[]

379 

 

iyunundan Avropa Şurasına "xüsusi qonaq" statusu almış, 2001 il yanvarın 25-də isə onun tamhüquqlu üzvü olmuşdur. 

Heydər  Əliyev  Ermən istanın  təcavüzü  nəticəsində  Azərbaycanın  ərazi  bütövlüyünün  pozulması,  işğal  olun muş 

Dağlıq  Qarabağ  və  ətraf  rayonlardan  1  milyondan  artıq  soydaşımızın  didərg in  salın ması  və  çadırlarda  qaçqın  və  köçkün 

vəziyyətində  yaşamağa  məcbur  olması,  A zərbaycan  ərazisin in  20%-dən  ço xunun  Ermənistan  silahlı  birləşmə lərinin  işğalı 

altında  qalması  və  s.  haqqında  həqiqətlərin  dünya  ictimaiyyətinə  çatdırılması  sahəsində  çox  gərgin  və  geniş  miqyaslı 

fəaliyyət  göstərmişdir.  Heydər  Əliyevin  Azərbaycan  Pre zidenti  kimi,  BMT -nin  sessiyalarında,  ATƏT-in  zirvə 

toplantılarında çıxışları, Fransa, ABŞ, İngiltərə,  Belçika, A lmaniya,  İran, Türkiyə,  Çin, Səudiyyə Ərəb istanı, Misir,  Rusiya, 

Qazaxıstan, Pakistan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Yaponiya və b. ölkələrə rəsmi səfərləri də bu məqsədə xid mət etmişdir. 

Pre zident Heydər  Əliyevin  xaric i siyas ətinin əsasını sülh, beynəlxalq hüquq norma larına, sərhədlərin bütövlüyünə 

və  toxunulma zlığ ına,  dövlətlə rin  ə ra zi  bütövlüyünə  hörmət  və  qarşılıqlıfaydalı  ə mə kdaşlıq  p rinsiplə ri  təşkil  edir.  O, 

Ermənistan-Azərbaycan  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  də  sülh  yolu  ilə  hə ll  olun masına  tərəfdar  o lduğunu  bildirmiş,  bu 

yolda ardıcıl mübarizə aparmış, problemin sülh yolu ilə həlli baş tutmadıqda, Qarabağın silahla azad ed iləcəyin i əzmlə bəyan 

etmişdir. 

Heydər Əliyev türk dövlətləri arasında  iqtisadi, siyasi, ədəbi-mədəni ə laqələ rin  möhkə mləndirilməsi sahəsində də 

gərgin fəaliyyət göstərmişdir.  O, türk dövlətlə ri başçılarının  1992  ildən işə başla mış  zirvə toplantılarında  müntəzə m o laraq 

fəal  iştira k  et miş,  türk  xa lqla rın ın  birliyi  na minə  b ir  sıra  dəyərli  tədbirlərin  həyata  keçirilməsinə  nail  olmuşdur.  Türk 

dövlətləri başçıların ın 6-cı  zirvə toplantısının (2000, aprel)  Bakıda keçirilməsi və bu böyük tədbirin türk dünyasının böyük 

ədəbi abidəsinin - "Kitabi-Dədə Qorqud" eposunun 1300 illiyin in beynəlxalq miqyasda qeyd edilməsi ilə eyni vaxta düşməsi 

də bu baxımdan ço x ə la mətdardır. Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə  hər iki tədbirin ço x yüksək səviyyədə keçirilməsi və bütün 

türk  xalqların ın  əsl  bayramına  çevrilməsi  A zərbaycan  Prezidentini  həm  də  çağdaş  türk  dünyasının  ən  nüfuzlu  şəxsiyyəti 

kimi şöhrətləndirmişdir. 

Heydər  Əliyevin  tarixin   ac ı  və   a mansız  sınaq  dövrlərində,  e rmən ilə rin   xüsusi  qəddarlıq la  həyata  keç ird iklə ri 

soyqırımları  nəticəsində  dünyanın  ayrı-ayrı  ölkələrinə  səpələnmiş  azərbaycanlıların  birlik  və  həmrəyliyin in  yaradılması 

işində müstəsna xid mətləri vard ır.  Heydər Əliyev hələ Naxçıvan Muxtar  Respublikası A li Məclisin in sədri işləyərkən onun 

təşəbbüsü ilə 1991 il dekabrın 16-da Ali Məclis dekabrın 31 -n i Dünya Azərbaycanlılarının  Birliyi və Hə mrəyliyi Günü e lan 

etmişdir.  Heydər  Əliyev  Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti  kimi  xarici  dövlətlərə  rəs mi  səfərləri  zaman ı,  istisnasız 

olaraq, hər b ir ö lkədə yaşayan azərbaycanlıla rın nü mayəndələri  ilə ço x önə mli görüşlər  keçirmiş, Azə rbaycan diasporunun 

formalaşması  və  təşkilatlan ması,  onların  azərbaycançılıq  ideyası  altında  ana  Vətən  -  Azərbaycan  ətrafında  sıx  birləş məsi 

üçün misilsiz 

---

380 

 

xid mət lər  göstərmişdir.  Heydər  Əliyevin  təşəbbüsü  və  bilavasitə 

rəhbərliy i  ilə  2001  il  noyabrın  9-10-da  dünya  azərbaycanlıla rın ın 

Bakıda  I  qurultayı  keçirilmiş,  A zərbaycan  diasporunun 

fəaliyyətinin  canlandırılması  və  gücləndirilməsi  sahəsində  çox 

mühüm tarixi qərarlar qəbul edilmişdir.

 

 

 

 

Heydər  Əliyev  1998  il  oktyabrın  11-də  xalq ın  yüksək 

siyasi  fəallığı  şərait ində  keçirilən  seçkilə rdə  səslərin  76,1% -ni 

toplayaraq  yenidən  Azərbaycan  Respublikasın ın  Pre zidenti 

seçilmişdir.

 

Pre zident  Heydər  Əliyev  Azə rbaycanın  digər  bölgələri 

kimi,  b lokada  şəraitində  yaşayan  Naxçıvanı  da  daim  d iqqət 

mə rkə zində  saxla mış,  "Na xçıvan  Mu xtar  Respublikasının  75  illik 

yubileyi  ü zrə  Dövlət  Ko missiyasının  tədbirlər  planı  haqqında" 

1999  il  12  fevra l  tarixli  s ərənca mında  mu xta r  respublikan ın 

gələcək  inkişaf  perspektivlə rin i  müəyyən  et mişdir.  Heydər 

Əliyevin  mu xtar  respublikanın yubiley şənliklərində şəxsən iştirak 

etməsi  A zərbaycanın  bu  qədim  diyarının   hərtərəfli  inkişaf 

proqramının həyata keçirilməsinə yeni güclü təkan vermişdir. 

Heydər  Əliyev  dahi  siyasi  və  dövlət  xadimi  olmaqla  

yanaşı,  həm  də  tarix,  fəlsəfə,  ədəbiyyat  və  incəsənətin  gözəl 

bilicisi,  e lmin  və   mədəniyyətin  h imayəçisi  id i.  Onun  b ilavasitə 

təşəbbüsü  və  iştirakı  ilə   neçe-neçə  ədəbiyyat,  incəsənət  və  elm 

xadimlərinin  yubileyləri  keçirilmiş,  onların  fəaliyyəti  yüksək 

dövlət  mükafatları  və  fəxri  ad larla  qiy mətləndirilmiş,  abidələri 

ucaldılmışdır. A zərbaycan  mədəniyyətinin  in kişafında böyük  xid mətləri o lan qocaman  sənətkarlara,  istedadlı gənc şair və 

yazıçılara,  mü xtəlif  yaradıcılıq  sahələrində  ümidverici  yeniyetmələrə  fərdi  təqaüdlər  təyin  etməsi  də  mədəniyyətimizin 

inkişafına Heydər Əliyevin böyük qayğısının bariz nü munələrindəndir. 

 

 

 

 

 

 

 

Azərbaycanda  latın  ə lifbasına  keçilməsi,  dövlət  d ilinin   tətbiqi  işin in  təkmilləşdirilməsi,  A zərbaycan 

əlifbası  və  A zərbaycan  dili  gününün  təsis  edilməsi  haqqında  2001  ildə  imzaladığı  fərman lar,  milli-mənəvi  dəyərlərin 

qorunub saxlan ması çağırışı  ilə Azərbaycan xalqına  müraciətləri, türk  xalqları və dövlətləri arasında əlifba və dil birliy inin 

təmin  edilməsi  və  bir  ço x  digər  sahələrdə  çoşğun  fəaliyyəti  Heydər  Əliyevə  böyük  şöhrət  gətirmişdir.  O,  Ba kı  Dövlət 

