[]
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
16 kəsin olmadığını gördü və xidmətçisini çağırdı və dedi: “Ay Həccəm! Məni qardaşımın yanında həlak etdin!” Dedi: “Ey xanımım, mənim gördüyümü sən də gördünmü?” (Xanım) dedi: “Bəli!” Dedi: “Budur qapının açarları və qapı bağlıdır.” (Xanım) dedi: “Onu mənim evimdə dəfn edin və əgər mən ölsəm məni də onun yanında qübbə evində basdırın! Onu qadının evində basdırdılar və qadın ondan bir müddət sonra öldü və həmin yerdə basdırıldı. Üstündən zaman keçdi və türbəyə çevrildi və ora “əl- Məxarram”da “Darul-Məmləkə”nin yanındadır. 5 ” 6 İmam əl-Bərbəhəri hicri 329-cu ildə vəfat etmişdir. 5 Bu hekayənin həqiqətini yalnız Allah bilir. Lakin belə bir imamın ölüsünü yumaq üçün heç bir kimsənin tapılmaması və ölüsü üzərində yalnız bir nəfərin cənazə qılması çox qəribədir. İşin həqiqətini Allah bilir. 6 “Tabəqat əl-Hənəbilə”, 3/77-80 17 Kitabın əlyazması Kitabı təhqiq etmiş Şeyx əl-Cəmizi qeyd edir ki, kitabın təhqiqini yalnız bir əlyazma üzərində qurmuşdur. Başqa əlyazmaları tapmaq üçün çox səy göstərsə də buna nail ola bilməmişdir. Təhqiqin əslini təşkil edən əlyazma Dəməşqdəki “Zahiriyyə” kitabxanasında (ümumi olaraq “90” nömrəsi altında) qorunulur. Bu əlyazmanın nüsxələri Mədinə İslam universitetində və onun kitabxanasında mövcuddur. Əlyazma iyirmi səhifədən ibarətdir və hər səhifədə on beş sətr yer alır. Əlyazmanın birinci səhifəsində bu cür yazılıb: “Əbu Abdilləh Əhməd bin Muhamməd bin Ğalib əl-Bəhili Ğuləm Xalil’dən – rahiməhullah – “Şərhus-Sunnə” kitabı Əbu Bəkr Əhməd bin Kəmil bin Xaləf bin Şəcərah əl-Qadinin rəvayəti Əbu İshaq İbrahim bin Ömər bin Əhməd əl-Bərməki əl-Fəqihin icazə ilə Əbul-Həsən Muhamməd bin əl-Abbas bin Əhməd bin əl-Furat’dan, o da İbn Kəmil’dən rəvayəti. Hörmətli, etibarlı Şeyx Əbu Talib Abdul-Qadir bin Muhamməd bin Abdil-Aziz bin Muhamməd bin Yusuf’un Əbu İshaq əl-Bərməki’dən, onun da icazə ilə İbnul-Furat’dan, o da icazə ilə ondan rəvayəti. Hörmətli, etibarlı Şeyx Əbul-Hüseyn Abdul-Haqq bin Abdil-Xaliq bin Əhməd bin Abdil-Qadir bin Muhamməd bin Yusuf’un ondan eşidərək rəvayəti. 18 Ondan saleh imam Şeyx Əbul-Qasim Abdullah bin Həmzə bin Əbi Tahir bin Sənu eşitmişdir. Allah bununla onu və bütün müsəlmanları faydalandırsın!” İkinci vərəqdə isə bu sözləri keçir: “Şeyx, İmam Əbul-Hüseyn Abdul-Haqq bin Abdil-Xaliq bizə xəbər verdi: Ona dedilər: “Əbu Talib Abdul-Qadir bin Muhamməd bin Abdil- Qadir bin Muhamməd bin Yusuf “əl-Cami” məscidində sizə xəbər verdi və bu zaman həm o, həm də biz eşidirdik. Ona deyildi: Şeyx Əbu İshaq İbrahim bin Ömər bin Əhməd əl-Bərməki ondan rəvayət etməkdə sizə izn verdiyi və icazə verdiyində sizə xəbər etdi. O, bunu etiraf etdi və dedi: “Bəli!” Dedi: “Əbul-Hüseyn Muhamməd bin əl-Abbas bin Əhməd bin əl-Furat – rahiməhullah – kitabında xəbər verdi və onun kitabında oxunuldu: dedi: Əbu Bəkr Əhməd bin Kəmil bin Xaləf bin Şəcərah əl- Qadi ona oxumaq surətilə bizə xəbər verdi: dedi: “Əbu Abdilləh Əhməd bin Muhamməd bin Ğalib əl-Bəhili bu kitabı mənə verdi və mənə dedi: “Bu kitabı əvvəlindən axıra qədər mənim adımdan rəvayət et!” Əbu