[]
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
28 (Kəlam elmi və Allahın sifətləri) [10] Bil ki, - Allah sənə rəhm etsin! – sünnətdə qiyas 20 yoxdur və ona bənzərlər, misallar gətirməzlər. Sünnətdə nəfsi istəklərə tabe olunmaz. O, necəliyini soruşmadan, şərhini vermədən Allah elçisinin – salləllahu aleyhi va səlləm - əsərlərini təsdiq etməkdir. “Nə üçün?” və “necə?” sualları soruşulmaz! [11] Kəlam elmi 21 , polemikalar, münaqəşə və mübahisələr sonradan uydurulmuş işlərdir ki, sahibi haqqa və sünnətə müvafiq olsa belə qəlbində şəkk doğurur. [12] Bil ki, - Allah sənə rəhm etsin! – Allah haqqında kəlam (elmi) sonradan uydurulub. O, bir bidət və zəlalətdir. Allah haqqında yalnız Onun Quranda Özünü vəsf etdiyi şeylərlə və peyğəmbərinin – salləllahu aleyhi va səlləm – səhabələrinə bəyan etdiyi şeylərlə danışmaq olar. O, - cəllə sənəuhu – Təkdir, “Onun heç bir bənzəri yoxdur. O, Eşidəndir, Görəndir.” 22 Rəbbimiz zamansız əvvəldir, sonu olmadan ən axırıncıdır. Hər bir sirri və sirdən də gizli olanı bilir. Ərşin 23 üzərinə qalxmışdır 24 və Onun elmi hər yerdədir 25 . Onun elmindən heç bir yer xali deyildir. 20 Buradakı qiyas ilə fasid olan analoji əqli düşüncə qəsd olunur, çox vaxt şəriətin hökmləri öz nəfslərinə uyğun gəlmədiyi üçün insanlar bu cür fasid qiyasa baş vururlar. Bu isə İblisin atəş ilə torpaq arasında qiyas etməsinə bənzəyir, özünün atəşdən, Adəmin isə torpaqdan yaradıldığını göstərərək ona səcdə etməməyin doğru olduğunu isbat etmək istəyirdi. Ona görə də sünnətdə qiyas yoxdur, sünnətin açıq-aşkar hökmünə tabe olmaq lazımdır. 21 Kəlam elmi mötəzili alimlərinin mülhidlərə cavab vermək məqsədilə onların fəlsəfələrindən yararlanaraq qurduqları bir elmdir ki, həqiqətdə Qurana və sünnətə əsaslanmır. Lakin mülhidlərə onların öz fəlsəfələri ilə cavab vermək istəyən mötəzilə nəticədə İslamın bir çox sabit hökmlərini kəlam elminin gərəyi olaraq tərk etdilər. 22 əş-Şura, 11 29 23 Ərş sözünün ərəb dilində bir neçə mənası vardır. Ərş kralların, məliklərin taxtına deyilir. Allahu Təalə Hudhud quşunun Səba əhlinin məlikəsi Bilqis haqqında belə dediyini bizə xatırladır: “Mən onlara padşahlıq edən bir qadın gördüm. Ona hər şey verilmişdir. Onun çox böyük bir taxtı vardır.” (ən-Nəml, 23) Evin ərşi deyildikdə isə evin tavanı, damı mənasını verir. Ərşin bir başqa mənası rükun, sütun deməkdir. Ərşin dördüncü mənası mülk mənasıdır. Beşinci məna bir nəfərin halının, işinin izzətli, güclü olmasına həmin adamın ərşi deyilib, bu güclülük və izzət əldən gedəndə ərşi yıxıldı deyərlər. Ərşin digər mənaları da vardır. Lakin Allahın Ərşi deyildikdə zahiri mənası birinci mənadır. əl-Hafiz əl-Beyhəqi “əl-İtiqad val-Hidəyətu ilə Səbilir=Raşəd” kitabında (səh: 116) deyir: “Ərş əql sahiblərinə görə hamının bildiyi taxtdır.” Sələfin bu görüşünə küllabilər, kərramilər, ilk dövr əşarilər və bəzi cəhmilər ilə mötəzili alimləri müvafiq olublar. 