[]
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
40 Bunlardan sonra isə insanların ən xeyirlisi peyğəmbərin – salləllahu aleyhi va səlləm – səhabələridir, (peyğəmbərin) aralarında göndərildiyi ilk nəsildir: ilk mühacirlər ilə ənsarlardır və onlar iki qibləyə 43 namaz qılmış səhabələrdir. Bunlardan sonra insanların ən xeyirlisi peyğəmbərə - salləllahu aleyhi va səlləm – bir gün, bir ay və ya bir il, az və ya çox səhabəlik etmiş kəsdir. Ona rəhmət oxu, onun fəzilətini zikr et və onun xətaları barədə sus! Onlardan heç bir kəsin xeyrindən başqa bir şeyini zikr etmirik, çünki Allahın elçisi – salləllahu aleyhi va səlləm – deyib: “Səhabələrimin adı çəkiləndə durun!” 44 İbn Uyeynə deyir: “Kim peyğəmbərin – salləllahu aleyhi va səlləm – səhabələri haqqında tək bir söz belə söyləsə o, hava əhlidir 45 .” Peyğəmbər – salləllahu aleyhi va səlləm – dedi: “Səhabələrim ulduzlar kimidir, onlardan kimin yolunu izləsəniz hidayət taparsız.” 46 43 Həm Qüdsə tərəf, həm də Kəbəyə tərəf 44 Bu hədisi səhabələrdən İbn Məsud, Səubən, İbn Ömər rəvayət edir. Bunu ət-Tabərani “əl-Mucəm əl-Kəbir”də (10/198), əl-Haris bin Əbi Usamə “əl-Müsnəd”də (2/748) və Əbu Nueym “əl-Hilyə”də (4/108) rəvayət edir. əl-Hafiz İbn Hacər “Fəthul-Bari”də (11/477) bunun həsən olduğunu deyir. 45 Yəni öz nəfsi istəklərinə tabe olan biridir. Hava əhli alimlərin sözlərində bidət əhli üçün işlədilən sözdür. 46 Bunu əl-Hafiz İbn Abdil-Bərr “Cəmiu Bəyanil-İlmi va Fədlihi” kitabında (2/925; rəqəm 1760) Cabir bin Abdilləh’dən rəvayət edir. Səhabələrdən başqa kəslər də bunu rəvayət ediblər, lakin hədis imamları bu rəvayəti inkar ediblər. İbn Qudamə “əl-Muntəxab min əl-İləli lil-Xalləl” adlı kitabında (səh: 143) deyir: “Musa bin Səhl mənə xəbər verdi: Muhamməd bin Əhməd əl-Əsədi bizə rəvayət etdi: İbrahim bin Yaqub bizə İsmail bin Said’dən belə dediyini rəvayət etdi: “(İmam) Əhməddən peyğəmbərin – salləllahu aleyhi va səlləm – “səhabələrim ulduzlar kimidir, hansını izləsəniz hidayət taparsız” sözlərini dəlil gətirənlər haqqında soruşdum. Dedi: “Bu hədis səhih deyildir.” Bu hədisi əl-Bəzzar, İbn Adiy, əd-Dəraqutni, əl-Beyhəqi, İbn Abdil-Bərr, İbn Asəkir, İbnul-Cəuzi, İbn Dəhiyyə, əz-Zəhəbi, İbnul-Qayyim, İbn Kəsir, əz-Zeyn əl-İraqi, İbn Hacər əl-Asqaləni, İbnul- Humməm, əs-Səxavi, əs-Suyuti, əş-Şəukəni və daha bir çox hədis mütəxəssisi zəif sayıblar. Hətta İbn Həzm əz-Zahiri və Əbu Həyyan əl-Əndəlusi hədisin uydurma olduğunu deyirlər. İbn Kəsir “Tuhfətut-Talib bi Marifəti Əhədis Muxtəsar İbn Həcib”də (səh: 165-169) hədisin Ömər bin əl-Xattab’dan gələn rəvayətini qeyd etdikdən sonra deyir: “Bunu “əl-kutub əs-sittə” sahiblərindən heç kimsə rəvayət etməyib və o, zəifdir.” Daha sonra alimlərin hədisi rəvayət edən ravi haqqındakı sözlərini zikr edir və hədisin İbn Ömərdən, İbn Abbasdan və Cabirdən gəldiyini zikr etdikdən sonra deyir: “Bunlardan heç bir şey səhih deyildir. Osman bin Səid əd-Dərimi’nin “ər-Raddu aləl-Cəhmiyyə” kitabının əvvəlindəki sözlərindən bu hədisi güclü saydığını anlamaq olar.” Lakin elm əhlindən birdən çox zat bu hədisin mənasını qəbul edərək hədisin çoxlu yolla rəvayət olunduğunu əsas gətirib onu həsən sayıblar, yəni dəlil kimi və ya şahid kimi yararlı bir 41 hədis olduğunu deyiblər. İbn Kəsir’in söylədiyi kimi əd-Dərimi və bizim bu kitabın sahibi əl-Bərbəhəri bunlardan bəziləridir. Məşhur hənəfi mühəddis alim Abdul-Həyy əl- Ləknəvi əl-Hindi “İqamətul-Huccə alə ənnəl-İksərə fit-Təabbudi leysə bi Bid’ə” adlı risaləsində (səh: 48-49; Abdul-Fəttah Əbu Ğuddə təhqiqi) deyir: “Bunu əd-Dəraqutni “əl- Mu’təlif”də və “Ğaraibu Məlik” kitabında, əl-Quda’i “Musnəduş-Şihəb”də, Abd bin Humeyd (öz kitabında), əl-Beyhəqi “əl-Mədxal”də, İbn Adiy “əl-Kamil”də və əd-Darimi və İbn Abdil-Bərr və İbn Asəkir və əl-Hakim və başqaları cümlə quruluşu müxtəlif, lakin mənaları yaxın ləfzlərlə, çox rəvayət kanalı ilə rəvayət ediblər və hamısı zəifdir, necə ki, bu barədə əl-Hafiz İbn Hacər “əl-Kəfi əş-Şəf fi Təxrici Əhədisil-Kəşşəf” adlı kitabında geniş izah vermişdir. Lakin rəvayət yollarının çoxluğu səbəbi ilə həsən dərəcəsinə çatıb və buna görə də onu əs-Sağani həsən saymışdır, necə ki, bunu əs-Seyyid əl-Curcəni “əl- Mişkət” kitabına yazdığı haşiyədə zikr edir; belə ki, o, “alimin abidə üstünlüyü....” hədisi altında deyir: “Onlar peyğəmbərin – aleyhissələm – “səhabələrim ulduzlar kimidir...” sözündə ulduzlara bənzədiliblər. Bunu İmam əs-Sağani həsən saymışdır.” əl-Hafiz İbn Hacərin və İbnul-Humməm’in tələbəsi olan məşhur hənəfi mühəddis alim Alləmə Zeynud-Din Qasim bin Qutlubuğa “Xuləsatul-Əfkar Şərh Muxtəsaril-Mənar” adlı kitabında (səh: 158) deyir: “Bunu əd-Dəraqutni və İbn Abdil-Bərr İbn Ömərin hədisindən rəvayət ediblər, bunun mənası Ömərin hədisindən, İbn Abbas’ın hədisindən və Ənəsin hədisindən də rəvayət olunub. Bunların isnadlarında problem vardır, lakin bir-birilərini gücləndirirlər.” Böyük üsul alimi İbn Əmiril-Həcc əl-Hələbi “ət-Təqrir vat- Təhbir fi Şərhi Kitəbit-Təhrir”də (3/99) deyir: “Bəli, bu hədislərdən heç biri səhih deyildir. Buradan çıxış edərək Əhməd demişdir: “Səhih olmayan hədisdir.” əl-Bəzzar deyib: “Bu söz peyğəmbərdən – salləllahu aleyhi va səlləm – səhih deyildir.” Lakin əl- Beyhəqi “əl-İtiqad” kitabında (səh: 160) deyir: “Biz bunu tam, lakin güclü olmayan bir isnad ilə bir hədisdə və sənədi qopuq olan bir başqa hədisdə rəvayət etdik. Səhih hədis isə bunun mənasının bir hissəsini dəstəkləyir və bu, Əbu Musa’nın mərfu hədisidir: “Ulduzlar səmanın əmniyyətidir, ulduzlar itdikdə səmaya vəd olunan gəlir. Mən də səhabələrimin əmniyyətiyəm, mən də getdikdə səhabələrimə vəd olunan baş verəcək. Səhabələrim də ümmətimin əmniyyətidir, səhabələrim getdikdə ümmətimə vəd olunan gələcək.” Bunu Muslim rəvayət edib.” İbn Əmir əl-Həcc’in sözləri burada bitdi. O da hədisin sənədinin zəif olmasına baxmayaraq bəzi mənalarının səhih olduğunu deyir və bunun üçün əl-Beyhəqi’nin sözlərini zikr etmişdir. əl-Hafiz İbn Hacər – rahmətullahi aleyhi - əl-Beyhəqinin bu sözləri barəsində “Təlxisul-Həbir” kitabında (4/351) deyir: “əl- Beyhəqi doğru söyləyib, (Əbu Musanın hədisi) xüsusilə səhabələrin ulduzlara bənzəmə hissəsinin səhihliyini göstərir, lakin (onlardan istənilən birini) izləməyə gəldikdə isə bu məna Əbu Musa’nın hədisində aşkar deyildir. Doğrudur ki, bu, ulduzlar vasitəsilə yol tapmaq mənasından anlaşılsın. (Əbu Musa) hədisinin zahiri isə səhabənin əsri bitdikdən sonra çıxacaq fitnələrə, sünnətlərin yox olması, bidətlərin üzə çıxması və dünyanın hər tərəfində facirliyin yayılmasına işarədir.” İbn Hacər burada əl-Beyhəqi ilə razılaşaraq hədisdə xüsusilə səhabələrin ulduzlara bənzədilməsinin digər səhih hədislərlə dəstəkləndiyini təsdiqləyir. Əlavə edir ki, ulduzlara bənzətmədən həm də anlamaq olar ki, ulduzlar vasitəsilə insan yolunu tapdığı kimi səhabələr vasitəsilə də hidayəti tapa bilər. Məşhur hənbəli imamı Əbul-Xattab əl-Kəlvazəni “ət-Təmhid fi Usulil-Fiqh” kitabında (4/331) deyir: “Burada qəsd olunan adi müsəlmanın onlardan dilədiyinə təqlid etməsinin caiz olmasıdır və yaxud da “məndən rəvayət etdiyində hansını izləsəniz hidayət taparsız” deməkdir.” Teymiyyə ailəsindən üç böyük hənbəli aliminin yazdığı “əl- Musəvvadə fi Usulil-Fiqh” kitabında (səh: 326) Şeyxul-İslam İbn Teymiyyə deyir: “əl- Qadi (Əbu Yalə) səhabələrin iki görüşündən biri üzərində tabiinin icma etməsi haqqında Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|