندة اصلي آن بوللوها بوده‌اند. (بوللوها از دو قسمت «بوْللو – كهَللي» و «بوْللو – هاشيمخانلي» تشكيل شده‌اند.)
بوْم‌بوْز	bomboz	: كاملاً خاكستري، خاكستري پر رنگ. (← بوم2)
بوْنجوق	boncuq	: منزلك. ( ← بونج، بونجوق و بونجول)
بوْندوخماق	bonduxmaq	= بوْنقوخماق (bonquxmaq) : سست شدن، ضعيف و بي حال شدن. (← مون، موندوخماق)
بوْنگ	bong	= بوْنْق (bonq) : بانگ، فرياد. (← بونگ) بوْنقورماك (bonqurmak) : فرياد كردن گاو. بوْنگارماق (bongaramaq) : 1- سست و بي حال شدن. 2- فرياد كشيدن گاو. بوْنگورماق (bongurmaq) : صدا كردن گاو.
بوْقّا	boqqa	: گاو يا گاوميش نر. (← بوْغ، بوْغا)
بوْقّوراتماق	boqquratmaq	: بخار دادن، تبخير كردن. (ريشة كلمه از «بوخ» (بخار) است. (← بوخ و پوخ)
بوْر	bor	: رنگ بور، رنگ حنايي سرخ. بوْر آغ (bor ağ) : رنگ حنايي و سفيد توأمان. بوْر آلا (bor ala) : تركيبي از دو رنگ بور (حنايي) و سفيد. بوْر اوْلماق (bor olmaq) : بور شدن، از خجالت سرخ شدن. بوْر قره (bor qərə) : رنگ حنايي و سياه توأمان.
بوْر بوْر	bor bor	: نام يكي از طوايف ايل عملة قشقايي.
بوْرّولاماق	borrulamaq	: ناليدن و بلند شدن صداي شتر. (← بارّيلاماق)
بوْروق	boruq	: درخت بادام كوهي كه انواع مختلف آن عبارتند از : آچّي بوْروق، شيرين بوروق، قره بوْروق، گچّي بوْروغو، بن بوْروغو و … بوْروق آغاجى (boruq ağacı) : درخت بادام كوهي. بوْروغا دوشمك (boruğa düşmək) = بوْروق وورماق (boruq vurmaq) : مسموم شدن بز يا بزغاله بر اثر خوردن بادام كوهي. بوْروقلوق (boruqluq): محل و جايگاه بادام كوهي.
بوْسماق	bosmaq	(1) : بستن، منجمد شدن. (ريشة كلمه از «بوْز2» (يخ و منجمد) است.)
بوْسماق	bosmaq	(2) : 1- لگدكوب كردن، مغلوب كردن. 2- كمين كردن. (اصل كلمه «باسماق» (زير پا له كردن) است.)
بوْسقو	bosqu	: كمين، كمينگاه. (← بوز، بوزغو و بوسقو)
بوْش	boş	: 1- خالي، تهي. 2- بي مايه، بي اراده. 3- دو طرف شكم، جانبين. 4- النگو، دستبند ميان تهي. بوْشا (boşa) : قسمتي از خيش گاوآهن كه بالا تر از مشته قرار دارد. بوْشاتماق (boşatmaq) = بوْشالْتْماق (boşaltmaq) : 1- خالي كردن، بيرون ريختن. 2- تمام كردن، خاتمه دادن. 3- طلاق دادن. بوْشالماق (boşalmaq) = بوْشانماق (boşanmaq) : 1- خالي شدن، تهي شدن. 2- تمام شدن. بوْشاماق (boşamaq) : 1- خالي كردن. 2- تمام كردن. بوْشقاب (boşqab) : بشقاب، ظرف سر خالي. بوْشلانماق (boşlanmaq) : 1- خالي شدن. 2- رها شدن، آزاد شدن. بوْشما (boşma) : 1- جاي خالي. 2- شكاف كوچك سنگي كوه، غار كوچك. 3- آب چك ساختمان، محلّ ريزش آب بام ساختمان.
بوْشقانماق	boşqanmaq	: مشغول شدن، آغاز كردن، به كاري پرداختن. (اصل كلمه «باشقانماق» از «باش» (سر) است.)
بوْوا	bova	: بابا، پدر. (← بابا) بوْوا خاجا (bova xaca) : پدر بزرگ، اجداد، نياكان.
