[]
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
38 etməyi bədənlərə və əzalara fərz buyurmuşdur; bunlardan biri digəri olmadan keçərli sayılmır. Qul bunların hamısını bir arada cəm etmədikcə, qəlbində iman etmədikcə, dilində təsdiq etmədikcə və səy göstərib əzaları ilə əməl etmədikcə iman gətirmiş olmaz.” İbnul-Hənbəli adı ilə tanınmış digər böyük hənbəli alimi Şeyx Abdul-Vahhəb bin Abdil-Vahid bin Muhamməd bin Əli əl-Ənsari əş-Şirazi (vəfatı hicri 536) “ər-Risələtul- Vadihə fir-Raddi aləl-Əşaira” kitabında (2/802-804) deyir: “İmanın söz və əməl olmasına həmçinin dəlalət edən Allahu Təalənin bu sözləridir: “Gözəl söz Ona tərəf qalxır və saleh əməl onu qaldırır”. (Fatir, 10) Allahu Təalə xəbər verir ki, söz yalnız əməl ilə qaldırılır, çünki onu qaldıran əməldir, bu isə dəlalət edir ki, əməl ilə müşaiyət edilməyən söz qaldırılmır. Zikri uca olan Allah deyir: “İman edib yaxşı işlər görənlərin mənzili isə Firdovs cənnətləri olacaq!” (əl-Kəhf, 107) Beləliklə də xəbər verir ki, hər kim sözünü əməl ilə müşaiyət etmir onun cənnətdə heç bir payı yoxdur. Allah – Azzə va Cəllə - deyir: “Şübhəsiz ki, Mən həm də tövbə edib iman gətirəni, yaxşı işlər görüb sonra da doğru yolu tutanı çox bağışlayanam!” Beləliklə Allahu Təalə xəbər verir ki, O, yalnız sözü ilə əməli bir yerdə cəm edənləri bağışlayır və bu ikisindən biri digəri olmadan heç bir fayda vermir. Allah – Azzə va Cəllə - deyir: “İman edib yaxşı əməllər edənlər isə yaradılmışların ən xeyirliləridir.” (əl-Beyyinə, 7) Bununla da imanı söz və əməl olması ilə və sözsüz əməlin fayda vermədiyi kimi əməlsiz də sözün fayda verməməsi ilə vəsf etmişdir.” Sözsüz ki, səhabələrə nəzər salsaq onların namazı tərk edəni kafir saydıqlarını görəcəyik. Tabiinlər arasında da bu görüş məşhur görüşdür, hətta demək olar ki, əz- Zuhri’dən başqa heç kəs fərqli düşünməyib. İlk dövr hədis imamları arasında da bu görüş məşhur olub. Lakin ixtilaf daha sonra məşhurlaşdı. Namazı tərk edənin kafir olmadığını deyən imamlar belə ümumən əməlsiz imanın olmadığını təsdiq edirlər. Əhli- sünnətin imamı Muhamməd bin İdris əş-Şafi – radiyallahu anhu – bu barədə icma nəql edir. Şafii alimi İmam Hibətullah əl-Laləkai yenə eyni kitabında (3/956-957) deyir: “əş- Şafi – rahiməhullah – “əl-Umm” kitabında, namazda niyyət babında dedi: Namazın niyyətsiz keçərli olmaması barəsində Ömər bin əl-Xattab’ın peyğəmbərdən – salləllahu aleyhi va səlləm – (rəvayət etdiyi) hədisini dəlil kimi göstəririk: “Əməllər yalnız niyyətlərinə görədir.” Sonra dedi: “Səhabələrin və onlardan sonra gələn tabiinlərin, onlardan qarşılaşdıqlarımızın icması vardır ki, iman söz, əməl və niyyətdir və bu üçündən biri digəri olmadan keçərli deyildir.” Müasirlərdən bəziləri buna cavab olaraq deyirlər ki, əlimizdə nəşr olunmuş “əl-Umm” kitabında bu sözlər yoxdur. Biz isə deyirik ki, bunu sözündə etibarlı olan, hicri 418-ci ildə vəfat etmiş Əbul-Qasim Hibətullah kimi bir imam deyir. Yenə “əl-Umm” kitabından bunu Şeyxul-İslam İbn Teymiyyə nəql edir. Üstəlik şafii alimi əl-Fəxr ər-Razi əşari olduğu üçün əş-Şafi’nin bu sözlərini təzadlı, ziddiyətli saymış və sözlərin problemli olduğunu etiraf etmişdir ki, bunu ondan Şeyxul- İslam nəql edir. Bunu həmçinin İbnut-Tilmisəni, Bədrud-Din əz-Zərkəşi və İbn Hacər əl- Heytəmi də zikr ediblər və əl-Heytəminin “əl-İləm