1- laboratoriya ishi. Eksperimental statistik modellashtirish. Ishning maqsadi

1-jadval. Haroratni o‘lchaydigan asboblar va ularning o‘lchash chegaralari

o‘lchov asboblari	o‘lchov chegaralari ^0C
Kengayish termometrlari:
Simobli texnik termometr	-25 … + 500
Organiq suyuqlikli (spirtli) termometr	-200 … + 65
Manometrik termometr (gazli termometr)	-60 … + 700
Elektr qarshilik termometrlari:
Platinadan yasalgan termometr	-200 …+ 650
Misdan yasalgan termometr	-50 … + 180
Termoparalar:
Platinarodiy - platina	-20 . ..+ 1300
Xromel - alyumel	-50 … + 1000
Xromel - kopel	-50 … + 600
Nurlanish termometrlari:
Optik termometr	800 … + 6000
Fotoelektrik termometr	600 … + 2000
Radiatsion termometr	20 … + 3000

Simobli temometrlar
Suyuq termometrik moddalar sifatida simob, kerosin, etil spirt, toluol va boshqalar ishlatiladi.

Simobli termometrlar simob to‘ldirilgan shisha ballon va u bi­lan tutashtirilgan shisha naychadan iborat. Simobli shisha bal­lon harorati o‘lchanadigan muhitta kiritilsa, undagi simob hajmi muhit haroratiga muvofiq o‘zgaradi, ya’ni simob sathi shisha trubka bo‘yicha yuqoriga yoki pastga siljiydi. Bu siljish sselsiy shkalasi bo‘yicha muhit haroratining o‘zgarishini ko‘rsatadi.

S
3 – расм. Дилатометрик термометр. 1 – никель ёки жез трубка. 2- инвар стержень. 3 – стрелка.

2-расм. Биметалли термометр. 1,2 – биметалл пластинкалар;

3 – кўрсатувчи стрелка.
imobli termometr davlat standartiga muvofiq haroratni –25° C dan +500° C gacha o‘lchashi mumkin (1-jadval). Simobli tex­nik termometrlarning ba’zi turlari 1- rasmda ko‘rsatilgan.

1-расм. Симобли техник термометрлар

а– бурчакли, б– тўғри, в– электр контактли; I, 2– чиқувчи сигнални улаш нуқталари; 3 – магнит каллаги; 4 – сурилувчи контакт.
Suyuq termometrik moddali termometrlarning asosiy kamchiligi shisha idishining sinishi bilan bog‘liq bo‘ladi. Buning oldini olish uchun bu termometrlar metall (qin) ichiga o‘rnatiladi. Termometrik suyuqlik bilan issiqligi o‘lchanadigan muhit orasidagi kontaktni yaxshilash uchun gilzaning shisha ballonga tegishli qismi issiqlikni yaxshi o‘tkazuvchi moddalar bilan to‘ldiriladi. Harorat 200^o C gacha o‘lchansa, gilzaning pastki qismi mashina moyi bilan, o‘lchanadigan haroratni 300°C gacha bo‘lsa, simob bilan, va 500° C gacha o‘lchanadigan bo‘lsa, mis qipig‘i bilan to‘ldiriladi. Bunday. termometrlarning o‘lchov aniqligi uncha yuqori bo‘lmaydi.