بوْواسيل	bovasil	: بواسير، تورّم سياهرگهاي نزديك مقعد كه اغلب دردناك است. بوْواسيللي (bovasilli) : مبتلا به بواسير.
بوْوجار	bovcar	: 1- غربال بزرگ جهت بيختن غلّه. 2- غلّة درو شده كه با خوشه مخلوط باشد. 3- كشاورزي كه غلّه را از خار و خاشاك پاك كند. بوْوجارلاماق (bovcarlamaq) : پاك و تميز كردن، بزك كردن، تربيت كردن، نيك بار آوردن.
بوْولان	bovlan	: خل، احمق. (← بؤم)
بوْوش	bovş	: نام دو عدد چوب در خيش (گاو آهن قديم) كه به صورت عمودي قرار مي‌گرفت. (← بوْش، بوْشا)
بوْخچا	boxça	: بقچه، دستمال. (← بوْغ، بوْغچا و بوق2)
بوْي	boy	(1) : قد و بالا، قامت، اندام. بوْي–بوْي ائدمَك (boy-boy edmək) : سرك كشيدن. بوْيتوق (boytuq) : آنچه كه بر افرازند، آلونك، چادر كوچك. بوْي چكمَك (boy çəkmək) : 1- سرك كشيدن. 2- قد كشيدن و بزرگ شدن كودك. بوْيسوز (boysuz) : كوتاه قد، كوتوله. بوْيلاما (boylama) : 1- محل سرك كشيدن. 2- محل تعيين گذرگاه آب. بوْيلاماق (boylamaq) : 1- سرك كشيدن. 2- اندازه گيري عمق آب. 3- اكتفا كردن، بس كردن. بوْيلانا–بوْيلانا (boylana-boylana) : در حال سرك كشيدن. بوْيلانماق (boylanmaq) : 1- سرك كشيده شدن. 2- سرك كشيدن. بوْيلو (boylu) : داراي قد و قامت، قدبلند، بلند بالا، خوش قامت. بوْيو بسّه (boyu bəssə) : ميان قد، متوسط القامت، خوش اندام. بوْيوخماق (boyuxmaq) = بوْيوقماق (boyuqmaq) : 1- سرك كشيدن. 2- سر را پايين آوردن و با ديگري روبوسي كردن. بوْيوم–بوْيوم (boyum-boyum) = بوْيون–بوْيون (boyun-boyun) : موجدار، موج بلند به اندازة قامت آدمي. بوْيون (boyun) : 1- گردن. 2- گردنه، قسمت بالا، فوق. 3- دسته، دستة كارد، شمشير، تبر و …. بوْيون باغى (boyun bağı) : گردن بند. بوْيونتو (boyuntu) : گردنه، گريوه. بوْي وئرمَك (boy vermək) : مطابقت قامت انسان با آب عميق رودخانه، درياچه و …
بوْي	boy	(2) : 1- شنبليله، شمليز، گياهي علفي و يك ساله كه دانه‌هاي زرد رنگ آن بوي قوي و طعم تلخ و معطّر دارد. 2- گويا در قديم نام گياهي بوده كه در رنگرزي به كار مي‌رفته است. بوْيا (boya) : 1- فعل امر از مصدر «بوْياماق» (رنگ كردن) 2- رنگ. بوْياتماق (boyatmaq) : رنگ كردن. بوْياديلماق (boyadılmaq) : رنگ شدن. بوْيارتماق (boyartmaq) : رنگ كردن. بوْيارماق (boyarmaq) : 1- رنگ كردن، رنگين كردن. 2- رنگين شدن، رنگ شدن. بوْياتچى (boyatçı) = بوْياچى (boyaçı) : رنگ آميز، رنگ كار. بوْياق (boyaq) : 1- گياه روناس كه در رنگ‌آميزي به كار مي‌رفته. 2- رنگ. بوْيالماق (boyalmaq) : رنگ شدن، رنگين شدن. بوْيالى (boyalı) : رنگ شده، رنگين. بوْياماق (boyamaq) : رنگ كردن. بوْيانماق (boyanmaq) : رنگ شدن. بوْيلو (boylu) : رنگين، ملوّن.