Abdilləh Əhməd bin Muhamməd bin Ğalib əl-Bəhili – rahiməhullah – dedi:...” və daha sonra kitabın içindəkiləri zikr edir. Kitabın axırında isə bu sözlər yazılıb: “Kitabın axırıdır və aləmlərin Rəbbi Allaha həmd olsun və Muhamməd, onun ailəsinə salavat olsun! Bunu Abdullah bin Həmzə bin Sənu yazdı.” Kitabın əlyazması bir dənə olsa da bu kitabı İbn Əbi Yalə “Tabəqat əl- Hənəbilə” əsərində 7 müəllifin tərcümeyi-halında nəql etmişdir. İbn Əbi Yalənin nəql etdiyinin əvvəlindən bir vərəq çatışmır. Əlyazmadan fərqli olaraq isə İbn Əbi Yalənin nəqlinin axırında iki vərəq artıq gəlir. Şeyx əl- Cəmizi kitabın təhqiqi üçün İbn Əbi Yalənin nəqlini ikinci əlyazma kimi istifadə etmişdir. Bunun üçün “Tabəqat əl-Hənəbilə” kitabının Abdur- Rahmən bin Süleyman əl-Useymin tərəfindən edilmiş təhqiqinə əsaslanmışdır. Belə ki, o, “Tabəqatul-Hənəbilə” kitabının mövcud on 7 “Tabəqat əl-Hənəbilə”, 3/36-80 19 əlyazması içindən dördünü seçmişdir. Bu baxımdan onun təhqiqi Şeyx Muhamməd Həmid əl-Fiqi’nin – rahiməhullah – təhqiqindən daha dəqiqdir. Şeyx əl-Cəmizi təhqiqində üstəlik Şeyx Əbul-Yəmən Mucirud-Din əl- Uleymi’nin “əl-Minhəcul-Əhməd fi Təracim Əshəbil-İməm Əhməd” kitabındakı nəqlindən də istifadə etmişdir. əl-Uleymi öz kitabında “Şərhus- Sunnə” kitabının təxminən dörddə birini nəql edir. 20 Kitabın müəllifə nisbət edilməsinin doğruluğu Əlyazma haqqında verilən məlumatlar içində əlyazmanın ilk səhifəsində yazılmış sözlər qeyd olundu və orada gördük ki, kitab əl-Bərbəhəriyə deyil, lakin Əbu Abdilləh Əhməd bin Muhamməd bin Ğalib əl-Bəhili Ğuləm əl- Xalilə nisbət edilir. Bu məzmunun zahirindən anlaşılır ki, kitabı yazan Ğuləm Xalildir. Lakin kitabı rəvayət edən İbn Kəmil bunu aşkar şəkildə söyləmir, belə ki, o, deyir: “Əbu Abdilləh Əhməd bin Muhamməd bin Ğalib əl-Bəhili bu kitabı mənə verdi və mənə dedi: “Bu kitabı əvvəlindən axıra qədər mənim adımdan rəvayət et!” Məhz bu səbəblə bəzi müasir əşarilər bu kitabın əl-Bərbəhəriyə deyil, Ğuləm əl-Xalilə aid olduğunu deyib. Onlar ortaya sual atırlar ki, əlimizdəki yeganə əlyazmada müəllifin adı Ğuləm Xalil olaraq zikr olunduğu halda nə üçün kitab əl-Bərbəhəriyə nisbət olunur? Üstəlik İmam Qavvamus-Sunnə Əbul-Qasim İsmayıl bin Muhamməd ət-Teymi əl-Əsbəhəni (vəfatı hicri 535) “əl-Huccə fi Bəyənil-Məhəccə” kitabında səhih etiqad haqqında kitab yazmış alimlərin adlarını sayarkən demişdir: “Onlardan biri də Ğulam əl-Xalil adlı ilə tanınmış Əhməd bin Muhamməd bin Ğalibdir, Əhməd bin Hənbəlin tələbəsidir.” 8 Lakin bu adların arasında İmam əl-Bərbəhərinin adını zikr etməmişdir. Müasirlərdən Doktor Fuat Sezgin “Tarix ət-Turas əl- Arabi” 9 kitabında Ğuləm əl-Xalil’in tərcümeyi halından danışarkən “əz- Zahiriyyə” kitabxanasındakı “Şərhus-Sunnə” əlyazmasını məhz ona aid etmişdir. Bu iddianın sahibləri daha sonra Ğuləm Xalil’in hədis uydurmaqla ittiham olunduğuna işarə edərək kitabın dəyərini gözdən salmaq istəyirlər. Bunu isbat etmək üçün çox çalışıblar, lakin qarşıya qoyduqları sübutlar bizim 8 “əl-Huccə fi Bəyənil-Məhəccə”, 2/475 9 “Tarix ət-Turas əl-Arabi”, 3/231 Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|