1-Ma’ruza: Hujayra va genomlar

ujayra genetik materiali sitoplazmaning nukleoid qismida oddiy dumaloq bakterial xromosomada shakllangan. Eukariot hujayra genetik materiali xromosomalar deb ataladigan turli xil chiziqli molekulalarga bo'linib, diskret yadro ichida joylashgan, odatda mitoxondriya va xloroplastlar kabi ba'zi bir organellalarda qo'shimcha genetik material mavjud.Inson hujayrasida genetik material hujayra yadrosida (yadro genomida) va mitoxondriyada (mitoxondrial genom) mavjud bo’ladi. Insonlarda yadroviy genom xromosomalar deb ataladigan 46 chiziqli DNK molekulalariga, shu jumladan 22 gomolog xromosoma juftligi va bir juft jinsiy xromosomalarga bo'linadi. Odamlarda (Homo sapiens) somatik hujayraning irsiy materiali yadroda joylashgan 23 juft xromosomalar (22 juft autosomalar va bir juft jinsiy xromosomalar) bilan ifodalanadi va hujayrada mitoxondrial DNKning ko'p nusxalari ham bor. Yigirma ikkita autosomalar, X va Y jinsiy xromosomalari, inson mitoxondriyal DNKi taxminan 3,1 milliard asos juftni o'z ichiga oladi. "Genom" atamasi 1920 yilda Xans Vinkler tomonidan o'ziga xos amfidiploid o'simlik duragaylari ustida ish olib borishda, bir xil biologik turga mansub organizmlarning haploid xromosomalari to'plamidagi genlar to'plamini tasvirlash uchun taklif qilingan. Mitoxondriyal genom yadro DNKidan ajralib turadigan halqali DNK molekulasidir. Mitoxondriyal DNK yadro xromosomalariga qaraganda ancha kichik bo'lsa ham, unda mitoxondrial energiya ishlab chiqarishda ishtirok etadigan 13 ta protein va o'ziga xos tRNKlarni kodlaydi. begona genetik modda (odatda DNK) ham transfektsiya deb nomlangan jarayon orqali hujayraga su'niy ravishda kiritilishi mumkin.Agar DNK hujayra genomiga kiritilmagan bo'lsa vaqtinchalik yoki u kotolgan bo’lsa barqaror bo'lishi mumkin.Ayrim viruslar o'zlarining genetik materiallarini genomga kiritadilar.Prokariot va eukariot hujayralarning ko'p turlari hujayra devoriga ega.Hujayra devori hujayrani atrof-muhitdan mexanik va kimyoviy himoya qilish uchun harakat qiladi va hujayra membranasini qo'shimcha himoya qatlamidir.Har xil turdagi hujayralar turli xil moddalardan tashkil topgan hujayra devorlariga ega; o'simlik hujayra devorlari birinchi navbatda sellyulozadan, zamburug'lar hujayra devorlari xitindan, bakteriyalar hujayra devorlari esa peptidoglikanlardan iborat. Bioenergetikaning fan sifatida shakllanishiga katta hissa qo’shgan ingliz biokimyogari