بوْين	boyn	: 1- گردن. 2- دستة كارد و امثال آن. (← بوْي1، بوْيون) بوْينا آلماق (boyna almaq) = بوْين اوْلماق (boyn olmaq) : 1- به گردن گرفتن، به عهده گرفتن. 2- اعتراف كردن به جرم خود. بوْيناق (boynaq) : 1- گردنه. 2- مخفّف «بوْينو آغ» به معني گردن سفيد و اصطلاحاً سگ گردن سفيد و نيز نام بعضي از سگها را هم بوْيناق مي‌گذارند. بوْيناقلاماق (boynaqlamaq) : سرك كشيدن. بوْين باغى (boyn bağı) : گردن بند. بوْين قاشّيماق (boyn qaşşımaq) : به معني گردن خاراندن و كنايه از شرمنده شدن و خجالت كشيدن است. بوْينو اه‌يري (boynu əyri) = بوْينو بورّوق (boynu burruq) : 1- گردن كج، سر افكنده و مطيع. 2- بيچاره، مظلوم و مغموم. بوْينوز (boynuz) : شاخ. بوْينو يوْغون (boynu yoğun) : گردن كلفت، قلدر. بوْينو يوْغونلوق (boynu yoğunluq) : گردن كلفتي.
بوْيوخماق	boyuxmaq	= بوْيوقماق (boyuqmaq) : 1- يخ زدن، منجمد شدن. 2- دست پاچه شدن، حيران و سر گردان شدن. (ريشة كلمه از «بوز» و «بوْز2» (يخ و منجمد) مي‌باشد.)
بوْز	boz	(1) : رنگ خاكستري. بوْزارتماق (bozartmaq) : 1- به رنگ خاكستري در آوردن، خاكستري كردن. 2- شرمگين و شرمنده كردن، خجالت دادن. 3- تف دادن، سرخ كردن در روغن. بوْزارماق (bozarmaq) : 1- خاكستري شدن، به رنگ زمين تبديل شدن. 2- از دور به رنگ خاكستري ديده شدن. 3- كور شدن چشم بر اثر پيري يا بيماري چشم. 4- پريده شدن رنگ به خاطر ترس يا خجلت زدگي. 5- عصباني و خشمگين شدن. 6- رسيدن و رنگ انداختن ميوة درخت. 7- سرخ شدن در روغن. بوْز باش (boz baş) : سر جو گندمي، كسي كه موهاي سرش جو گندمي باشد. بوْز پاوس (boz palas) : از بافته هاي پشمي و ضخيم كه معمولاً خاكستري رنگ است. بوْز پوْران (boz poran) : زرد چهرة لاغر اندام، كسي كه به بيماري پرخوري يا تاوسمي مبتلا باشد. بوْز سريك (boz sərik) : نوعي بافتني ساده كه از پشم نا مرغوب تهيّه شده باشد. بوْز قوم (boz qum) = بوْزغون (bozğun) : 1- آب گل آلود، آب پر از شن و خاك. 2- پژمرده. (← پوْز1، پوْزغون) بوْز قورد (boz qurd) : گرگ خاكستري، مطابق يكي از افسانه‌هاي قديمي زماني يك گرگ خاكستري رنگ اقوام ترك را از انقراض نجات داده است؛ شايد به همين خاطر است كه تركان قشقايي گرگ را الگوي شجاعت، تقدّس و راهنما مي‌دانند و پاي آن را از گهوارة كودكان مي‌آويزند. بوْز گؤز (boz göz) : بيمار، زرد گونه. بوْز گؤزه‌ل (boz gözəl) : تيهو، پرنده‌اي كوچكتر از كبك. بوْز لچَّك (boz ləççək) : نام پرنده‌اي به اندازة گنجشك و به رنگ خاكستري.
بوْز	boz	(2) : تلفّظي از كلمة «بوز» (برف و يخ) بوْز داغ (boz dağ) : 1- كوه برف آلود. 2- نام يكي از آهنگهاي موسيقي قشقايي. بوْز قوْوورما (boz qovurma) : نوعي غذا با گوشت پر چرب كه به محض خنك شدن چربي آن منجمد مي‌شود.
بوْزوْو	bozov	: گوساله.
