1-mavzu: Inklyuziv ta’lim predmeti, obekti,tamoillari,maqsadi va vazifalari. Reja: Inklyuziv ta’lim kursiga kirish. «Inklyuziv ta’lim»

Inklyuziv ta’lim samaradorligini oshirishning ba’zi bir xususiyatlari
Aravacha yuradigan yoki xassa va boshka moslamalar orqali harakatlanuvchi bolalar uchun sinfdagi harakatlanish joylarini yetarli ekanligiga ishonch qilish uchun quyidagilarga e’tibor bering:

• 
  Qo’rish va eshitish qiyinchiliklariga ega bolalar gilam va partalar orasida butun sinf faoliyatida ishtirok eta oladigan tarzda o’tirganlariga ishonch hosil qiling.
  
• 
  Ta’lim olishda qiyinchilikka uchraydigan va bunda ta’lim olish imkoniyatlarini qo’llay olishlariga ishonch hosil qiling.
  
• 
  Turli xil tibbiy muammolarga ega bolalarning ayrimlari tez-tez ovqatlanish, suyuqlik imkoniyati cheklanganish yoki boshkalarga qaraganda ko’prok borish ehtiyojiga ega bo’ladilar. Bunday bolalar o’zlarini noqulay his etmasliklari uchun zarur shart-sharoitlarini yaratishga e’tibor qarating.
  
• 
  Uzoq muddat tik tura olmaydigan bolalar ham e’tibordan chetda koldirmang.
  
• 
  Agar bolaga diqqatni jamlash yoki ko’rinmas yashirish (autizim yoki giperfaollik natijasida dikkatning yetishmasligi) natijasida tinch utirishga kiynalsa, boshka o’quvchilar aytilgan vazifalar bilan mashg’ulot bo’lsalar ham dikkati tarkok o’quvchilarning bir nafas dam olishlariga imkon bering.
  

2005 yilning 19 sentyabr’ kuni XTVning 234-sonli buyrug’i bilan «Imkoniyati cheklangan bolalalar va o’smirlar uchun inklyuziv ta’lim to’g’risida muvaqqat Nizom»i tasdiqlandi. Ushbu Nizomda inklyuziv ta’lim tizimining maqsad, vazifalari belgilab berilgan.
«Imkoniyati cheklangan bolalar va o’smrlar uchun nklyuziv ta’lim muvaqqat Nizom» asosida Respublikamizda inklyuziv ta’lim tizimining huquqiy-ijtimoiy asoslari yaratildi, nizomning 4-bandida inklyuziv ta’lim tizimida o’quv tarbiya jarayonini tashkil etishning quyidagi masalalari qayd etilgan:
Inklyuziv ta’limni tashkil etilgan barcha umumta’lim maktablarida imkoniyati cheklangan bolalar va o’smirlarga nisbatan do’stona munosabat ruhi shakllanadi.
Inklyuziv ta’lim amalga oshirilayotgan umumta’lim maktablarida Davlat Ta’lim standartlariga ilova sifatida imkoniyati cheklanganbolalar va o’smirlar uchun korrektsion dasturlar ham inobatga olinadi, maxsus korrektsion ishlarni amalga oshirish uchun shart-sharoitlar yaratiladi (maxsus jihozlangan korrektsiya xonasi, maxsus infrastruktura).
Inklyuziv ta’lim amalga oshirilayotgan umumta’lim maktablarida tayyorlov guruh va birinchi sinflarida 35 daqiqa va boshqa sinflarda 45 daqiqadan darslar olib boriladi.
Imkoniyati cheklangan bolalar va o’smirlar bilimlari ularning shaxsiy xususiyatlari va qobiliyatlariga asoslangan holda belgilangan tartibda baholanadi.
Ta’lim jarayonida zamonaviy umumdidaktik tamoyillar bilan bir qatorda maxsus tamoyillar ham e’tiborga olinadi.
Korrektsion ta’lim o’quvchilarning ehtiyojlariga ko’ra tabaqalashtirilgan holda tashkil etiladi.
Inklyuziv ta’lim amalga oshirilayotgan umumta’lim maktabiga o’quvchilar ota-onalarning arizasi hamda «Tibbiy-psixologo-pedagogik komissiya»lari xulosalariasosida qabul qilinadi va ta’lim muassasalari rahbarlari bo’yrug’i bilan tasdiqlanadi.
Inklyuziv ta’lim amalga oshirilayotgan umumta’lim maktabidagi sinflarida integratsiya qilingan o’quvchilar soni 4 nafardan oshirilmaydi hamda o’quvchilar umumiy soni 25 nafargacha deb belgilanadi.
SHuningdek, mazkur Nizomda inklyuziv ta’lim ishtirokchilari, inklyuziv ta’lim mutaxassislarining ota-onalar yoki boshqaqonuniy vakillar bilan hamkorligi, xalqaro hamkorlikda qatnashish xususiyatlari batafsil bayon etilgan.
Imkoniyati cheklangan bolalarni inklyuziv ta’lim tizimida ta’lim olishini yanada takomillashtirish, amaliyotda uchraydigan muammolarning yechimlarini davlat va nodavlat tashkilotlar hamkorligida hal qilish masalalari yuzasidan quyidagi tavsiyalar ishlab chiqildi:

• 
  korrektsion ta’lim strukturasini sifat jihatdan yangilash;
  
• 
  respublikaning ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishini hisobga olgan holda bosqichma-bosqich to’liq integratsiyasiga amal qilish;
  
• 
  davlat normativ hujjatlariga inklyuziv ta’limni joriy etish bo’yicha qo’shimchalar kiritish yoki tadbirlar ishlab chiqish va tasdiqlashni davlat darajasiga olib chiqish;
  
• 
  binoni ularga mos ravishda rekonstruktsiya qilish;
  
• 
  umumta’lim tizimida ta’lim olayotgan maxsus ehtiyojli bolalar uchun zaruriy moddiy texnik ba’zani yaratish;
  
• 
  inklyuziv ta’limni tashabbuskorlik, mehr-muruvvat tarzida tashkil etish;
  
• 
  maktabning ish faoliyatiga inklyuziv ta’limni amalga oshirish borasida o’zgarishlar kiritish;
  
• 
  umumta’lim muassasa pedagoglarini inklyuziv ta’lim bo’yicha qayta tayyorlash;
  
• 
  barcha pedagogika oliygohlarida va o’rta maxsus o’quv yurtlarida korrektsion pedagogik kurslarni kiritilishi;
  
• 
  korrektsion Davlat ta’lim talablari va dasturlarni imkoniyati cheklangan bolaning imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda moslashtirishirilgan, ishlab chiqish;
  
• 
  umumta’lim, maxsus maktab pedagoglari, ota-onalar uchun o’quv-metodik va ilmiy ommabop, ixcham turdagi o’quv adabiyotlar va individual dasturlar yaratish;
  
• 
  nogiron bolani ilk yoshidan tashxis qilish va krrektsion pedagogik yordam berish;
  
• 
  imkoniyati cheklangan bolalarni umumta’lim tizimida umumiy va krrektsion ta’lim olishini ilmiy asoslari, standart talablar, o’quv-metodik majmualarni yaratish va ta’minlash;
  
• 
  kasb-hunarga o’rgatish, reabilitatsiya qilish va bu ishda oilani bevosita ishtirokini ta’minlash kabi bir qator dolzarb masalalarni kelajakda keng qamrovli bajarish uchun davlat tasarrufida muvofiqlashtiruvchi ilmiy-pedagogik resurs markazi, boshqarma, ilmiy laboratoriyalar tashkil qilish kabi tashkiliy, ilmiy-uslubiy, amaliy ishlarni bajarish inklyuziv ta’limni joriy qilish muvaffaqiyatini ta’minlaydi.
  

Imkoniyatlari cheklangan bolalarning, hoh u maxsus maktab, maktabgacha muassasalar bo’lsin, hoh umumta’lim muassasalari qoshidagi sinf yoki guruhlar bo’lsin, hoh uyda ta’lim olish bo’lsin, o’qitishning barcha shakllari, ta’lim sohasiga jalb qilinishi ma’lum jihatdan integratsiya jarayoni hisoblanadi, chunki o’qish davrida va undan keyin ham bu bolalar boshqa bolalar, shu jumladan umumta’lim muassasalarda ta’lim olayotgan bolalar bilan o’zaro muloqotda bo’ladilar, ularning ijtimoiy moslashuvi va jamiyatga uyg’unlashuvi ta’minlanadi. Biroq, ta’lim olish uchun mos shart-sharoitlarni tanlash har bir bolaning va ota-onasinig huquqi hisoblanadi. Psixologik-tibbiy-pedagogik komissiya mutaxassislari zimmasiga bolaning ruhiy-jismoniy holatini o’rganish va tashxis qilish vazifasi yuklangan bo’lib, bolani har tomonlama tekshirish natijasida bolalarni o’qitish va ularga mos keladigan ta’lim sharoitini aniqlashga doir tavsiyalar beriladi. SHunday qilib, o’ziga xos ehtiyojlari bo’lgan bolaning umumta’lim sohasiga samarali jalb qilinishi uchun quyidagilar zarur: