[]
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
46 Zər’ə dediyi sözdür: “Həbəşli bir qul olsa da səbr et!” 53 Ənsara da belə buyurmuşdur: “Məni hovuz başında qarşılayana qədər səbr edin!” 54 Sultan ilə vuruşmaq sünnətdən deyildir, çünki o, dinin və dünyanın pozulmasına səbəb olur. 55 53 Muslim “əs-Sahih”də (1837) Əbu Zər’in hədisindən rəvayət edir. Dedi: “(Əmir) hətta əl-qolu kəsilmiş bir qul olsa belə xəlilim eşidib itaət etməmi mənə tövsiyə etdi.” Bir başqa rəvayətdə isə “əl-qolu kəsilmiş həbəşli bir qul olsa belə” sözləri keçir. 54 əl-Buxari (3147) və Muslim (1059, 1845) rəvayət edir. 55 Kafir olmayan, yəni müsəlman olan zalım və ya adil imama qarşı çıxmaq halal deyildir və bu, imamımız Əhmədin və əhli-sünnətin məşhur görüşüdür. Ümumən bu ümmətin ilk nəsillərində bu barədə iki fərqli görüş mövcud olub. Hənəfi imamlarından Əbu Cafər ət- Tahavi əqidə haqqında yazdığı məşhur kitabında (səh: 24) deyir: “İmamlarımıza və əmr sahiblərinə qarşı – zalım olsalar belə - çıxmağı, onların əleyhinə dua etməyi, onların itaətindən əl çəkməyi caiz görmürük.” Məlumdur ki, İmam ət-Tahavi müqəddimədə kitabını Əbu Hənifə, Əbu Yusuf və Muhamməd bin əl-Həsənin məzhəbi üzərinə yazdığını deyir. Belə anlaşılır ki, Əbu Hənifə’nin də bu məsələdəki məzhəbi imamımız Əhməd’in məzhəbi ilə eynidir. Lakin məşhur hənəfi alimi Əbul-Bəkr əl-Cəssas təfsirində (1/86) deyir: “Zalımlara və haqsız imamlara qarşı vuruşmaq onun məzhəbi olaraq məşhur idi.” Əbu Hənifənin fasiqlərə və zalımlara imamlıq, hakimlik və qazilik məqamını caiz gördüyünü deyənlərin sözünü əl-Cəssas təfsirində şiddətlə inkar edir. Əbu Hənifə’nin öz zamanında başda Zeyd bin Əli’nin üsyanı olmaqla abbasi xəlifələrinə qarşı çıxan üsyanlarda insanlara onlara kömək etmələrinə dair verdiyi fətvası məşhurdur. Bunu dəstəkləyən başqa bir nəqli İmam Əhmədin oğlu Abdullah “əs-Sunnə” kitabında (1/181- 182) rəvayət edir: “Əbul-Fədl əl-Xurasəni mənə hekayət etdi; İbrahim bin Şəmməs əs- Səmərqandi mənə hekayət etdi və dedi: Biz (Abdullah) bin əl-Mubarək’in yanında olanda bir nəfər ona dedi: “Əbu Hənifə mürciə idi, qılıncı (yəni zalımlara qarşı çıxmağı) caiz görürdü.” Onun bu sözünü İbnul-Mubarək inkar etmədi. Əbul-Fədl əl-Xurasəni mənə hekayət etdi; əl-Həsən bin Musa əl-Əşyəb bizə rəvayət etdi və dedi: Əbu Yusufu belə deyərkən eşitdim: “Əbu Hənifə qılıncı caiz görürdü.” Dedim: “Bəs sən?” Dedi: “Allaha sığınıram.” Amma hənəfi alimlərinin ümumən kitablarından anlaşılan budur ki, Əbu Hənifənin bu məsələdəki məzhəbi Əhmədin məzhəbinə uyğun olub. Hənəfi alimlərindən Alləmə Əbul-Yusr Muhamməd əl-Bəzdəvi “Usulud-Din” kitabında (səh: 196) deyir: “Əgər imam zalım və ya fasiq olarsa Əbu Hənifənin əshabının hamısına görə vəzifəsindən enməz və bu, razı qalınan məzhəbdir.” Hənəfi alimi əl-Kəmal ibn Əbi Şərif “əl-Musəməra” kitabında (səh: 277-278) deyir: “Bir insan [adil olarkən əgər imam seçilərsə, sonra ] hökmündə [zalım olarsa ] və bununla və ya başqa səbəbə görə [fasiq olarsa məqamından enməz.] Lakin [əgər] endirilməsi [fitnəyə səbəb olmazsa endirilməyə layiqdir. Onun] islah olması [üçün dua etmək vacibdir. Ona qarşı çıxmaq vacib deyildir.] Bunu hənəfilər [bu şəkildə Əbu Hənifədən] nəql ediblər.” Bu sitatda mötərizə içindəki sözlər hənəfi alimi Kəmalud-Din İbn Huməm’in “əl-Musəyəra fil-Aqaid əl-Munciyyə fil-Axira” kitabındakı sözləridir ki, İbn Əbi Şərif onları “əl-Musəməra” kitabında şərh edib. İmam əş-Şafi’nin məşhur görüşü bizim məzhəbimizin görüşü ilə eynidir. Lakin məşhur şafi’i alimi Murtəda əl-Hüseyni əz-Zubeydi “İthəfus-Sədətil- Muttəqin bi Şərhi İhyəi Ulumid-Din” kitabında (2/233) deyir: ”Fasiqliyə gəldikdə isə iki görüş üzərində ixtilaf edilib. Cumhurun görüşünə görə buna görə (vəzifəsindən) 47 endirilməz, çünki bu, onun fasiqliyindən də daha böyük bir fitnəyə səbəb ola bilər. əş- Şafi isə əvvəlki məzhəbində