24 Bil ki, ümmətin ilk imamları Allahın zatı ilə Ərşin üzərinə qalxmasına (istiva etməsinə) iman ediblər. Onlar bu barədə gələn ayələri və hədisləri təsdiqləyiblər və onlara iman gətiriblər. İlk dövr hənbəli alimlərində bu barədə heç bir ixtilaf olmamışdır. Lakin onlar bunun sifəti haqqında təfsilatda ixtilaf ediblər. Hənbəli alimlərindən Əbul-Həsən Abdul- Aziz bin əl-Haris ət-Təmimi buradakı istivanın nə Ərşə toxunmaq, nə də ondan ayrı olmaq mənasına gəlmədiyini demişdir. Bu, həm də əl-Qadi Əbu Yalə’nin ”Muxtəsar əl- Mutəməd fi Usulid-Din” kitabında qəbul etdiyi görüşdür. Digər böyük hənbəli alimi, əl- Qadi Əbu Yalənin şeyxi, öz zamanındakı hənbəlilərin imamı Əbu Abdilləh əl-Həsən bin Həmid əl-Bəğdədi isə istivanın Ərşə toxunmaq və onun üzərində oturmaq anlamına gəldiyini deyib. Bu, həm də Abdul-Vahhab bin əl-Həkəm əl-Varraq’ın görüşüdür ki, İmam Əhməd bu zat haqqında demişdir: “O, bir imamdır.” Bu görüş isə ayədəki “istiva” sözündən çıxarılan mənalarla bağlıdır. İbn Həmid’ə görə oturmaq “istiva” sözünün tələb etdiyi mənalardandır. İmam Əhmədin oğlu Abdullah “əs-Sünnə” kitabında (1/300-302) “Kürsi və Allahın – Azzə va Cəllə - onun üzərində oturması haqqında soruşuldu” adlı bir bab açmışdır və orada deyir: “Atamın – Allah ona rəhmət etsin! – bu hədisləri və (Axirətdə Allahı) görmək haqqındakı hədisləri səhih saydığını və ona əsaslandığını gördüm, onları bir kitabda topladı və bizə rəvayət etdi.” İmamın oğlu Abdullah daha sonra bu rəvayətləri zikr edir: “Atam – Allah ona rəhmət etsin! – mənə rəvayət edərək dedi: Abdur-Rahmən (bin Mehdi) bizə Sufyan (əs-Səvri)’dən, o da Əbu İshaq’dan, o isə Abdullah bin Xalifə’dən, o da Ömərdən – radiyallahu anhu – belə dediyini rəvayət edir: “(Allah) Təbərakə va Təalə Kürsiyə oturanda ondan yeni yəhərin cırıltısı kimi bir cırıltı səsi gəlir.” Bu hədisi İmam İbn Cərir ət-Tabəri öz təfsirində peyğəmbərdən – salləllahu aleyhi va səlləm – mərfu olaraq rəvayət etmişdir. Abdullah bin Xalifə’nin Həzrəti Ömərdən hədis eşidib eşitməməsi haqqında şübhələr olduğu üçün hədisin səhihliyi sual altındadır. əl-Hafiz İbn Kəsir təfsirində (1/681) bu əsər haqqında danışarkən onu rəvayət edən Abdullah bin Xalifə haqqında deyir: “Belə məşhur deyildir və Ömərdən (hədis) eşitməsində şübhə vardır.” Lakin əvvəlki zamanın böyük imamları bu hədisləri qəbul ediblər və inkar etməyiblər. İmamımızın oğlu Abdullahın rəvayət etdiyi bu əsər də onu dəstəkləməkdədir: “Atam mənə rəvayət etdi: (İmam əş-Şafi’nin şeyxi) Vaki (bin əl- Cərrah) bizə İsrailin Əbu İshaq’dan, onun da Abdullah bin Xalifə’dən, onun isə Ömərdən – radiyallahu anhu – belə deməsi haqqındakı hədisi rəvayət etdi: “Rəbb – Azzə va Cəllə - Kürsiyə oturanda...” və Vaki’nin məslisində (bu hədisi eşidəndə) bir nəfərin – atam onun adını çəkmişdi – əti ürpəşdi (yəni nəfsi bunu xoş görmədi) və Vaki qəzəbləndi və dedi: “əl-Aməş və Sufyan’la qarşılaşdıq; bu hədisləri rəvayət edərdilər və onları inkar etməzdilər.” Gördüyümüz kimi əl-Aməş, Sufyan, Vaki, İmam Əhməd kimi böyük imamlar bu hədisi qəbul ediblər və mənasını təsdiqləyiblər. Şeyxul-İslam İbn Teymiyyə - Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|