[]
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- HƏRBĠ NAZĠRLĠYĠN YARADILMASI HAQQINDA QƏRAR
- HƏRBĠ ORDENLƏRĠN, MĠLLĠ HĠMNĠN, GERBĠN VƏ MÖHÜR ÜN HAZIRLANMAS I HAQQINDA QƏRAR
- HƏRBĠ RÜTBƏLƏR
- HƏRBĠ ġ URA
- HƏRBĠ-TĠBB ĠDARƏS Ġ
454
Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin 1919 il aprelin 14-də və de kabrın 24-də Nəsib bəy Yusifbəyli tərəfindən təşkil olunmuş 4-cü və 5-ci Höku mət kab inələrində də hərb i nazir vəzifəsini S.Meh mandarov tutmuşdur. Bu müddətdə onun müavin i Ə.Şıxlinski olmuşdur. Hərb i Nazirliyin əsas vəzifəsi vətənin ərazi bütövlüyünün təmin edilməsindən ötrü lazım olan ordu quru mların ı yaratmaq idi. Bu vəzifənin yerinə yetirilməsində hərbi nazirlik böyük çətinliklərlə ü zləşdi. Nazirlik yaradılarkən ordu üçün geyim, ayaqqabı, hərbi sursat, zabitlər, hətta unter zabitlər və əsgerlər belə yo x idi. Əhali ö z uşaqların ı orduya vermək istə mirdi. Gö rkəmli generallar S.Meh mandarov, Ə.Şıxlinski, M.Sulkeviç və başqaları Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti ordusunu forma laşdırmaq, təlimat landırmaq, ça r Rusiyası dövründə uzun müddət hərbi işdən uzaqlaşdırılmış azərbaycanlılara hərb sənətinin sirlə rin i aşıla maq sahəsində gərgin iş aparırdılar. 1919 il avqustun axırlarında B.Britaniya hərbi qüvvələri A zərbaycanı tərk etdikdən sonra Na zirlik ölkənin müdafiəsini möhkə mləndirmək üçün ciddi tədbirlə r gördü. Bu dövrdə Ermənistan Respublikası A zərbaycana qarşı açıq təcavüzə başladı. Ermənistanın nizami ordu hissələri və daşnak quldur dəstələri Azərbaycanın Zəngəzur, Na xç ıvan və Qarabağ bölgələ rinə basqınlar ed ird i. Kəndlə ri dağıdır, türk- müsəlman əhalisinə qarşı soyqırımları törədir, onları ö z ata-baba yurdlarından qovurdular. Ermənilər bu hərəkətlərini bütün 1919 il boyu və 1920 ilin əvvəllərində davam etdird ilər. Dağ lıq Qa rabağ ermənilə ri 1920 il ma rtın 22-də Novruz bayra mı gecəsi Xankəndindəki Azə rbaycan ordusu qarnizonu üzərinə xa incəsinə basqın etdilər. Bundan istifadə edən ermən ilə r bütün Dağlıq Qarabağ ərazisində qiyam qald ırdılar. 1920 il aprelin 27-də Sovet Rusiyası orduları Azərbaycan sərhədlərin i keçərək, Bakın ı işğal etdiyi
455
vaxt A zərbaycan ordusunun əsas qüvvələri Dağlıq Qarabağda ermənilərin qiya mını yatırt maqla məşğul id i. Əd.: Aзepбaйджанская Демократическая Pecnублика (1918-1920), Армия (документы и материалы), Б., 1998; Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998; Aдpec-календары Aзepбaйджанской Pecnублики нa 1920 r., B., 1920; Süleymanov M., Azərbaycan ordusu (1918-1920), B., 1998; yenə onun, M ehmandarov, B., 2000.
edilməsi barədə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parla mentinin 1919 il 25 fevra l tarixli qanunu. Qanunla Hərbi Nazirlik sistemində olan 38 struktur bölməsinin ştat vahidləri təsdiq edilmişdi. Bunlar, əsasən, hərbi nazirliyin idarə və xid mət lərini, onla rın tabeliy ində olan xid mətlə ri, p iyada, süvari və topçu hissə və bölmələrin i, tə minat-təchizat anbarlarını, tibb obyektlərin i əhatə edirdi. Qanun layihəsi Parla mentə Qara bəy Qa rabəyov tərəfindən təqdim olunmuşdu. Hərbi nazir Sə məd bəy Mehman- darovun proqram xa ra kterli ç ıxışında zabit lərin məvaciblə rin in la zımi səviyyədə saxlanılmasının vacib liy i əsas- landırılmış, türk hərb i qüvvələrin in Azərbaycanı tərk etməsindən sonra hərbi hissələrdə yaranmış mürəkkəb vəziyyət və onun aradan qaldırılması yollarına, çağırış işinin təşkilinə, ordunun təminat-təchizat məsələlərinə, qarşıda duran digər vəzifələ rə də to xunulmuşdu. Cü mhuriyyət Parla menti və Dövlət Müdafiə Ko mitəsi sonralar yarad ılan b ir sıra hərbi strukturların da ştatını təsdiq etmişdi.
ə t i H ö k u m ə t i H ə r b i N a z i r l iy in in y a r a d ı l m a s ı h a q q ı n d a q ə r a r - A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Nazirlə r Şurasının 1918 il 1 noyabr tarixli qəra rı. Qə rara əsasən, hərbi nazir və zifəsi Na zirlər Şurasın ın sədrinə həvalə olunmuşdu. Səməd bəy Mehmandarov hərbi nazirin müavini təyin edilmiş və nazirliyin forma laşdırılması ona tapşırılmışdı. HƏRBĠ ORDENLƏRĠN, MĠLLĠ HĠMNĠN, GERBĠN VƏ MÖHÜR ÜN HAZIRLANMAS I HAQQINDA QƏRAR, A z ə r b a y c a n X a l q C ü m h u r i y y ə t i h ə r b i o r d e n l ə r i, m i l l i h i m n i, g e r b i v ə m ö h ü- r ü n ü n h a z ı r l a n m a s ı h a q q ı n d a q ə r a r - A zərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti Höku mətin in 1920 il 30 yanvar tarixli qərarı. İki bənddən ibarət idi. Birinci bənddə ordenlərin eskizlə ri üçün müsabiqə elan olunması hərbi na zirə, ikinci bənddə isə milli himn in, dövlət gerbinin və möhürünün layihə ləri üçün müsabiqə e lan edilməsi maarif na zirinə tapşırılmışdı.
ğına, xid mət müddətinə, xid mət dövründə əldə etdiyi nəticələrə və qoşun növlərinə görə hərbi qulluqçulara fərdi qaydada verilən rütbələr. Hə rbi rütbələr hərbi qulluqçuların dərəcəsini, onlar arasındakı münasibətləri, xid mət müddətini müəyyənləşdirir, maddi və maliyyə hüquqlarını təmin edir, tənzimləy ird i. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti ordusunda çar Rusiyasmda qüvvədə olmuş hərbi rütbələr tətbiq edilir və qoşun növlərinə görə fərqlən ird i. Piyada qoşunlarında praporşik, podporuçik, poruçik, ştabs -kapitan, kap itan, podpolkovnik, polkovnik, general-mayor, general-leytenant, general (tam general), süvari qoşunlarında is ə praporşik, kornet, poruçik, ştabs-rotmistr, rotmistr, podpolkovnik, polkovnik, general-mayor, general-leytenant, general (tam general) rütbələri işlədilird i. İlkin zab it rütbəsi olan praporşik rütbəsi hərbi nazirin əmri ilə verilirdi. Bunun üçün hərbi qulluqçular müvafiq təhsil bazasına malik olma lı idilər. Digər hərbi rütbələr hərbi nazirin təqdimatı əsasında Nazirlər Şurasının qərarı ilə verilirdi. Hərbi qu lluqçuların istifadə etdiyi poqonlar və onların üzə rindəki fə rqlən mə n işanları çar Rusiyası ordusunun poqonlarındakı kimi id i. Lakin Rusiya poqonlarından fərq li olaraq A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti poqonlarının ü zə- rində "Azərbaycan" sözü yazılırdı.
qanunvericilik və hərbi idarəet mə sahəsində mühüm məsələ ləri mü za kirə edir və müvafiq qəra rla r ç ıxa rırdı. Əsası 1919 il yanvarın 10-da qoyulmuşdu. Hərb i şuranın əsasnaməsi və daimi tərkibi təsdiq edilənədək Müvəqqəti Hərbi Şura (MHŞ) yaradılmışdı. Hərbi na zir və onun müavini, piyada və süvari diviziyala rın ın ko mandirlə ri, Ümu mi qərargahın rəisi, topçu, ləvazimat və istehka mçı idarələ rin in rə isləri, general-kvart irmeyster, növbətçi general və tapşırıq genera lı MHŞ-n ın üzvləri idilər. MHŞ-nın iclaslarına hərbi nazir və ya onun müavini sədrlik ed irdi. Hərbi şuranın əsasnaməsi işlən ib hazırlandıqdan sonra 1920 ilin əvvəlində şuranın daimi tərkibi təsdiq edild i. Hərbi na zir Sə məd bəy Meh mandarovun əmri ilə iki hərbi şura yaradıldı: Böyük hərbi şura (BHŞ) və Kiç ik hərbi şura (KHŞ). Təcili həllini tələb edən məsələlərə KHŞ-da baxılırd ı. Tərkibinə hərbi nazirin müavini, Ümu mi qərargahın, Baş
qərargahın, Baş ərkani-hərb in, Ba kı istehkamç ılar hiss əsinin rəisləri, qərargahla rı Bakıda yerləşən piyada və süvari diviziyalarının ko mandirləri, topçu, istehkam və ləvazimat idarələrin in rəisləri, hərbi-ədliyyə, hərbi-tibb və hərbi-baytar idarələ rin in rə isləri da xil idi. BHŞ-nın işində dövlət nəzarət orqanının nümayəndəsi də iştira k edird i. Hərb i şuranın qərarları hərbi na zirin imzası ilə qüvvəyə minirdi.
kilinə rəhbərlik edən orqan. Əsası 1918 il noyabrın 15-də qoyulmuş və əvvəlcə şöbə kimi Ümu mi qərargahın tərkibində fəaliyyətə başlamışdı. A zərbaycanda tibbin kifayət qədər in kişaf et mədiyi bir va xtda hərbi-tibb idarəsinin fəa liyyəti hərbi nazirin ciddi nəza rətində olmuşdur. Na zir Sə məd bəy Mehmandarovun müvafiq ə mri ilə həkim A.Sula kov 1918 il noyabrın 27-də hərbi-tibb şöbəsinin rəisi təyin ed ild i. Həmin tarixdə daha 15 nəfər tibb işçisi orduya qəbul edilərək, mü xtəlif qoşun hissələrinə təyinat ald ılar. Qoşunlarda tibb xid mətinə olan ehtiyacın aradan qaldırılması üçün S.Mehmandarovun əmri ilə 1918 il dekabrın 14-də Gəncə Praporşiklər mək təbində 10 nəfə rlik qəbul otağı, dekabrın 15-də Hac ıqabulda yerləşən 2-ci Bakı alayında 60 Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|