1. Avtomatikanın

Mühazirə №11

1.Dəyişən addımlı avar vintlə işləyən
mühərrikin xarakerisikası.Dəyişən addımlı vintin sxeması.
Dəyişən addımlı vintlərin vintləri xüsusi ötürücü mexanizmlərin köməyi ilə döndərilə bilər. Yəni gəminin hərəkəti zamanı mühərrik irəliyə işləyərkən vintin addımını dəyişməklə gəminin sürətini idarə etmək olar. Burada vintlər bucağını elə qiymətə çatdırmaq olar ki, mühərrikin işləməsindən və avar valinin fırlanmasından asılı olmayaraq addım sıfıra bərabər olduqda öz yerində fırlanaraq dayanacaq. Dəyişən addımlı vintlərının vəziyyətini dəyişməklə sürəti minimaldam maksimal qiymətə dəyişmək olar. Bu isə müxtəlif manevrlərin edilməsinə və mühərrikin gücündən effektiv istifadə
edilməsinə imkan yaradır. Belə vintlərdən istifadə edilməsi mühərriklərin tez-tez işə buraxılmasının və reversinin qarşısını alır və baş mühərrikin motoresursunu artırır. Dəyişən addımlı vintlərdən istifadə edildikdə gəminin manevri yaxşılaşır və E.Q.-ra qulliuq səmərəli olur. Bu cür vintin əsas müsbət cəhəti gəminin itələmə xarakteristikası yüksək qiymət alır. Hər hansı üzmə şəraitindən dizelin tam dövrlər sayında nominal gücü təyin edir. D.A.V.-lər quruluşca müxtəlifdiir: mexaniki/hidravliki,vəelektrikli, ötürməli olurlar. Bu vintlər konstruksiyasından və mühərrikin gücündən asılı olmayaraq əsas 2 elementdən ibarətdir.Vintləri dönən vint və addımı dəyişən mexanizm deyilir.

mexanizmlərin sxeması.

Addımı dıyişən vintlər quruluşca mürəkkəbdir. Sxemə baxaq:

bu vintlər kiçik gəmilərdə istifadə olunur və qanadların dönməsi konusvari dişli çarxlardan verilən hərəkət nəticəsində görülür.
Vintlərin dönməsi vintvari valla görülür.
Burada silindrikvari ^lanqfer- hərəkəti dişli reykaya verməklə vint döndərilir.J-UnjBtı
Bu vintlər kiçik və orta güclü mühərriklərdə istifadə olunur. Burada hərəkət vintlərin vintinə ştang (3), palzun(2) və ekzentrik*barmaqcıq vasitəsilə verilir.
Burada vintin dönməsi topun içində krivoşip satun mexanizmi ilə görülür.
Bu vintlər güclü mühərriklərdə istifadə olunur. Hərəkət ikitərəfli iki satımla vintə verilir.
M.A.İ.S-də baş mühərrik dəyişən addımla vint (D.A.V.) kompleksində hər idarəetmə orqanının vəziyyəti fırlanma sürətinə və avar vintin addımına uyğun olmalıdır. (Şək.l54.b)

Belə bir idarəetmə iqtisadi cəhətdən əlverişli deyil.
Müasir sistemlərdə vintin addımını dəyişdikdə idarəetmə orqanının vəziyyəti mühərrikin fırlanma sürətinə və yükünə əsasən uyğunlaşmalıdır.Onda gəminin sürəti üçün lazımı qədər dəyişiklik tələb edilməlidir ki, mühərrik müxtəlif güclərdə az yanacaq sərf etsin. Gəmilərdə D.A.V.-dən revers mühərrikdə istifada edildiyi üçün M.A.İ.S.-mi sadələşir. indi isə bu sxemə baxaq.
Avar vintinin nizamlanan vinti.

Vintin addımını Mühərrik.
Yerli idarəetmə postu. Uzaqdan idarəetmə postu.
mexanizm.

Proqram (rejim) verilən quruluş.
Burada mühərrik həm yerli postdan və həm kapitan krpüsündən idarə edilir.
M.A.İ.S.-dən siqnal proqram quruluşuna verilir ki, o da gəminin verilən sürətinə uyğun avtomatik olaraq ən sərfəli vint addımı və mühərrikin fırlanma sürətini yaradır. Vintin addımı və mühərrikin fırlanma sürəti bir sistemdə idarə olunaraq müxtəlif rejimlərdə ən az yanacaq sərf edir.
Bütün əməliyyatların avtomatik yerinə yetirilməsi və növbəsiz işin müddətinin uzadılmasından asılı olaraq avtomatlaşdırılmış mühərrik müxtəlif avtomatik dərəcələrinə malikdir.

