[ 2012 / 2, sayi: 15, sayfa: 35-53 ] Bilişsel Gelişim Açısından Din-Fıtrat İlişkisi
Yüklə 229,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Religious Thinking From Childhood to Adolescence
- Stages of Faith and Religious Development
- Din ve Birey; Din Psikolojisinde Yeni Arayışlar
- Readiness for Religion; A Basis for Developmental Religious Education
| Bilişsel Gelişim Açısından Din-Fıtrat İlişkisi |
ERUIFD 2012/2
41 biçimleri daha iyi anlaşılmaktadır. Kavram oluşturma ile ilgili bu düşünce mekanizması, ayrı objeler, olaylar, tecrübeler ya da gerçeklikler arasındaki farkın anlaşılmasında oldukça yardımcı olmaktadır. Piaget bu düşünce sürecinde birbirinden ayrı üç seviye olduğunu belirtmektedir. Bunlara; sezgisel, somut ve önermesel düşünce evreleri adını vermektedir. 24 Ancak burada ilk gelişim dönemi olan Duyusal Motor döneminin henüz zihinsel anlamda bir özellik içermediği iddiası ile bir düşünce süreci olarak ele alınmadığı görülmektedir. Piaget’in bu
yapısalcı bilişsel gelişim modelinin, çocuklarda benmerkezciliğin, animistik yapının, yapaycılığın (artificializmin) 25 ,
karmaşıklığı ve sınırlılığını ve daha sonraki dönemlerde soyut dini anlayışların nasıl ortaya çıktığını anlamada oldukça önemli katkıları olmuştur. 26
itibaren ortaya çıkan zihinsel gelişimin bir sonucudur. Piaget her bir gelişim döneminde ortaya çıkan gelişimsel kabiliyetin beraberinde ortaya çıkan yeni ihtiyaçların, bazı sosyal ve fiziki ortamlara bilişsel anlamda bir uyum sorununu da beraberinde getirdiğini söylemektedir. Her bir çatışmanın çözümü yapısal bir değişim ile sonuçlanır ve yeni zihinsel yapı yeni bir çatışmanın ortaya çıkmasına da yol açar. 27 Bu çatışmanın çözümü konusunda dinlerin nasıl bir çözüm sunduğu ile ilgili somut birkaç örnek vermek gerekirse, çocukta dil yeteneğinin gelişmesi ile birlikte nedenselliği iptidai bir şekilde kavramaya başlayınca çocuk “niçin” sorularının yoğun bir şekilde sorulduğu bir aşamaya girer. Çocuk kısa bir süre sonra “niçin” ve “nasıl” şeklindeki bu yoğun sorularının ailelerinin hoşlarına gitmediğine şahit olur. Çocuğun bu nedensel ilişkiyi anlamaya yönelik adımları ve bu tutum karşısında ailelerinin takındıkları tavırları, çocukta ailelerinin dünyası ile ilgili birtakım çatışmalar yaşamasına neden olur. Aynı şekilde dört veya beş yaşındaki çocuk somut ilişkiler konusunda yeteneğinin ortaya çıktığının farkına varır ve yeniden başkaları ile çatışma yaşamaya başlar. Çocuğun “kim daha fazla” ile ilgili sabit ilgisi onu ailesi ve arkadaşları nezdinde sevimsiz hale getirir. Kısacası, her bilişsel yetenek bizatihi yeni davranışlara yol açan bir ihtiyaçtır. Bu ihtiyaç,
24 Ronald Goldman, Religious Thinking From Childhood to Adolescence, Routledrge and Kegan Paul, London,1964, s. 19. 25 Var olan her şeyin Tanrı veya insan gibi bilinçli bir varlık tarafından yaratıldığı ve daha sonra bu varlığın özellikleri, davranışları ve hareketleri tarafından sorumlu olduğu inancı. Bu terimi ilk ortaya atan Piaget bu terim ile animizm arasında bir zıtlığın olduğuna dikkat çeker. Animizmde, varlıkların bizzat kendi içsel güçlerinin veya enerjilerinin onları direkt harekete geçirdiği ve davranışlarını belirlediği inancı mevcuttur. Her iki anlayış da işlem öncesi dönemdeki çocukların karakteristik düşünce özelliklerindendir. ( http://psychologydictionary.org/artificialism/ ) 11.11.2014 26 Micola Slee, “Cognitive Developmental Studies of Religiou Thinking; E Survey and Discussion with Special Reference to Post-Goldman Research in the United Kingdom”, in (ed) James W. Fowler, Karl Nipkow and Friedrich Schweitzer, Stages of Faith and Religious Development, Scm Press, London, 1992, ss. 130-146, s. 132. 27 David Elkind, “The Origins of Religion In The Child”, Review of Religious Research, Vol., 12, No. 1, Autumn, 1970, s. 36.(ss. 35-42) | Ali KUŞAT | ERUIFD