بؤ	bö	: تحريفي از كلمة «بو» (اين) بؤ گون (bö gün) : امروز. (← بو، بو گون) بؤ گوننچَز (bö günənçəz) = بؤ گون‌انچه (bö günənçə) : تا به امروز، تا امروز. بؤ گئجه (bö gecə) : امشب. بؤله (bölə) : اين طور، اين چنين، اين گونه. (اصل كلمه از (بو (اين) + له (با، مثلِ) است.) بؤله‌كي (böləki) = بؤله‌يين (böləyin) : 1- اين طور، اين گونه. 2- اين طور كه، به اين صورت كه.
بؤبه‌لَك	böbələk	: پشة گاوي، مگس بزرگ. (← گؤبه لَك.) بؤبه‌لَكلَنمَك (böbələklənmək) : دچار مگس زدگي شدن، مانند مگس گزيده‌ها از جاي خود پريدن.
بؤجلإ	böcü	: از انواع سگ، سگ كوچك.
بؤجوک	böcük	: 1- جعل، از حشرات قاب بال. 2- سوسك. 3- كوچك، كوچولو. (← بؤي، بؤيجـوك)
بؤهْم	böhm	: نادان، احمق. (← بئم، بؤن و بؤم)
بؤهور	böhür	: 1- بي اختيار، عنان گشاده. 2- بي حال، بي حس. 3- مات، حيران و سرگردان. (← بئ، بئ‌هور)
بؤكه‌لَكله‌مك	bökələkləmək	: پريدن، جهيدن، تقلّا كردن. 2- لگد پراني. (← بؤبةلَك، بؤبه‌لكلنمك)
بؤل	böl	(1) : 1- فعل امر از مصدر «بؤلمك» (قسمت كردن) 2- وسيلة قسمت كردن و بريدن، بيل كشاورزي. بؤلگو (bölgü) = بؤلگه (bölgə) : قسمت، دسته، گروه، تقسيم. بؤلمَك (bölmək) : جدا كردن، تقسيم كردن. بؤلوشمَك (bölüşmək) : تقسيم شدن، جدا جدا شدن، پاره پاره گشتن. بؤلوك (bölük) : 1- بلوك، قسمت شده، گروه، دسته. 2- دسته‌اي از يك طايفه يا تيره. بؤلوك باشي (bölük başı) : بلوك باشي، سرپرست بلوك، رئيس قسمتي از يك طايفه. بؤلوم (bölüm) : 1- دسته، گروه، بخش، فصل. 2- قاش، قاچ، قسمتي از هندوانه و امثال آن. 3- طرز تقسيم، شيوة قسمت كردن. بؤلونمَك (bölünmək) : تقسيم شدن، جدا شدن.
بؤل	böl	(2) : 1- كمر، ناحية پشت. 2- فعل امر از مصدر «بؤلمك يا بؤله‌مك» (قنداق كردن كودك) بؤلَك (bölək) : وسيلة قنداق كردن (بستن كمر كودك)، قنداق كودك. بؤلك باغى (bölək bağı) : رشته‌اي كه با آن قنداق بچّه بسته شود. بؤلَكْله‌مك (böləkləmək) : قنداق كردن كودك. بؤلَكْلي (böləkli) : قنداق شده، كودك قنداقي. بؤلمك (bölmək) = بؤله‌مَك (böləmək) : قنداق كردن (بستن كمر) كودك.
بؤم	böm	: نادان، خل، ناشي. (← بئم و بؤن)
بؤن	bön	= بؤنگ (böng) : خل، احمق. (در تركي قديم به آدم پرخور گفته مي‌شده است. ← بئم) بؤنْگه‌له (böngələ) : نادان، خل، احمق.
بؤرْك	börk	: كلاه. بؤرك آلتي ائدمَك (börk altı edmək) : هدفي را در نظر داشتن و ابراز نكردن آن هدف. بؤرکو اه‌يري (börkü əyri) : 1- كج كلاه، كسي كه كلاهش را كج گذاشته. 2- كسي كه هدف شومي در سر دارد.