3. 
   Gəmi energetik qurğularının AİE-nə qoyulan tələblər. Avtomatikanın birinci dərəcəsi əsas parametrlərin tənzimləyicisini'(valın fırlanma sürəti, yağın və suyun temperaturu) həmçinin qəza xəbərdarlıq siqnalizasiyası və xəbərdarlıq təmin edilir.
   

G.E.Q-nin növbəsiz iş vaxtı 4 saatdan az olmur. Avtomatikanın ikinci dərəcəsi, birincini nəzərə almaqla mühərrikin avtomatik işə salınması və dayandırılmasını, M.A.İ.E.-ni təmin edir və növbəsiz iş vaxtı 16-24 saatdan az olmur.
Eyni vaxtda dizel mühərrikləri avtomatik qızdırılma, periodik yağlanma və rütubətin xaric edilməsi sistemləri nəzərdə tutulub ki, o da ehtiyyat dizel generatorunun həmişə hazır vəziyyətdə saxlanmasını təmin edir.
Mühərrikləri üçüncü dərəcə avtomatlaşdırılma ikinci dərəcənin avtomatlaşdırılması daxil olmaqla bunlar əlavə edilir. Yanacaq, yağ, su çənlərinin və hava balonlarının doldurulması: mühərrikə qulluq edən köməkçi qurğuların idarəsi: G.E.Q-nin növbəsiz işinin vaxtı 150 saat olur.
Dördüncü dərəcəli avtomatikaya G.E.Q-nin kompleksli idarəedilməsi və mərkəzi nəzarət sistemləri daxildir.
Müasir gəmilərdə dizel generatorların elektrik stansiyası

avtomatikaya daxildir. Dördüncü dərəcəli avtomatikaya keçirilməsi G.E.Q-nin E.H.M-nin və onların funksiyasını genişlənmdirməklə təmin edir. G.E.Q-nin kompleksli avtomatlaşdırı masının əsas hissəsi idarə olunan obyektlərin texniki diaqnostikasıdır.
Diaqnostika prosesinin effektivliyi elektron sisteminin istifadəsindən asılıdır və bu sistemin tərkibinə daxildir.: datçiklər, siqnal dəyişdiriciləri, mikroprosessorlar, informasiyanı göstərən vasitələr. Mühərrikin diaqnostika sistemi informasiyanın ayrı-ayrı kanallarla verilməsindən ibarətdir: Mühərrikin silindirində qazların təzyiqinin ölçülməsi: silindir vtulkasının yeyilmə dərəcəsinin ölçülməsi: porşen üzüklərinin vəziyyətinin təyin edilməsi: silindir vtulkasının və qapağının istilik gərginliyinin ölçülməsi və nəzarəti.
Elektron şüalı ciloqrofun ekranında ayrı-ayrı silindirlərdə indikator diaqramı proseslərinə nəzarət etmək. Nəzarət olunan parametrlərin qiymətləri elektron bütöv avtomatik diaqnostikasını müəyyən edir.

3. 
   Gəmi maşın mexanimlərin avtomatikasının dərəcələri.
   

Dəniz registirinin qaydalarına görə gəmilərin avtomatlaşdırma dərəcələri aşağıdaki anlayışlara malikdir:
Bu tələbləri yeruinə yetirmək üçün maşın şöbəsində növbəsiz vaxtın aparılması, lakin M.İ.E.P.-da növbə çəkilməsi olduqda bu gəmilərə A2-KLASS işarəsi verilir. A2-avtomatlaşdırma işarəsi olan gəmilərdə baş mexanizmlər mastikdən idarə olunur. Bütün avadanlıqlar növbəsiz iş şəraitinə uyğun olaraq xidmət olunmalıdır. Registirin razılığına əsasən ayrı-ayrı əməliyyatlar (çənləriri doldurulması) Y.I.E.P.dan aparılmasına icazə verilir, əgər bu əməliyyatlar müəyyən vaxtda görülməyə icazə verilir.
Al-KLASS işarəli gəmilər avtomatlaşdırılmış sistem və quruluşlarla təmin edilmişdir ki, A l - işarəsini itirdikdə bu gəmilər A2-işarəsi ilə mexanikləri normal avtomatik istismar etmək olsun. M.S.-si elə mexanizm və sistemlərlə təmin edilməlidir Ц, onların iş rejiminə nə yerli nəM.İ.E.P.-dan və nə də süqkan rubrikasından rtəzarət olunmalıdır. Beləliklə A l - işarəsi о gəmilərə deyilir ki, əgər onun E.Q.
-nin normal istismarına növbəsiz nəzarət nə maşın növbəsindən nə də M.İ.E.P-dan idarə olunmasın. Al-işarəli gəmiləri istismar edən zaman onun E.Q.-nin işinin dəyişməsi gəmi mostikindən aparılır.