260
Sarıtsından bütün hidroaeroplanların, döyüş aeroplanların ın təcili olaraq Bakıya göndərilməsini xahiş etdi; qırmızı ordu
təşkil et mək üçün bütün iri müəssisə sahiblərinin üzə rinə vergi qoyulması haqqında qərar ç ıxa rdı; səfərbərlik haqqında ə mr
verdi; şəhərdəki daşın maz əmlak ü zərində xüsusi mülkiyyətin ləğv edilməsi, Bakı şəhər dumasının buraxılması haqqında
dekretlər verdi; bir ço x qə zetləri ("Kaspi", "Baku", "Ba kinets", "Vesti Baku", "Ba kinskiye izvestiya", "Naş qolos",
"Sosialist") bağladı. Bakı Soveti İMK-nin fəaliyyətini yüksək q iy mətləndird i, ko mitənin taktikasını tamamilə düzgün
saydığını, ona tam etibar etdiy ini b ild ird i və hərtərəfli, fəal yardım göstərəcəyini vəd etdi. Beləliklə, o zaman Şau myanın
başçılıq etdiyi daşnak-bolşevik qüvvələrinin əlində olan İMK, Bakı Soveti və Bakı Xalq Ko missarları Soveti A zərbaycan
xalq ına qarşı soyqırımını birlikdə həyata keçird ilə r.
Əd.:
Azərbaycanda sosialist inqilabının qələbəsi uğrunda bolşeviklərin mübarizəsi. Sənədlər və materiallar. 1917-I918-ci illər,
B., 1960; Azərbaycan tarixi, 3 cilddə, c.3, B., 1973; Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B.,2001
.
BAKI TEXNĠKA KOMĠTƏS Ġ (BTK) - Neft emalı sənayesinə dair statistika məlu matlarının hazırlan ması, neft
məhsulla rın ın keyfiyyətinin yo xlanması za manı qarşıya çıxan mübahisəli məsələlə rin həlli ilə məşğul olan orqan. Əsası
1887 il martın 20-də qoyulmuşdu. Maliyyə nazirliyinin təsdiqlədiyi qaydalara əsasən, neft məhsullarının keyfiyyətinin
yoxlan masına və ixracına nəzarət üçün Bakı brakeraj ko mitəsi yaradılmışdı. Bakı Xəzinə Palatası müdirinin sədrlik etdiy i
həmin ko mitəyə dövlət əmla k nazirliyin in nümayəndəsi, böyük brakçı (zay məhsulları çıxdaş edən işçi) və yerli
sənayeçilərin 3 nümayəndəsi da xil id i. 1891 il iyunun 11-də Ba kı brake raj ko mitəsi BTK-yə çevrild i.
Ticarət, sənaye və ərzaq nazirliyi nə zdində olan ko mitə sədr, te xnik, laborant və katibdən ibarət idi. Mədən
nəzarəti idarəsinin və a ksiz rüsumla rı idarəsin in nümayəndələri ü zv hüququnda komitəyə da xil idilər.
Ko mitənin və zifə lərinə işıq landırıcı mineral yağların sınaqdan keçirilməsi şərtlərinin, neft məhsulların ın yoxla -
nılması və analizi qaydalarının müəyyən edilməsi, mineral yağların yo xlan masında texniklərlə neft sənayeçiləri arasında
yaranan mübahisələrin mü zakirəsi, ixrac edilən neft məhsullarının miqdarı, istehsalın həcmi haqqında statistika
mə lu matla rın ın ha zırlan ması və digər məsələlə r da xil id i. BTK 1918 il may ın 13-də Ba kı Xa lq Ko missarları Sovetinin qərarı
ilə ləğv olun muşdu.
Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyətii qurulduqdan sonra ko mitə bərpa o lundu və yenidən öz vəzifələ rin in icrasına
başladı. Neftin tərkibin in yo xlan ması, onda kənar qarışıqların o lub-olmamasının müəyyən edilməsi, yeni - aksiz
rüsumundan azad olan neft emalı məhsullarının və tullantıların ın yo xlanılması BTK-nin əsas vəzifələrindən id i. BTK ö z
fəaliyyətini Aprel işğalından (1920) sonra da davam etdirmişdir.
BAKI TĠCARƏT-SƏNAYE ĠTTĠFAQI - qeyri-höku mət təşkilatı. Əsası 1918 ilin martında qoyulmuşdur.
Sənaye və ticarət şöbələri var idi. Bütün s ənaye sahələrinin tə msil o lunduğu 24 qrupu əhatə edirdi. İttifaq ın sədri Yusif
Əhmədzadə onun nümayəndəsi kimi A zərbaycan Parlamentinə seçilmişdi. Ticarət-sənaye ittifaqı 1919 ildə Parlamentə azad
ticarət prinsipləri haqqında qanun layihəsi təqdim et mişdi. İttifaqın mü za kirə etdiy i əsas məsələlər t icarət (ixrac və id xa l
məsələ ləri), valyuta mə zənnəsi və valyuta ə məliyyatları (kağız pullar çapın ın dayandırılması, da xili istiqra z və rəqələrinin
buraxılması və i.a.) və s. olmuşdur. 1919 il oktyabrın ortalarında Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin İranla müqavilə
layihəsi İttifaq ın ic laslarında mü zakirə edilmişdi. Ticarət -sənaye ittifaqı İran la beynəlxalq poçt və qarşılıqlı də mir yol
əlaqələrinin bərpasını təmin edən müvəqqəti sazişin bağlan masın ı zəru ri hesab etmişdi. Ticarət sahəsində mü xtəlif malların
qiymət inin aşağı salın ması, hə mçin in məhsul id xalını vasitəçi təşkilatlar olmadan həyata keçirmə k nəzə rdə tutulurdu.
Ticarət-sənaye ittifaqı möhtəkirliyə qarşı ardıc ıl mübarizə aparırd ı. Aprel işğalından (1920) sonra fəaliyyətini dayan-
dırmışdır.
BAKI TÜRK ġƏHĠDLĠYĠ - A zərbaycanın ərazi bütövlüyü və Bakın ın azad olun ması (1918, 15 sentyabr)
uğrunda həlak olmuş Qa fqaz İslam Ordusu döyüşçülərinin xatirəsinə Bakının Şəh idlər Xiyabanında ucaldılmış abidə.
Tikintisinə 1999 il iyunun 24-də başlan mış, açılış mərasimi 2000 il apre lin 9-da olmuşdur. Açılış mərasimində A zərbaycan
Respublikasının Pre zidenti Heydər Əliyev və Türkiyə Respublikasının Prezidenti Süley man Də mirə l iştirak et mişlə r.
Bakın ın daşnak və eser-menşeviklərin idarə etdiyi "Sentrokaspi diktaturası"ndan azad edilməsi zamanı həlak
olmuş Azərbaycan və Türkiyə əsgərlərinin şərəfinə ucaldılacaq abidə ko mpleksinin layihəsi hələ 1918 ildə, A zərbaycan
Xalq Cü mhuriyyətii dövründə hazırlan mışdı. Bakının Qa fqaz İslam Ordusu tərəfindən azad olun masının ildönümü
münasibətilə 1919 il sentyabrın 15-də Azərbaycan Parlamentinin xüsusi iclası keçirilmiş, millət vəkilləri Höku mət üzv ləri
ilə birlikdə Çənbərəkənd qəbiristanlığına (indiki Şəhidlə r Xiyabanının əra zisi) gedərək, xat irə abidəsinin özü lünü
qoymuşdular. Lakin Aprel işğalı (1920) nəticəsində abidənin tikintisi yarımçıq qald ı.