1-mavzu. Traktor va avtomobillarning tasnifi va asosiy qismlari. Ichki yonuv dvigatellari. Dvigatel mexanizm va tizimlari

 
1.3-rasm. Standart traktorlar: a-AQSH va b-Germaniya
 
1980 
yillardan 
boshlab 
yurish 
qismi 
gusenitsali 
(temirlizanjir) 
traktorlarning rad etib bo‘lmaydigan foydali tomonlari, ya’ni ularning erga 
bo‘lgan kuchsiz bosimi va g‘ildirakli traktor kira olmaydigan joylarga kira 
olishi kabi afzalliklar aniqlandi. Temir zanjir keyinchalik rezinali zanjirga 
almashtirildi (1.4-rasm)
4
. 
 
a) b)
1.4-rasm. Zanjirli traktorlar: a-temir va b-rezinali 
TTZ-80.11 traktori Belarus-1221.2 traktori TTZ- LS.100 traktori
3
Krombhols/Bertram/Wandel. “Land-technik”. Germany, 2008
.
48 ва 49-бетлар
4
Krombhols/Bertram/Wandel. “Land-technik”. Germany, 2008
.
50 ва 52-бетлар

---

Traktor markasi 
TTZ-80.11 
Belarus-
1221.2 
TTZ-LS.100 
Nominal quvvati,
o.k/kVt
81/59.6 
122.9/90.4 
99/73.6 
Yonilg‘i baki hajmi,
l
100 
140 
115 
Uzatmalar soni,
(ol/or)
9/3 
16/8 
12/12 
Tezlik diapazoni,
km/soat
3.06-17.25 
max 35 
1.78-36.03 
QOV aylanish chastotasi,
1/min
540 
540-1000 
85-750 
Min burilish radiusi,
m
2.44 
5.4 
2.44 
Agrotexnik tirqish,
mm
830 
480 
840 
Massasi,
kg
3300 
5570 
3420 
TTZ-LS.
U62 traktori,
NEW HOLLAND
TS-135 traktori, Arion-630S traktori 
Traktor markasi 
TTZ-LS.U62 
TS-135 
Arion-630S 
Nominal quvvati,
o.k/kVt
62/45.6 
135/99.2 
150/110 
Yonilg‘i baki hajmi,
l
80 
160 
280 
Uzatmalar soni,
(ol/or)
16/16 
12/12 
16/16 
Tezlik diapazoni,
km/soat
3.2-29.2 
max 30 
max 40 
QOV aylanish chastotasi,
1/min
540-1000 
540-1000 
540-1000 
Min burilish radiusi,
m
4,5 
5.5 
4.8 
Agrotexnik tirqish,
mm
320 
450 
459 
Massasi,
kg
2370 
5380 
5870 

---

Axos-340C
universal traktor
TTZ 811
universal traktor 
TTZ 812 qishloq 
xo’jaligi traktori 
Traktor markasi 
Axos-340C 
universal traktor 
TTZ 811 
universal
traktor 
TTZ 812
qishloq xo’jaligi 
traktori 
Nominal quvvati,
o.k/kVt
100/74 
80/59.6 
81/59.6 
Uzatmalar soni,
(ol/or)
10/10 
12/12 
Механик 18/4 
Tezlik diapazoni,
km/soat
40 
30 
35 
QOV aylanish chastotasi,
1/min
540/1000 
540/1000 
540/1000 
Min burilish radiusi,
m
4.4 
4.4 
4.4 
Massasi,
kg
4000 
3530 
3900 
 
1.5-rasm.Toshkent qishloq xo‘jaligi texnikalari zavodida ishlab 
chiqarilayotgan traktorlar
Traktorlar turli mexanizmlardan tuzilgan bo‘lib, quyidagi asosiy qismlardan 
(1.10-rasm): dvigatel 1, transmissiya 2, yurish qismi (orqa 3 va old 4 g‘ildiraklar, 
zanjirlar 9), ishchi jihozlar (o‘rnatish qurilmasi 5 va quvvat olish vali 8), kabina 6, 
boshqarish mexanizmlari 7 dan iborat. 
a) b) 
1.6-rasm. Traktorlarning tuzilishi: a-g‘ildirakli; b-zanjirli; 
1- dvigatel; 2-transmissiya; 3-orqa g‘ildirak; 4- oldingi g‘ildirak; 5-o‘rnatish qurilmasi; 
6-kabina; 7- boshqarish mexanizmlari; 8-quvvat olish vali; 9- zanjirli yurish qismi.

---

Traktorlarning asosiy qismlarini vazifalari:
Dvigatel
– bu issiqlik, elektr, gidravlik kabi energiyalarni mexanik ishga 
aylantirib beradigan mashinadir. 
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida asosan zamonaviy traktorlardan 
foydalaniladi, ularda issiqlik energiyasini mexanik ishga aylantirib beradigan 
ichki 
yonuv dvigatellari
qo‘llaniladi.
Transmissiya-
dvigatelning tirsakli valida hosil bo‘lgan burovchi momentni 
traktorning yurish qismiga o‘tkazib beradi. U quyidagi mexanizmlardan: ilashish 
muftasi, uzatmalar qutisi, bosh uzatma, differensial, yarim o‘qlar va oxirgi 
uzatgichdan iborat.
Yurish qismi
– oxirgi uzatmadagi aylanma harakatni traktorning chiziqli
harakatiga aylantirib beradi. Buning tarkibi - g‘ildirakli traktorda asos, etakchi va 
etaklanuvchi g‘ildiraklar; zanjirli traktorlarda esa rama, etaklovchi yulduzcha, zanjir, 
osma, tayanch va yo‘naltiruvchi g‘ildirakchalardan iborat.
Boshqarish mexanizmi
– traktorning yurish qismiga ta’sir etib, traktorning 
harakat yo‘nalishini o‘zgartirish, to‘xtatish va harakatsiz ushlab turish uchun xizmat 
qiladi. Bunga g‘ildirakli traktorlarda rul chambaragi, o‘ng va chap tormozlar, zanjirli 
traktorlarda planetar yoki friksion mexanizm, o‘ng va chap tormozlar kiradi.
Traktorning ishchi jihozlariga
gidravlik osma tizim, tirkash qurilmasi, 
quvvat olish vali kiradi. 
Yordamchi jihozlarga
o‘rindiq, yoritish, ogohlantirish, isitish, havoni 
almashtirish va boshqa jihozlar kiradi.