Universitetini  "Azərbaycan  xalqının  milli  sərvəti",  Elmlə r  Akade miyasını  isə  "Azərbaycan  xalqının  tarixi  nailiyyəti" 

adlandırmış  və  respublikada  elmin,  təhsilin  inkişafına  daim  diqqət  və  qayğı  göstərmişdir;  Heydər  Əliyev  2001  il  15  may 

tarixli fə rmanı ilə  Elmlər Akade miyasına Azə rbaycan Milli  Elmlə r Akade miyası statusu vermə klə bu nəhəng elm ocağının 

Azərbaycan xa lqı qarşısındakı  xid mətlə rini və akade mik e lmin ölkənin in kişafının əsas təminatçılarından olduğu faktını bir 

daha yüksək səviyyədə təsdiqləmişdir. 

Zəngin,  hərtərəfli  və  dərin  ta rixi  biliyə  ma lik  o lan  Heydər  Əliyev  doğma   tarixin  doğru-düzgün  araşdırılması, 

öyrədilməsi və təbliğ o lunmasını daim diqqət  mərkəzində saxlamış, bu  mühüm sahəyə böyük qayğı göstərmiş,  metodoloji 

göstərişləri və apard ığı ço x dəyərli ü mu miləşdirmələrlə tarix elminin  in kişafına güclü təkan vermişdir. Onun mü xtəlif tarixi 

hadisələr, proseslər, görkə mli tarixi sima la r barədə  çıxışla rı,  məru zə ləri, irə li sürdüyü dövrləşdirmə lər,  1948-53-cü  illərdə 

azərbaycanlıların Ermənistan SSR ə ra zisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyası (1997, 18 dekabr) və 

soyqırımı  (1998,  26  mart)  haqqında  fərman ları,  " Yeni  2001-ci  il,  yeni  əsr  və  üçüncü  min illik"  və  "31  Mart  - 

azərbaycanlıların soyqırımı günü" münasibətilə Azərbaycan  xalq ına  müraciətlə ri (2000,  29 dekabr və  2001, 27  mart) və s. 

bunun parlaq nümunələridir. 

Heydər  Əliyev  öz  əsərlə rində,  məru zə,  ç ıxış  və  xa lqa  mü raciət lərində,  imza ladığ ı  fərman  və  sərənca mla rda 

Azərbaycan  xa lqın ın  dövlətçilik  tarixində  parlaq  rol  oyna mış  Azə rbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin,  Cü mhuriyyət  xa -

dimlə rinin  fəa liyyətinə  obyektiv  və  yüksək  qiymət  vermiş,  müstəqil  Azərbaycan  Respublikasının  A zərbaycan  Xalq 

Cü mhuriyyətinin varisi o lduğunu dönə-dönə qeyd etmişdir. Prezident Heydər  Əliyevin 1998 il  30 yanvar tarixli s ərəncamı 

ilə   Azə rbaycan  Xalq   Cü mhuriyyətinin  80  illiyi  bütün  ölkədə  geniş  qeyd  olunmuşdur.  "Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti 

gərgin və mürəkkəb ictimai şəraitdə cəmi 23 ay fəaliyyət göstərsə də, sonrakı nəsillərin yaddaşında xalqımızın tarixinin 

ən parlaq səhifələrindən biri kimi həmişə qalacaqdır. O, demokratik dövlət quruculuğu, iqtisadiyyat, mədəniyyət, təhsil, 

səhiyyə,  hərbi  quruculuq  sahələrində  atdığı  mühüm  addımları  başa  çatdıra  bilməsə  də,  onun  qısa  müddətdə  həyata 

keçirdiyi  tədbirlər  xalqımızın  tarixində  silinməz,  iz  b uraxmış,  milli  dövlətçilik  ənənələrimizin  bərpası  işində böyiik  rol 

oynamışdır" (Heydər Əliyev). 

Heydər Əliyev Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 85-ci ildönümü münasibətilə imzalad ığı sərəncamla (2003, 1 fev-

ral) Azə rbaycan xalq ının dövlətçilik tarixində mühü m yer tutduğunu nəzərə alaraq, Ba kı şəhərində Azərbaycan Xa lq 

 

 

 

 

---