[]

260 

 

Sarıtsından  bütün  hidroaeroplanların,  döyüş  aeroplanların ın  təcili  olaraq  Bakıya  göndərilməsini  xahiş  etdi;  qırmızı  ordu 

təşkil et mək üçün bütün iri müəssisə sahiblərinin  üzə rinə vergi qoyulması haqqında qərar ç ıxa rdı;  səfərbərlik haqqında ə mr 

verdi; şəhərdəki daşın maz əmlak ü zərində  xüsusi  mülkiyyətin ləğv edilməsi,  Bakı şəhər dumasının buraxılması haqqında 

dekretlər  verdi;  bir  ço x  qə zetləri  ("Kaspi",  "Baku",  "Ba kinets",  "Vesti  Baku",  "Ba kinskiye  izvestiya",  "Naş  qolos", 

"Sosialist")  bağladı.  Bakı  Soveti  İMK-nin   fəaliyyətini  yüksək  q iy mətləndird i,  ko mitənin  taktikasını  tamamilə  düzgün 

saydığını, ona tam etibar etdiy ini b ild ird i və hərtərəfli, fəal yardım göstərəcəyini vəd etdi.  Beləliklə, o  zaman Şau myanın  

başçılıq etdiyi daşnak-bolşevik qüvvələrinin əlində olan İMK,  Bakı  Soveti və  Bakı  Xalq Ko missarları Soveti A zərbaycan 

xalq ına qarşı soyqırımını birlikdə həyata keçird ilə r. 

 

Əd.: 

Azərbaycanda sosialist inqilabının qələbəsi uğrunda bolşeviklərin mübarizəsi. Sənədlər və materiallar. 1917-I918-ci illər, 

B., 1960; Azərbaycan tarixi, 3 cilddə, c.3, B., 1973; Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B.,2001

. 

 

BAKI  TEXNĠKA  KOMĠTƏS Ġ  (BTK) - Neft emalı sənayesinə dair statistika  məlu matlarının hazırlan ması, neft 

məhsulla rın ın  keyfiyyətinin  yo xlanması  za manı  qarşıya  çıxan  mübahisəli  məsələlə rin  həlli  ilə   məşğul  olan  orqan.  Əsası 

1887  il  martın  20-də  qoyulmuşdu.  Maliyyə  nazirliyinin   təsdiqlədiyi  qaydalara  əsasən,  neft  məhsullarının   keyfiyyətinin  

yoxlan masına və ixracına nəzarət üçün Bakı brakeraj ko mitəsi yaradılmışdı.  Bakı  Xəzinə Palatası  müdirinin sədrlik etdiy i 

həmin  ko mitəyə  dövlət  əmla k  nazirliyin in  nümayəndəsi,  böyük  brakçı  (zay  məhsulları  çıxdaş  edən  işçi)  və  yerli 

sənayeçilərin 3 nümayəndəsi da xil id i. 1891 il iyunun 11-də Ba kı brake raj ko mitəsi BTK-yə çevrild i. 

Ticarət,  sənaye  və  ərzaq  nazirliyi  nə zdində  olan  ko mitə  sədr,  te xnik,  laborant  və  katibdən  ibarət  idi.  Mədən 

nəzarəti idarəsinin və a ksiz rüsumla rı idarəsin in nümayəndələri ü zv hüququnda komitəyə da xil idilər. 

Ko mitənin  və zifə lərinə  işıq landırıcı  mineral  yağların  sınaqdan  keçirilməsi  şərtlərinin,  neft  məhsulların ın  yoxla -

nılması  və  analizi  qaydalarının  müəyyən  edilməsi,  mineral  yağların  yo xlan masında  texniklərlə  neft  sənayeçiləri  arasında 

yaranan  mübahisələrin  mü zakirəsi,  ixrac  edilən  neft  məhsullarının  miqdarı,  istehsalın  həcmi  haqqında  statistika 

mə lu matla rın ın ha zırlan ması və digər məsələlə r da xil id i. BTK 1918 il may ın 13-də Ba kı Xa lq Ko missarları Sovetinin qərarı 

ilə  ləğv olun muşdu. 