2012/2
42 çocuk ile onun sosyal ve fiziki çevresi arasında bir uyumsuzluk yaratır. 28 Piaget’in geliştirdiği bu teori ile dini gelişim arasında yapılan istatistiki ampirik araştırmalar çocuklar ve ergenlerde bilişsel gelişim aşamaları ile dini gelişim özellikleri arasında yüksek bir korelasyonun olduğunu ortaya koymaktadır. 29
Burada Elkind bu sorunun çözümü ile ilgili olarak kurumsal dinin dört yaygın unsurunun; Tanrı inancı, Kutsal Metinler, ibadet ve Kelami konular (theology) çocuklarda zihinsel gelişim sürecinde ortaya çıkan dört bilişsel yeteneğin; korunum (conservation), temsil (represantation), ilişki (relation) ve anlamanın (comprehension) oluşturduğu ihtiyacın karşılanması için hazır çözümler sunduğunu belirtmektedir. 30 Bu gelişimsel kabiliyetin açıklanmasında Elkind çoğunlukla Piaget’in çalışmalarına dayanır. Piaget’in bilişsel gelişim aşamalarının dini gelişim açısından yerini görmek için yapılan ilk çalışmalardan birisi de R. Goldman’ın “Religious Thinking from Childhood to Adolescence” isimli çalışmasıdır. Bu araştırma, duyusal motor dönemini takip eden sezgisel veya işlem öncesi düşünce, somut ve soyut düşünce evrelerini yani 6-17 yaş aralıklarını araştırma konusu yapmıştır. Görüldüğü gibi bu çalışma daha erken dönem çocuk ve bebeklerin dinsel düşüncelerine inmemektedir. Goldman bu konuyla ilgili olarak, ‘bilişsel gelişimin ilk dönemi olarak nitelendirilen 0-1 yaş arasında görülen “duyusal motor dönemi”nin ilgi alanlarına girmediğini çünkü ellerinde bu döneme ait özellikle dini olarak nitelendirilebilecek bir verinin olmadığını söylemektedir. 31
Çocukların dini gelişim özelliği ile ilgilenen çalışmalara baktığımız zaman dini gelişimin ilk başlangıcı olarak üç yaş esas alınmakta ve bunun gerisine giden bir çalışmaya rastlanmadığı gibi üç yaş öncesi, dini bir gelişim özelliğinin ortaya çıkmadığı (pre-religious) bir dönem olarak tanımlanmaktadır. Bu dönemde çocuğun temel entelektüel ve duygusal örüntüleri kavramaya çalıştığı ifade edilmektedir. 32 Hâlbuki üç yaşında ortaya çıkan ve dini gelişim özelliği olarak gösterilen yaşantı biçimlerinin geçmiş bir psikolojik alt yapısının olması gerekmektedir. Dini gelişim, çocuğun diğer gelişimsel özelliklerinden bağımsız gelişen bir boyut değildir. Dini gelişim, çocuğun kutsal diye nitelendirdiği şeyle ilişkilerinden kaynaklanan tecrübelerinin bir yorumundan ibarettir. Bir başka ifade ile dini gelişim diğer bütün gelişimlere bağlıdır. Çünkü çocuğun geniş bir tecrübe yapısına
28 D. Elkind, The Origins of Religion In The Child, s. 36. 29 John L.Ellias, “Ronald Goldman: Dini Gelişim Psikoloğu”, çev. Ali Rıza Aydın, Din ve Birey; Din Psikolojisinde Yeni Arayışlar (ed. A. Rıza Aydın), İnsan Yayınları, İstanbul, 2004, ss. 85-100. 30 D. Elkind, “The Origins of Religion In The Child”, s. 35.(ss. 35-42 31 Ronald Goldman, Readiness for Religion; A Basis for Developmental Religious Education, Routledge and Kegan Paul, London, 1966, s. 51. 32 Bkz. R. Goldman, Religious Thinking From Childhood to Adolescence, 1964, s. 25. Yüklə 229,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|