endirilməyin lazım olması görüşünü mənimsəmişdir və əl- Məvardi “əl-Əhkəm əs-Sultaniyyə”də sadəcə bu görüşü zikr etməklə kifayətlənmişdir.” Şafi’i alimlərindən İmamul-Harameyn əl-Cuveyni bu görüşü dəstəkləmişdir. Bu, həm də İbn Həzmin görüşüdür. Lakin alimlərin böyük əksəriyyətinə görə zalıma qarşı silah ilə qarşı çıxmaq caiz deyildir. Məzhəbimizdə alimlərin əksəriyyəti bu rəyi mənimsəyib. İbn Aqil və İbnul-Cəvzi isə zalım imamlara qarşı çıxmağı caiz görüblər. İbn Muflih “əl-Furu” kitabında (10/180-181) deyir: “İbn Aqil və İbnul-Cəvzi haqqı bərqərar etmək üçün adil olmayan imama qarşı çıxmağı caiz sayıblar; (dəlil olaraq) əl-Hüseyn’in Yezidə qarşı çıxmasını zikr ediblər. Bu cür həm də əl-Cuveyni deyib: “Əgər haqsızlıq edərsə, zülmü aşkara çıxarsa, onu bundan çəkindirsələr də (əməllərindən) əl çəkməzsə hərb və silah yolu ilə olsa belə onu endirmək caizdir.” ən-Nəvəvi dedi: “Onu endirmək (görüşü) qəribədir.” Bununla belə onun (zülmündən) daha böyük bir fəsadın çıxması qorxusu olmadığı hala aid edilməlidir. İmam Əhmədin isə sözləri bunun halal olmamasını, bunun sünnətə və səbr etmə əmrinə müxalif olan bidət olmasını göstərir. Əgər qılınc araya girərsə fitnə hər yeri bürüyər, yollar kəsilər, qanlar tökülər, mallar mübah edilər və haramlar çeynənilər. Şeyximiz dedi: Baş vermiş fitnələrin hamısının ən böyük səbəbi səbrin azlığıdır, çünki fitnənin iki səbəbi var: ya elmin azlığı, ya da səbrin azlığı, beləliklə cahilliklə və zülm şərrin əslidir. Şərri edən onu yalnız onun şərr olmasından cahil olduğu və özünün bunu istədiyi üçün edir və cahillik elm ilə aradan qalxır. Səbr ilə nəfsi istəklər və şəhvətlər həbs edilir, beləliklə fitnə zail olur. İbnul-Cəvzi “əs-Sirrul-Məsun” kitabında deyir: “Özlərini sünnətə nisbət edən camaatda geniş yayılmış avam etiqadlardan biri də onların belə deməsidir: “Yezid doğru edib və əl-Hüseyn ona qarşı çıxmaqda xəta edib.” Əgər tarixə baxsalar onun beyətinin necə baş verdiyini, insanları ona məcbur etdiyini görəcəklər. Bunun üçün hər çirkin işi görmüşdür. Hətta onun xəlifəliyinin səhih olduğunu hesab etsək belə sonradan çoxlu məsuliyyətsiz işlər gördü ki, bunların hamısı (xəlifəlik) əqdinin pozulmasını gərəkdirir. Mədinədə etdiyi soyğunçuluq, Kəbəni mancanaqla atəşə tutması bunlardan bəziləridir, əl-Hüseyni və onun ev əhlini öldürdü, onun qarşı dişlərinə əsa ilə vurdu, başını taxta üzərində daşıdı.” Həmçinin Şeyx Mustafa əs-Suyuti ər-Ruheybəni “Mətalibu Ulin-Nuhə” kitabında (6/267) İbnul-Cəvzinin görüşünü və əl-Hüseynin üsyanını zikr etdikdən sonra deyir: “Bunun tələbi budur ki, bəzi avtoritet və söz sahibləri daha əvvəl Yezidə beyət etmiş olsalar da – və bu, onun fasiqliyinin və qorxusuzluğunun çirkinlikləri böyük dərəcəyə çatsa belə imamlıq haqqının ona olduğunu isbat edir - əl-Hüseynin ona qarşı çıxması caiz idi. əl-Hüseynin ictihadı Yezidə qarşı çıxmağın caizliyini və ya vacibliyini tələb edirdi, çünki onun qulaqları kar edəcək qədər zülmü və çirkinlikləri var idi və o, ondakının miqdarı qədər buna layiq idi. Muaviyənin əl-Həsənin onun xeyrinə xəlifəlikdən enmədən öncə onunla və Əli ilə olan halı da bunun bənzəridir, çünki (Müaviyə) o ikisinə qarşı təcavüzkar və həddi aşmış biri idi, lakin ictihadına görə günahkar deyildi. əl-Hüseyn də onun kimidir. Lakin zalıma qarşı çıxmağın haram olmasına dair hökmlər yerini tutduqdan sonra və bu barədə icma hasil olduqdan sonra ona qarşı çıxmaq caiz deyildir.” Şeyxin bu sözlərinin izahı budur ki, əvvəlki alimlər bu məsələdə ittifaq halında deyil, ixtilaf halında olublar, çünki səhabədən, tabiindən və sonra gələn alimlərdən bir çoxu zalım əmirlərə qarşı çıxmağın caiz olması görüşündə olublar. Lakin sonradan məsələ haqqında alimlərin görüşləri bir olur və icma hasil olur. Bu icmanı İmam ən-Nəvəvi və başqaları nəql ediblər. Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|