Azərbaycan  Xa lq  Cü mhuriyyətii  qurulduqdan  sonra  ko mitə   bərpa  o lundu  və  yenidən  öz  vəzifələ rin in  icrasına  

başladı.  Neftin  tərkibin in  yo xlan ması,  onda  kənar  qarışıqların  o lub-olmamasının  müəyyən  edilməsi,  yeni  -  aksiz 

rüsumundan azad olan  neft emalı  məhsullarının və tullantıların ın yo xlanılması  BTK-nin  əsas vəzifələrindən id i.  BTK ö z 

fəaliyyətini Aprel işğalından (1920) sonra da davam etdirmişdir. 

BAKI  TĠCARƏT-SƏNAYE  ĠTTĠFAQI  -  qeyri-höku mət  təşkilatı.  Əsası  1918  ilin  martında  qoyulmuşdur. 

Sənaye  və  ticarət şöbələri  var  idi.  Bütün s ənaye  sahələrinin  tə msil  o lunduğu  24  qrupu  əhatə  edirdi.  İttifaq ın  sədri  Yusif 

Əhmədzadə onun nümayəndəsi kimi A zərbaycan Parlamentinə seçilmişdi. Ticarət-sənaye ittifaqı 1919 ildə Parlamentə azad  

ticarət prinsipləri haqqında qanun layihəsi təqdim et mişdi.  İttifaqın  mü za kirə etdiy i əsas  məsələlər t icarət  (ixrac  və  id xa l 

məsələ ləri), valyuta  mə zənnəsi və valyuta ə məliyyatları  (kağız pullar çapın ın dayandırılması, da xili istiqra z və rəqələrinin  

buraxılması  və  i.a.)  və  s.  olmuşdur.  1919  il  oktyabrın  ortalarında  Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin  İranla  müqavilə 

layihəsi  İttifaq ın  ic laslarında  mü zakirə  edilmişdi.  Ticarət -sənaye  ittifaqı  İran la  beynəlxalq  poçt  və  qarşılıqlı  də mir  yol 

əlaqələrinin  bərpasını təmin edən müvəqqəti sazişin bağlan masın ı zəru ri hesab etmişdi. Ticarət sahəsində mü xtəlif malların  

qiymət inin  aşağı  salın ması,  hə mçin in  məhsul  id xalını  vasitəçi  təşkilatlar  olmadan  həyata  keçirmə k  nəzə rdə  tutulurdu. 

Ticarət-sənaye  ittifaqı  möhtəkirliyə  qarşı  ardıc ıl  mübarizə  aparırd ı.  Aprel  işğalından  (1920)  sonra  fəaliyyətini  dayan-

dırmışdır. 

BAKI  TÜRK  ġƏHĠDLĠYĠ  -  A zərbaycanın  ərazi  bütövlüyü  və  Bakın ın  azad  olun ması  (1918,  15  sentyabr) 

uğrunda  həlak  olmuş  Qa fqaz  İslam  Ordusu  döyüşçülərinin  xatirəsinə  Bakının  Şəh idlər  Xiyabanında  ucaldılmış  abidə. 

Tikintisinə 1999 il iyunun 24-də başlan mış, açılış mərasimi 2000 il apre lin  9-da olmuşdur. Açılış mərasimində A zərbaycan 

Respublikasının Pre zidenti Heydər Əliyev və Türkiyə Respublikasının Prezidenti Süley man Də mirə l iştirak et mişlə r. 

Bakın ın  daşnak  və  eser-menşeviklərin  idarə  etdiyi  "Sentrokaspi  diktaturası"ndan  azad  edilməsi  zamanı  həlak 

olmuş  Azərbaycan  və  Türkiyə  əsgərlərinin  şərəfinə  ucaldılacaq  abidə  ko mpleksinin  layihəsi  hələ  1918  ildə,  A zərbaycan 

Xalq   Cü mhuriyyətii  dövründə  hazırlan mışdı.  Bakının   Qa fqaz  İslam  Ordusu  tərəfindən  azad  olun masının   ildönümü  

münasibətilə  1919  il sentyabrın 15-də Azərbaycan Parlamentinin  xüsusi iclası keçirilmiş,  millət vəkilləri  Höku mət üzv ləri 

ilə   birlikdə  Çənbərəkənd  qəbiristanlığına  (indiki  Şəhidlə r  Xiyabanının  əra zisi)  gedərək,  xat irə   abidəsinin  özü lünü 

qoymuşdular. Lakin Aprel işğalı (1920) nəticəsində abidənin tikintisi yarımçıq qald ı. 

---