1-tema: Tálim processinde metodlardıń pedagogikalıq mánisi. Tálim processinde túrli metodlardan paydalanıw Joba: «Metod», «Tálim metodları»

Ekinshi basqısh-keys penen birgelikte jámáát bolıp (auditoriyada) islew. Oqıwshılar kishi toparlarģa bólinip, birgelikte keys ústinde isleydi:
1) topar aģzalarınıń hádiyseni, anıq mashqalalar hám onı sheshiw jolları haqqındaģı túrli kóz-qarasların muwapıqlastıradı;
2) sheshimniń berilgen variantların analizleydi hám bahalaydı, qoyılģan mashqalanıń teoriyalıq kóz-qarasınan kelip shıģıp, bunıń ushın eń qolaylı bolģan variantı tańlaydı.
3) mashqalalı jaģdaydıń sheshimine alıp keletuģın tańlanģan háreketler jolın ámelge asırıwdıń anıq izbe-iz dástúrin islep shıģadı;
4) prezentaciyaģa tayarlanadı hám kórsetilgen materialdı rásmiylestiredi.
Oqıtıwshınıń taza temaģa tayarlıq kóriwinde dástúriy hám zamanagóy metodlardı tańlawı-bul olardıń óz-ara malsıwın, waqıt hám didaktikalıq maqset boyınsha muwapıqlastırıw degendi ańlatadı. Nátiyjede talabalardıń aqlıy aqlıy hám ámeliy xızmetiniń joqarı dárejesin jaratıwģa shárayat jaratıladı. Durıs qollanılģan metodlar ob’ektiv waqıyaģa baylanıslı bilimlerdi tereńlestiredi hám anıqlastırılģan halda shınıģıwdıń ilimiy-teoriyalıq dárejesin arttıradı. Izbe-iz saylap alınģan oqıtıw metodları belgili dárejede biliw hám kásiplik qızıģıwshılıqtı rawajlandırıwģa, erkin ámeliy xızmetti aktuallastırıwģa alıp keledi.
Oqıtıw xızmetiniń hár qanday basqıshında barqulla bir neshe metodlar qollanıladı. Tek ģana bir-eki metod yamasa awızeki, yaki kórgizbeli, ámeliy metodlar qollanılıwı múmkin emes. Negizinde bul metodlar oqıtıwdıń belgili bir waqtında jıynaladı hám aralastırıladı.
Máselen: tema mazmunınıń imkaniyatların esapqa alıp baslı wazıypa oqıw-biliw xızmeti kónlikpelerin qáliplestiriw, oqıwda erkinlikti rawajlandırıw bolsa, onda biz birinshi gezekte basqa metodlar járdeminde en jaydırılģan evristikalıq (izleniwshilik) metodların qollaymız.
Interaktiv metod qanshelli oqıtıwdıń anıq waqtın bildirse, ol sonsha kóp oqıtıw nátiyjesin támiyinleydi. Máselen, pedagog tiykarģı metod sıpatında oqıwshılardıń pikirlew qábiletlerin rawajlandırıw ushın «klaster»den paydalanadı. Bul bolsa kútilgen nátiyjeni beredi.
Interaktiv oqıtıw metodların tańlawdıń keyingi zárúr shárti olardı nátiyjeli aralastırıw sistemaların esapqa alıwdı talap etedi.
1. Interaktiv metodlardı tańlaw sisteması olardıń tálim-tárbiyanı rawajlandırıw máselelerin sheshiwge joqarı dárejede baģdarlanģanı bolıp tabıladı. Bul sistema hár túrli metodlardıń qanday da bir sheńberdegi wazıypasın sheshiw imkaniyatların bahalaw jolı menen en jaydırıladı, sebebi bul sociallıq tájiriybe elementlerdi ózlestiriwde olardıń imkaniyatları hár túrli boladı.
interaktiv metodlardıń bárlıq oqıwshılarınıń pikirlew erkinligin támiyinleydi, oqıtıwda bir qáliplilikti hám nusqa alıwdı joq etedi, oqıw materialların iyelewde teoriyalıq bilimlerdiń rolin bir qansha arttıradı.