بؤي	böy	: بگ، بيگ، بزرگ. بؤيجـوك (böycük) : در اصل به معني آنچه ظاهراً بزرگ ولي حقيقتاً كوچك و ريز باشد؛ كه در اصطلاح به حشرة قاب بال گفته مي‌شود. (بؤي (بزرگ) + جوک (كوچك) = بؤيجوک) بؤيو (böyü) : 1- بزرگ. 2- خانم بزرگ، عنوان احترام آميزي است جهت بانوان كه به «بي‌يي» تبديل شده است. 3- عمّه، خواهر پدر. بؤيوتمَك (böyütmək) : بزرگ كردن، تربيت كردن، پرورش دادن. بؤيوك (böyük) : 1- بزرگ، ارشد، رئيس و سرپرست. 2- گنده و بزرگ، درشت اندام. 3- گشاد، فراخ. بؤيوكچه‌ليك (böyükçəlik) : حقّ رياست، حقّ بزرگي، پول يا مالي كه رهبر گروه براي خود بردارد. بؤيوكرَگ (böyükrəg) : 1- بزرگتر، مسن تر. 2- بزرگتر، پر حجم تر، سنگين تر. بؤيوكلوك (böyüklük) : 1- بزرگي، سروري، حشمت. 2- بزرگي، درشت اندامي. 3- فراخي، گشادي.
بؤيله	böylə	: گروه، قسمت، دسته. (← بؤل1، بؤلگه.) بؤيله‌مك (böyləmək) = بؤيله‌له‌مك (böylələmək) : تقسيم كردن، قسمت كردن.
بؤيره‌ك	böyrək	: قلوه، گُرده، كليه.
بؤز	böz	كرباس. (← بئز)
بوْرا	bpra	: ضعف و نا‌تواني كه بر اثر گرسنگي يا سرماي شديد عارض شود. (اصل كلمه از ريشة «بور» (بريدن) است. ← بور) بوْرا كَسمَك (bora kəsmək) = بوْرالاماق (boralamaq) = بوْرا وورماق (bora vurmaq) : 1- بريدن و بي حال شدن به خاطر گرسنگي و ضعف. 2- دچار بوران و يخ بندان شدن. بوْراكـی (borakkı) = بوْرَكّي (borəkki) : ضعف و ناتواني بر اثر عدم تغذيه.
بو	bu	(1) : اين، علامت اشارة به نزديك. بو ايل : امسال. بو چاغى (bu çağı) : در اين وقت، در اين هنگام. بو خَبَر (bu xəbər) : نوعي از انواع تفنگهاي گلوله زني ساخت كشور تركيه كه شبيه برنو آلماني بود. بورا (bura) : اينجا، به اينجا. بوراجيك (buracık) : متعلّق به اينجا، مسافت نزديك. بوراجيك-اوْراجيك (buracik-oracik) : متعلّق به اينجا و آنجا، راه نزديك يا دور. بورادا (burada) : اينجا، در اينجا، اينجاست. بوراسى (burası) : اينجايش، اين قسمتش. بورالى (buralı) : اينجايي، اهل اينجا، ساكن اينجا. بورانچا (burança) = بورانچاز (burançaz) : 1- تا اين اندازه، تا اين حد. 2- تا اينجا، تا اين زمان، تا اين مكان. بوردا (burda) : اينجاست، در اينجا. بو غاتا (bu ğata) = بو غاد (bu ğad) = بوغازّا (bu ğazza) = بو قد (bu qəd) = بو قدر (bu qədr) : اين قدر، اين اندازه. بو گون (bu gün) : امروز، امروزه. بو گئجه (bu gecə) : امشب. بولار (bular) : اينها. بوله‌يين (buləyin) : اين گونه، اين طور. بونا (buna) : به اين. بونا باخيبان (buna baxıban) : با توجّه به اين، بنا بر اين. بونلار (bunlar) : اينها. بو نه دير (bu nə dir) : 1- اين چيست؟ 2- مجازاً به معني بهانه و ايراد. بونو (bunu) : اين را، اين يكي را. بو يان (bu yan) : اين طرف. بو يانكى (bu yanlı) : اين طرفي. بو ييل (bu yil) : امسال.
بو	bu	(2) : (ف) بو، رايحه. بو باد اوْلماق (bu bad olmaq) : بو بردن، مشكوك شدن، حس كردن، متوجّه شدن و فهميدن. بو گَندي (bu gəndi) : آنغوزه.
بوجاق	bucaq	: 1- زاويه، گوشه، كنج. 2- پهلو، كنار. 3- گوشة دور افتاده، محلّ دور افتاده. (از مصدر «بيچمك» (بريدن) است.)
بوجه	bucə	: بودجه، سرمايه. (