bi Qavati’il-İsləm” kitabında zikr etdiyi kimi İbnut-Tilmisəniyə görə əş-Şafinin sözünün gərəyi əməlləri olmayanın iman dairəsindən çıxmasıdır. əl-Heytəmi isə buna etiraz edərək insanı cəhənnəmdən qurtaran imanın qəlbdəki təsdiq və dildəki şəhadət olduğunu deyir. Bu isə zikr etdiyimiz kimi əşarilərin görüşüdür. İndiki zamanımızda kitabın çap olunmuş şəklində bu sözlərin olmaması həqiqətən olmamasını sübut etmir. Bizə sözlərinə etibar etdiyimiz alimlərin şahidliyi kifayət edir. Üstəlik əməlsiz də imanın mövcud olacağını deyənlərə bildirmək istəyirik ki, sizin bu etiqadınıza əsasən həqiqi iman qəlbdə və dildə olan imandır. Çünki həqiqi iman möminə fayda verən imandır. O zaman sizin əməlləri də iman adlandırmağınız irca əhli ilə ixtilafınızın yalnız ləfzdə olduğunu göstərir. 39 (Səhabələrin fəziləti) [25] Peyğəmbərimizin vəfatından sonra bu ümmətin ən xeyirlisi Əbu Bəkr, Ömər və Osmandır. 41 İbn Ömərdən bizə bu şəkildə rəvayət edilib; dedi: “Allahın elçisi – salləllahu aleyhi va səlləm – bizim aramızda olduğu zaman deyərdik: Allahın Elçisindən – salləllahu aleyhi va səlləm – sonra insanların ən xeyirlisi Əbu Bəkr, Ömər və Osmandır. Peyğəmbər də - salləllahu aleyhi va səlləm – bunu eşidərdi və inkar etməzdi.” 42 Bunlardan sonra insanların ən xeyirlisi Əli, Talha, əz-Zubeyr, Sa’d, Sa‘id, Abdur-Rahmən bin Auf, Əbu Ubeydə bin əl-Cərrahdır. Onların hamısı xəlifəliyə layiqdir. 41 Əhli-sünnət, xavaric, mötəzilə və kəlam əhlinin hamısı Əbu Bəkr və Ömərin səhabələr içində ən fəzilətli olmasında icma ediblər. Həttə ilk dövr şiələr belə bunu qəbul edirdilər. Bu ikisindən sonra ən fəzilətli kimin olması barədə ixtilaf edilib. Əhli-sünnətin əksəriyyəti, İmam əş-Şafi, İmam Əhməd və dörd məzhəbin əshabı, kərramiyə, kulləbiyyə, əşariyyə və mötəzilədən olan kəlam əhlinin əksəriyyəti Osmanın üçüncü gəldiyinə etiqad edirlər. Bu, həm də İmam Malikin məşhur görüşüdür. Kufə əhlinin çoxundan isə Əlinin fəzilətdə Osmandan üstün olması görüşü nəql olunub. Bunların arasında Sufyan əs-Səvri və Əbu Hənifə də yer alır. Bunların sonradan bu görüşlərindən döndükləri də nəql olunmuşdur. Eynilə bir qrup alim isə bu ikisi arasında hansının daha fəzilətli olmasında təvəqquf edib. Bu, Sufyan’dan rəvayət edilib. Bu, həm də İmam Malikdən gələn rəvayətdir. Yəhya əl-Qattan və Yəhya bin Main bu görüşdə olublar. Osmanın fəzilətdə Əlidən üstün olması səhabələrin görüşüdür və müəllifin İbn Ömərin hədisindən rəvayət etdiyi bunun dəlilidir. Digər bir dəlil isə Ömərin ölümündən sonra xəlifə təyin etmək üçün toplaşmış şurada yalnız Osman və Əli qalmışdı və Abdur-Rahmən bin Auf onların arasında seçim etmək üçün üç gün, üç gecə mühacirlər, ənsarlar, möminlərin anaları ilə müşavirə etdi və sonunda Osmanın daha layiq olduğuna qərar verdi. Bir nəfər Abdullah bin əl-Mubarək’dən bu iki zatdan hansının daha fəzilətli olması barədə soruşduqda belə cavab verdi: “Abdur-Rahmən bin Auf bizə bunun cavabını verdi.” (əl- Xalləl, “əs-Sunnə”, 2/389) 42 əl-Buxari (3655, 3698) azca fərqli ləfzlə rəvayət edib, lakin orada peyğəmbərin – salləllahu aleyhi va səlləm – bunu inkar etməməsi sözləri yoxdur. Bu sözlər İbn Əbi Asim’in “əs-Sünnə” kitabında (1193) rəvayət etdiyi xəbərdə keçir və onu Şeyx əl-Albani “Ziləlul-Cənnə”də səhih saymışdır. Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|