466
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
içində mətanət və lətafət ilə həm nəzmən həm də nəsrən tərcümə etdi.
Tərcümələrini mərhum Əbus-Suud görsə təqdir edərdi. Şeirləri əksəriy-
yətlə mütəsəvvifanədir.
Yenişəhirli Avni bəy istisna edilərsə, Cevri əfəndi təsəvvüfi şeir söy-
ləyənlərin hamısına üstün ola bilər.
Hikmətamiz və aşiqanə şeirlərində də mətanət və nəfislik müşahidə
edilməkdədir.
Əski və yeni üsulda söyləmiş olduğu yaradıcı şeirləri bir neçə divan
təş kil edəcək miqdardadır. Təəssüf olunur ki, bu qiymətli əsərlər, kitab
halında çap oluna bilmədi. İtmək təhlükəsindən qurtula bilmədi. Elmi
və fəziləti onu tanıyanlar tərəfindən qəbul edilən qardaşım Əhməd
Tevfik bəyin ölümünün ardınca Cevri əfəndi – o zaman iqamət etdiyi-
Yeşilköydən göndərdiyi məktublardan birində (6 haziran 1339; m: 6 iyun
1923) deyir ki:
“Kimin kimdən əvvəl öləcəyi bəlli deyil. Əgər mən sizdən əvvəl yolçu
olsam, məni Sünbül əfəndiyə nəql və dəfn ediniz. Mübarək pir Merzifonlu
olduğundan həmşəhərlimdir. Əlbəttə, yanında mənə bir yer verər. Təqva
sahibi olan ədiblər bir qədrşinaslıq göstərib qəbrimə daş tikmək himməti
göstərərlərsə, kitabə olaraq bu qəzəli nəqş etsinlər.
Şeirdən başqa səfa peymanəsin nuş etmədim.
Bikri-mənzumdan başqa duxtər dər-ağuş etmədim.
Məsti-fikrim, nəşeyi-idrak ilə dəmsaz olub,
Vəqti söylətdim zəbanı-halımı xamuş etmədim.
Bi-səda ahəngi-ilhamata etdim vəqfi-guş,
Sazı-ruhanı tarbdan başqa səs guş etmədim.
Nəşeyi-ulayı əsla bulmadım xalis əyyar,
Nəşeyi-üxrayı beyi-nəqd məğşuş etmədim.
Haqqı-heyvaniyi buldum bər qələndər iştiha,
Səbrə həbs etdim gər zəbərxanə bərduş etmədim.
Qılmadım dəryuzeyi-mirü vəzirü padşah,
Xirqeyi-heysiyyəti bir baba məfruş etmədim.
Əndəruni-səniyyəyi rüşdümlə təvşih eylədim,
Sədrimi tıflana zibayeşlə mənquş etmədim.
Tacü dəstarın qürurundan təmaş eylədim,
Nuru-irfan üstünə tərcihi-sərpuş etmədim.
Çox şey öyrəndim unutdum nəqşi-xatir namına,
Bir təsəlli qaldı kim haqqı fəramuş etmədim.
Yetmiş üç ildir keçirdim niku bəd ruzigar,
Bən təbaxxür eylədim, Cevri, fəqət cuş etmədim.
Yetmiş üç il qeydi təxminidir. Nəqş vaxtı vəznə xələl gəlməmək şərtilə
bir şair tərəfindən vəfat ilimə uyğunlaşdırılsın”.
Rahatlıqla daha çox zaman yaşaması ilahinin lütfündən təmənni edilir.
Mahmud Kamal bəyin mütaliəsinin sonu.
Həzrəti Pirə xitabən yazılmış kiçik bir kağız parçası tapılıb istinsax
edilən, lakin müəllifi məlum olmayan beytlər:
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
467
Rəhm qıl ey şafiim və ey müşfiqim, ruhum nigar,
Pəncü-car ali-əba və hörməti-pərvərdigar.
Pür qüsuram, əfv kun rahi-tələbdə, piri-mən,
Ey şəfiil-müznibin, ya cəddi-paki Mir Nigar.
20 may 1946 tarixində İstanbulda Universitet kitabxanasının 5480
nömrəsində qeydiyyata alınmış Firudun Köçərlinin ikinci cild birinci
hissəsinin 199-cu səhifəsindən alınan qeyddən:
Şeyx Mir Həmzə əfəndinin əsl vətəni Qarabağ mahalında Zəngəzur
uyezdində Cijimli adlanan kənddəndir ki, burada Cijimli seyidlərinə bağlı
mötəbər və möhtərəm bir ocaq var ki, qudurmuş heyvan tutan xəstələrə
və sair naxoşluqlarda ondan çarə olunur. Və bu Cijimli seyidləri dəxi çox
nəcib və camaat arasında möhtərəm sayılan kəslərdir. Hacı Mir Həmzə
əfəndinin seyidliyinə və Cijimlidən olmağına bu şeir dəxi şəhadət verir:
Zi gülzarı-nübüvvət dəsti-səbzə,
Cicimli ibn Paşa Mir Həmzə.
Hacı Mir Həmzə əfəndini görən şəxslərdən cənab fəzilət sahibi Hacı
Mirzə Əbdülkərim axund ki, indi Şuşa uyezdində Ağcabədi və Xəlfəddin
kəndlərində mollalıq edir.
Belə rəvayət edir ki, mərhum şeyx uca boylu, xoş-sima və xoşrəftar,
mülayim bir şəxs imiş. Hər nə qədər təbiəti etibarilə adətən təvazökar,
həlim və biçarə görünsə də, bir o qədər də ibadət vaxtı və namaza durduğu
əsnada halı dəyişilib başqa bir hala düşərmiş. Bu halda onun simasından
nuranilik yağarmış və müqəddəs bir şəkildə görünərmiş. Belə ki, kənardan
onun bu qəribə halını görənləri heyrət və əndişəyə salarmış.
Həzrəti Pirə qəzəl
Xoca Bəhaəddin əfəndinin sənədləri arasında olub kim olduğunu
bilmədiyim Feyzi adlı bir zat tərəfindən Həzrəti Pir haqqında söylənilən
bir qəzəl olduğu üçün eynən dərc edilən lətif beytlər aşağıdakı şəkildədir:
Olsaydı bu zamanda Fərhadı-nik-adə,
Bir ah ilə verirdi daği-vücudi badə.
Görsəydi çeşmi-Məcnun Şahı- Qarabağımı,
Mürgi-canı uçardı, cismi qalırdı sadə.
Xəlqi-cahanda vardır gərçi kim dürlü sevda,
Amma mənəm aşüftə şirin Bərgüşadə.
Bir kəz nola görünsə qəddi-sərvi-nigarım,
Məstanə rəqs edərdim canı fəda rizadə.
Aşiqmidir o kəs kim yar eyləyə əğyarı,
Tərk qılıb könüldən yol verməyə fuadə.
Azadeyi-du aləm olmaq dilərsən, ey dil,
Bəndi-zülfü-nigar ol dünyayı-bi-bəqadə.
Gər nail olam dirsən, Feyzi, lütfü-Xudayə,