2. Interaktiv metodlardı tańlawdıń gezektegi sisteması olardıń tálim mazmunınıń ózgesheliklerine mass keliwi bolıp tabıladı. Metod mazmunınıń háreketleniw forması (Gegel’) sıpatında da anıqlanadı. Bir metod járdeminde tema tolıq ashıp berilse, basqası onı dóretiwsheńlik penen ózlestiriwge imkaniyat jaratadı, úshinshisi-bul tema ushın jaramsız bolıwı múmkin.
Interaktiv metodlardıń ámelge asırılıw formaların en jaydırıw quralı hár túrli bolıwı múmkin. Máselen aqlıy hújim, sınlı pikirlew, ajurli arra, menyular awızeki sóz, sabaqlıq oqıw, kino hám televidenie, basqa kórgizbeli qurallar arqalı ámelge asırılsa, klaster, sinkveyn, óz ornıńdı tap qusaģan metodlar oqıtıwshınıń aldınnan kórsetip bergen xızmet usılların tákirarlawın talap etedi.
3. Interaktiv metodlardı tańlawdıń gezektegi sisteması olardıń oqıwshılardıń oqıw imkaniyatlarına tolıq mas keliwi bolıp esaplanadı. Yaģnıy nátiyjeli oqıw xızmeti ushın ishki hám sırtqı shárayatlardıń birligin támiyinlew bolıp esaplanadı. Alıp barılģan baqlaw jumıslarınıń kórsetiwinshe real oqıw imkaniyatların úyreniwde tómendegi shártlerdi anıqlastırıw kerek boladı: oqıwshılardıń erkin xızmetke tayarlıģı (oqıw islerin rejelestiriw, shınıģıyaw maqseti hám wazıypaların tolıq belgilep alıw kónlikpesi, ózin-ózi qadaģalaw, teris baylanıs ornatıw hám qosımsha didaktikalıq processti qurıw); oqıwshılardıń dóretiwshilik xızmetine tayarlıģı (pikirlew erkinligi, oqıw materialındaģı tiykarģı ideyanı túsinip alıw kónlikpesi, tapsırma shártlerin belgilew hám onı sheshiw metodların erkin tabıw kónlikpesi); oqıwģa bolģan múnásibet h.t.b.
4. Interaktiv oqıtıw metodlarınan paydalanıwda pedagogtıń jeke imkaniyatlarına mas keliwi kerek. Sabaqtıń didaktikalıq maqsetlerine túrli metodlardan, olardıń óz-ara birikpesinen aqılģa uģras paydalanıw arqalı erisiw múmkin. Basqasha etip aytqanda, metodlar kompensatorlıq (biri jol qoyılģan kemshilik basqası arqalı joq qılınadı, yaģnıy normallastırıladı) imkaniyatlarına iye.
Interaktiv metodlardı tańlaw sistemalarınan jáne biri-olardıń oqıw processin shólkemlestiriw formaları menen mas keliwi bolıp esaplanadı. Oqıtıwdıń jalpı (frontal), toparlı hám individual formaları hár túrli metodlardı talap etedi. Máselen, debat metodı eki oqıwshı (yamasa eki topar) arasındaģı jarıs esaplansa, «aqlıy hújim»de topardaģı barlıq oqıwshılardıń qatnasıwı kerek boladı. sonday-aq, bul sistema temanıń qıyınshılıq dárejesine mas halda forma hám metodlardıń óz-ara birigiwin támiyinlewge baģdarlanadı.
6. Interaktiv metodlardıń pedagogikalıq texnologiya principlerine mas keliwi ulıwmalastırıwģa sistema bolıp esaplanadı.
Solay etip, oqıtıwda dástúriy hám zamanagóy usıllar (metodlar) teń salmaqlılıģın támiyinlew ushın pedagogtan tek ģana pánin hám onıń metodikasın jaqsı biliw ģana talap etilmeydi, al zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalardı ózlestirip barıwı, qániygeligi boyınsha aldınģı pedagogikalıq tájiriybelerdi hám shet el tájiriybelerin de úyrenip barıw májbúriyatı júkletiledi.