00i9az titul(1-7)

 
 
74 
 
 
Python dilində siyahı da sətir kimi, dilin obyektidir və onun da öz metodları var-
dır. Belə metodlardan tez-tez gərəkli olanların bir hissəsi aşağıdakı cədvəldə verilib.   
Metod
Təsviri
lst.append(x)
 
Siyahının sonuna yeni x elementi əlavə olunur. 
Məsələn: 
>>> 
lst = [1, 2, 3] 
>>> 
lst.append(4) 
>>> 
lst 
[1, 2, 3, 4] 
lst.count(x)
 
Siyahıda x-ə bərabər olan elementlərin sayı müəyyən 
olunur. Məsələn: 
>>> 
lst = [
'bir'
, 
'iki'
, 
'iki'
, 
'üç'
] 
>>> 
lst.count(
'iki'
) 
2
 
lst.index(x)
 
Siyahıda soldan birinci rast gəlinən x elementinin yerini 
(indeksini) müəyyən edir.  Məsələn:  
>>> 
lst = [
'bir'
, 
'iki'
, 
'iki'
, 
'üç'
] 
>>> 
lst.index(
'iki'
) 
1 
lst.remove(x)
 
Siyahıda soldan birinci rast gəlinən x elementini 
uzaqlaşdırır. Məsələn:
 
>>> 
lst = [
'bir'
, 
'iki'
, 
'iki'
, 
'üç'
] 
>>> 
lst.remove(
'iki'
) 
>>> 
lst 
['bir', 'iki', 'üç']
 
lst.insert(i,x)
 
Verilmiş siyahının i mövqeyinə x elementini və ya 
siyahısını artırır.
 
Məsələn:
 
>>> 
lst = [
'bir'
, 
'iki'
, 
'iki'
, 
'üç'
] 
>>> 
lst.insert(2, 
'bir'
) 
>>> 
lst 
['bir', 'iki', 'bir', 'iki', 'üç'] 
lst.sort()
 
Siyahını artan sıra (əlifba sırası) ilə çeşidləyir.
 
Məsələn: 
>>> 
lst = [
'bir'
, 
'iki'
, 
'bir'
, 
'iki'
, 
'üç'
] 
>>> 
lst.sort() 
>>> 
lst 
['bir', 'bir', 'iki', 'iki', 'üç']
 
lst.reverse()
 
Siyahının elementlərini tərs ardıcıllıqla düzür.
 
Məsələn:
 
>>> 
lst = [1, 2, 3, 
'bir'
, 
'iki'
, 
'üç'
] 
>>> 
lst.reverse() 
>>> 
lst 
['üç', 'iki', 'bir', 3, 2, 1]
 

---

 
 
4 
75 
 
•   IV  fəsil  •  
Proqramlaşdırma 
•
Göründüyü kimi, siyahılar Python dilində çox faydalı verilənlər strukturudur və 
onlardan istifadə etməklə çox müxtəlif məsələləri həll etmək olar.
  
Sətri  siyahıya  çevirmək  üçün  Python  dilində  list()funksiyasından  istifadə 
olunur.  
Məsələn: 
 
>>> 
s = 
'orman'
 
>>> 
lst = list(s) 
>>> 
lst 
['o', 'r', 'm', 'a', 'n'] 
 
Məsələ həllində tez-tez istifadə olunan daha iki metod ilə tanış olaq. Bunlardan 
biri  join()  metodudur.  Bu  metod  siyahının  elementlərinin  arasına  verilmiş 
simvollar sətrini artırmaqla onları bir sətirdə birləşdirir (başqa sözlə, verilmiş sətrin 
köməyi ilə siyahının elementlərini birləşdirir). Məsələn:
 
 
>>> 
lst = [
'1'
, 
'2'
, 
'3'
] 
>>> 
s = '---'.join(lst) 
>>> 
s 
'1---2---3' 
 
Bunun  əksinə  olaraq  split()  metodu  sətri  verilmiş  ayırıcı  simvola  görə 
parçalayır və həmin parçalardan siyahı düzəldir.
 
Məsələn:
 
 
>>> 
s = 
'
12 34 56
'
 
>>> 
lst = s.split(
' '
)         
# ayırıcı boşluq simvoludur
 
>>> 
lst 
[
'
12
'
, 
'
34
'
, 
'
56
'
] 
 
 
 
Proqramda istifadə olunacaq dəyişənlərin təsviri:  
s – daxil edilən mətn (sətir); 
lst - mətnə uyğun siyahı;
 
i – siyahının elementinin indeksi.
 
 
Məsələnin həll alqoritmi: 
1.  Mətn (sətir) daxil edilir. 
2.  Sətir list() funksiyası vasitəsilə siyahıya çevrilir.  
Yazı qaydalarına görə, mətndə vergüldən sonra həmişə boşluq qoyulur. 
Aşağıdakı proqram verilmiş mətndə rast gəlinən bu növ səhvləri tapıb 
düzəldir. Proqramın necə icra olunduğunu yoxlayın.
 
 
 
Məsələ
 

---

 
 
76 
 
 
3.  Siyahının elementləri başdan başlayaraq bir-bir yoxlanılır. Əgər ',' simvolu 
olan elementdən sonra gələn element boşluq simvolu deyilsə, həmin 
elementdən sonra siyahıya yeni element – boşluq simvolu artırılır. 
4.  Yeni siyahı sətrə (mətnə) çevrilir. 
5.  Dəyişdirilmiş mətn çıxışa verilir. 
 
s = 
input
(
'Mətni daxil edin: '
) 
lst = 
list
(s)                          
 
i = 0 
while
 i < 
len
(lst): 
    
if
 (lst[i] == ',' 
and
 lst[i+1] != ' '): 
       lst.insert(i+1, ' ') 
    i = i + 1 
 
s = ''.join(lst) 
print
(s) 
 
 
 
 
  
1.  Siyahı nədir və onun elementləri hansı kəmiyyətlər ola bilər? 
2.  Siyahılar üzərində hansı əməlləri yerinə yetirmək olar? 
3.  range()  və  list()  funksiyaları  vasitəsilə  1-dən  100-dək  ədədlərdən  ibarət  siyahı 
yaradın. 
4.  Mətndə durğu işarələrindən sonra qoyulmamış boşluğu müəyyənləşdirib uyğun səhvləri 
düzəldən proqram yazın. 
5.  Verilmiş sətirdə (mətndə) ən qısa və ən uzun sözü müəyyənləşdirən proqram yazın. 
 
 
 
list()
və
count(x)
funksiyalarından  istifadə  etməklə  aşağıdakı  mətndə  olan 
'a' hərflərinin sayını tapan proqram yazın. 
 
Siyahını təşkil edən obyektlərə onun elementləri 
deyilir. Siyahıda ədədlər, sətirlər, başqa siyahılar, 
yaxud bunların hamısını eyni zamanda saxlamaq olar. 
Siyahının hər bir elementinə bir nömrə uyğundur ki, ona 
həmin nömrə vasitəsilə müraciət etmək olar.
 
 
Araşdıraq- 
          öyrənək  
 
Öyrəndiklərinizi  
yoxlayın
 

---