[]



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə86/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   282

156 

 

yanvar) əsasən müstəqil dövlət kimi tanınmışdı. Dünyanın bir çox ölkələri ilə (Türkiyə, İran, Ukrayna, Böyük Britaniya, ABŞ, 



Fransa,  İtaliya,  Polşa,  İsveç,  Latviya,  Lirva,  Estoniya,  Finlandiya,  Rumuniya,  Almaniya,  Gürcüstan,  Ermənistan,  Dağlılar 

Respublikası,  Krım  və  b.)  səfirlik  və  nümayəndəliklər  səviyyəsində diplomatik  münasibətlər  yaratmış,  ikitərəfli  və  ço xtərəfli 

müqavilələr,  sazişlər  bağlamışdı.  AXC  müstəqil  məhkəmə  sisteminin  yaradılması  sahəsində  də  mühüm  tədbirlər  həyata 

keçirmişdi.  Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  1920  il  aprelin  27-də  beynəlxalq  hüquq  normalarını  kobudcasına  pozan  Sovet 

Rusiyasının  hərbi  müdaxiləsi  nəticəsində süquta uğradı.  Şimali  Azərbaycan  rus-bolşevik  qoşunları  tərəfindən  işğal  edildi  və 

yenidən Rusiyaya ilhaq olundu. Sosializm sistemi və Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı (SSRİ) dağıldıqda Azərbaycan xalqı 

Şimali A zərbaycanda dövlət müstəqilliy ini yenidən bərpa etdi (1991, 18 oktyabr). Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Xalq 

Cü mhuriyyətinin varisidir (ətraflı məlu mat üçün bax Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti giriş məqaləsinə). 



AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURĠYYƏTĠ  HÖKUMƏTĠ - Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin ali icra hakimiyyəti 

orqanı.  Parlament  qarşısında  məsuliyyət  daşıyırdı.  Azərbaycan  Milli  Şurasının  fəaliyyət  göstərmədiyi  dövrdə  qanunvericilik 

fəaliyyətini  də  yerinə  yetirmişdir.  Cü mhuriyyət  Hökuməti  son  dərəcə  ağır  tarixi  şəraitdə  forma laşmışdı.  Zaqafqaziya  seymi 

buraxıldıqdan sonra  1918  il  mayın  27-də  seymin  Müsəlman  fraksiyası özünü  Azərbaycan  Milli  Şurası  elan  etdi.  Mayın  28-də 

Zaqafqaziya  seyminin  fəaliyyət  göstərmiş  olduğu  Tiflisdə  -  keçmiş  Qafqaz  canişininin  iqamətgahında  özünün  ilk  ic lasına 

toplanan  Azərbaycan  Milli  Şurası  uzun  və  hərtərəfli  müzakirələrdən  sonra  Azərbaycanın  müstəqilliyi  haqqında  İstiqlal 



bəyannaməsini qəbul etdi. Bəyannamənin 6-cı  maddəsində göstərilird i ki,"Məclisi-Məbusan toplanıncaya qədər Azərbaycan 

idarəsinin başında arayi-ü mu miyyə ilə  intixab olun muş Şurayi-Milli və Şurayi-Milliyəyə qarşı  məsul Hö ku məti-müvəqqəti 

durur". 

Milli Şu ra Azə rbaycan Xalq  Cü mhuriyyətinin birinci hökumət kabinəsini təşkil et məyi Milli Şuran ın üzvü, b itə-

rəf Fətəli xan Xoyskiyə tapşırdı. Bir saatlıq fasilədən sonra yığılan  Milli Şuran ın iclasında Fətə li xan  Xoyskin in başçılığı ilə  

Cü mhuriyyətin  ilk Hö ku məti təsdiq edildi. İlk  Höku mətdə vəzifələr aşağıdakı kimi bölüşdürülmüşdü: Fətəli xan Xoyski 

Nazirlə r Şu rasının sədri və da xili  işlər na ziri; Xosrov Paşa bəy Sultanov - hərb i nazir; Məmməd  Həsən Hacınski -  xa ric i 

işlər naziri; Nəsib bəy  Yusifbəyli -maliyyə və  xalq  maarifi naziri; Xəlil bəy Xasməmmədov -ədliyyə naziri; Məmməd  Yusif 



Cəfərov  -  t icarət  və  sənaye  naziri;  Əkbər  ağa  Şeyxülislamov  -  əkinçilik  və  ə mə k  naziri;  X udadat  bəy  Məlik-Aslanov  

yollar, poçt və teleqraf naziri; Camo bəy Hacınski - dövlət nəzarəti naziri. 

Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku məti 1918 il mayın 30-da rad ioqra m vasitəsilə A zərbaycanın öz istiqla liyyətini 

elan etməsi barədə dünyanın əsas siyasi mə rkə zlərinə -London, Paris, Vaşinqton, İstanbul, Berlin, Madrid, Tehran,  Moskva, 

Ro ma,  Vyana,  Bu xarest,  Sofiya,  To kio,  Haaqa,  Kopenhagen,  Kiyev,  Kristianiya  (Oslo)  v ə  Stokholma   rəs mi  bəyanatlar 

göndərdi. Həmin radioqramda yeni yaradılmış Höku mətin müvəqqəti olaraq Yelizavetpolda (Gəncə) yerləşdiyi b ild irilirdi. 

Tiflisdə yeni müstəqil dövlətin ya radılması ilə ə laqədar ən ü mdə təşkilat i tədbirləri həyata keçirdikdən və bu haqda 

bütün  dünyaya  məlu mat  verdikdən  sonra,  Azərbaycan  Milli  Şurası  və  Höku məti  öz  nüfu z  dairəsini  bütün  Azərbaycan 

ərazisində yaymaq məqsədilə 1918 il iyunun 16-da Gəncəyə köçdü. Həmin dövrdə Gəncədə real hakimiyyət hələ 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


157 

 

may ayın ın axırlarında 300 nəfər hərb i təlimatçı  ilə  Gəncəyə gəlmiş Türkiyənin  Qafqaz İslam  Ordusunun komandanı Nuru  



paşanın əlində  idi. O, tezliklə  Gəncədə hərc-mərcliyə son qoya bilmiş, şəhərdə qayda-qanun yaratmışdı. A zərbaycan Milli 

Şurası  və  Höku mətin in  həyata  keçirmək  istədiyi  tədbirlərin  "həddindən  çox  demokratik"  istiqamətindən  narazı  qalan  

Azərbaycan burjuaziyası və mü lkədarlarının  müəyyən dairələrinin təsirilə Nuru paşa Azərbaycan Milli Şurası və Hökumətini 

şübhə ilə qarşıladı. İyunun 16-da Gəncəyə gələn Azərbaycan Milli  Şurasının  iyunun 17-də Məhəmməd Əmin  Rəsulzadənin  

sədrliyi ilə iki ic lası keçirildi. 

Birinci qapalı  ic las iyunun 17-də saat  12-də şəhər  idarəsinin  binasında toplandı. A zərbaycan Xa lq  Cü mhuriyyəti 

Höku mətin in sədri  Fətəli  xan  Xoyski söz alaraq bildirdi  ki, Məhəmməd  Əmin  Rəsulzadə və Məmməd  Həsən Hacınski ilə 

birlikdə  onlar  Qafqa zdakı  türk  ordusunun  komandanı  Nuru  paşanın  yanında  olmuş  və  Tiflisdə  yaradılmış  Milli  Şura  və 

Azərbaycan  Höku məti  haqqında  ona  məlu mat  vermişlər.  Nu ru  paşa  cavabında  bildirib  ki,  bir  əsgər  kimi  o,  mülki  işlərlə  

kifayət qədər tanış deyil, ona görə də bu barədə onun mü lki  işlər üzrə  müşaviri Əh məd  bəy Ağaoğluna mürac iət etsinlə r. 

Əh məd bəy Ağaoğlu ilə görüşlərindən bəhs edən Fətəli  xan Xoyski  məlu mat verdi ki, danışıq zamanı Əh məd bəy Ağaoğlu 

Türkiyə  höku mətin in  və  onun  Gəncədəki  nü mayəndəliyin in  A zərbaycanın  daxili  işlərinə  qarışmayacağını  bildird i,  lakin  

Milli Şuranın yeni Hö ku mət yaradaraq özünü buraxmasını tələb etdi. 

İyunun 17-də saat  2-də Milli Şuranın  ço x gərgin şəraitdə keçən  ikinci  iclasında Fətəli  xan  Xoyski Tiflisdə təşkil 

etdiyi  Hö ku mətin  fəaliyyəti  barədə  qısaca  məlu mat  verərək  Şu ra  üzv lərindən  onun  Hökumətinin  istefasını  qəbul  etməyi 

xahiş etdi. Uzun və gərg in mü zakirədən sonra iclas Azərbaycan Milli Şurasın ın buraxılması, bütün qanunverici və icraedici 

hakimiyyətin yeni yaradılacaq Azərbaycan Müvəqqəti Höku mətinə verilməsi haqqında iki mühü m qətnamə qəbul etdi. 

Milli  Şuranın  buraxılması haqqındakı b irinci sənəddə göstərilirdi  ki, həm daxili, həm də  xarici siyasət sahəsində 

Azərbaycanda  yaranmış  ağır  vəziyyəti  nəzərə  a laraq,  Azə rbaycan  Milli  Şurası  bütün  hakimiyyəti  Fətə li  xan  Xoyskinin  

sədrliyi  ilə   təşkil  o lunmuş  Müvəqqəti  Höku mətə   həvalə  edir  və   ona  tapşırır  ki,  ö z  hakimiyyətini  te zliklə  çağ ırılacaq  

Müəssislər Məclisindən başqa kimsəyə güzəştə getməsin. 

Müvəqqəti Höku mətin hüquq və vəzifələri haqqındakı  ikinci sənəddə qeyd olunurdu ki, Azərbaycan Hö ku mətinə 

Azərbaycanın  dövlət  istiqlaliyyətini  və  mövcud  siyasi  azadlıq ları  ləğv  etmə k,  aqra r  və  digər  bu  kimi  mühü m  inqilabi 

əhəmiyyətli  qanunları  dəyişdirmək  səlahiyyəti  verilmir.  A zərbaycan  Höku məti  altı  aydan  gec  olmayaraq  Müəssislər 

Məclisini çağırmalıdır. Hö ku mət qalan məsələ lərdə bütün səlahiyyətlərindən istifadə etmə kdə sərbəst idi. 

Azərbaycan Milli Şu rası iyunun 17-də Fətəli  xan  Xoyskinin sədrliy i  ilə Azə rbaycan Xalq  Cü mhuriyyətin in ikinci 



hökumət kabinəsinin tərkib ini təsdiq etdi. İkinci Hö ku mətə Fətəli xan Xoyskidən başqa Məmməd Həsən Hacınski, Nəsib 

bəy Yusifbəyli, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Xəlil bəy Xasməmmədov, Xosrov Paşa bəy Sultanov, Xudadat bəy Rəfibəyli,  

Xudadat bəy Məlik-Aslanov, Ağa Aşurov, 


Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə