1-tema: Tálim processinde metodlardıń pedagogikalıq mánisi. Tálim processinde túrli metodlardan paydalanıw Joba: «Metod», «Tálim metodları»

Toparlı shınıģıwlardıń klass-sabaq sisteması dep atalģan bunday forma keń tarqaldı, bekkemlendi hám házir de bir qansha jetilisken halda bar bolıp esaplanadı.
Mektep rawajlanıw tarıyxında 20-jıllarda tálimniń jeke tártiptegi forması sınlı bolmay qabıl etildi hám ámeliyatta tálimniń brigada laboratoriya metodı kirgizildi. Onda bul topar (5-6) oqıwshılar oqıtıwshı bergen materialdı erkin úyrendi. Oqıtıwshı arnawlı túsindiriwlerdi bermey, tek jol-joba kórsetken. Barlıq nárse ushın brigadir juwap bergen. Bunday tálim balalardıń oqıw xızmeti ushın juwapkershiligin tómenletken. Mekteptiń joq bolıwınıń qáte pedagogikalıq koncepciyaları dáwirinde tálimniń (shınıģıwlar metodı) dep atalģan forması júzege kelgen. Onda oqıwshılar oqıtıwshınıń tapsırması boyınsha qanday da bir ob’ekttiń joybarın tayarlaģan. Bul ideyalar avtorınıń aytıwına qaraģanda oqıwshılar joybardı dúziwde oqıw rejesi boyınsha ótiletuģın predmetlerge baylanıslı kompleks tárizde bilimlerdi ózlestirgen.
Sońģı 21 jıl dawamında pedagogika teoriyası kombinaciyalanģan sabaqtı úyreniwden, sabaqtıń elementleri boyınsha basqıshpa-basqısh ózlestiriwge, onnan sintetik hám qıyın úyreniwge ótti.
Klass-sabaq sisteması tómendegi mazmunģa iye.
1. Hár qaysı klass jası hám bilim dárejesine qaray ayırım oqıwshılardıń turaqlı toparına iye bolıp esaplanadı.
2. sabaq barısın tiykarınan 45 minut (yamasa akdemiyalıq saat 80 minut) dawam etip, qatań keste tiykarında alıp barıladı.
3. Sabaq oqıtıwshı hám oqıwshılardıń xızmet barısına tiykarlanıp, úzliksiz oqıtıwshı basshılıģında jámáát, toparlı hám jeke tártipte alıp barıladı.
Sabaq shınıģıwı alıp barılıp atırģan hám ózlestirip atırģan materialdıń mazmunına qaray túrli metodlar járdeminde alıp barıladı hám de ulıwmalıq tálim-tárbiyanıń bir bólimi sıpatında, álbette tamamlanģan bilim beredi hám gezektegi bilimlerdi ózlestiriw negizin jaratadı. Búgingi kúnde sabaqlardı shólkemlestiriwge tómendegi didaktikalıq talaplar qoyılmaqta.
1. Sabaqtıń maqseti hám wazıypalarınıń anıqlıģı hám de pedagogikalıq jaqtan durıslıģı.
2. Sabaqtıń ilimiy tárbiyalıq hám jeke rawajlanģanlıq wazıypalarınıń birligi hám úzliksizligi.
3. Oqıtıwdıń anıq sabaq hám onıń belgili bir bólimleriniń wazıypaları hám mazmunına muwapıq keletuģın oqıwshılardıń biliw iskerlikleri hám erkin xızmetlerin támiyinlewge xızmet etiwshi anıq metodlardı tiklew.
4. Shınıģıwlardı túrli formalar, jámáát, toparlı hám jeke tártiptegi formalardı maqul tárizde qosıp barıw.
5. Oqıtıwshınıń basshılıq roli menen oqıwshılardıń aktiv biliw iskerligin birge alıp barıw.
6. Sabaqlardıń óz-ara úzlisiz hám dialektikalıq ózgegeshelikke iye bolıwına erisiw.
7. Oqıwshılardıń jas hám psixologiyalıq ózgesheliklerin esapqa alıw.
8. Sabaqta oqıwshılardı oqıtıw hám tárbiyalaw ushın qolay shárt-shárayat jaratıw.
9. Sabaqlardı demokratiyalıq talaplar tiykarında shólkemlestiriw.
10. Sabaqta oqıwshı erkinligin támiyinlewge erisiw.
Bir saatlıq sabaqqa mólsherlengen dástúr oqıw materialınıń mazmunın bayan etiw, didaktikalıq maqset hám talaplarģa muwapıq shólkemlestirilgen shınıģıw túri sabaqtıń tipi dep ataladı.
Búgingi kúnde tálim sistemasında eń kóp qollanılatuģın sabaqtıń tipleri tómendegilerden ibarat:
1. Jańa bilimlerdi bayan etiw sabaģı.
2. Jańa ótilgen materialdı bekkemlew sabaģı.
3. Oqıwshılardıń bilim, kónlikpe hám tájiriybelerin tekseriw sabaģı.
4. Tákirarlaw, ulıwmalastırıwshı hám kirisiw sabaqları.
5. Aralas sabaqlar.
Belgili bir sabaq tipi arqalı alıp barılatuģın shınıģıwlarda ekinshi, úshinshi bir sabaq tipiniń túrleri bolıwı múmkin. Máselen, oqıw orınlarında eń kóp qollanılatuģın sabaq tipleriniń biri, bilimlerdi bayan etiw sabaģında tómendegi jaģdaylar ámelge asırılıwı múmkin:
a) jańa bilimlerdi bayan etiw;
b) jańa bilimlerdi bekkemlew;
v) jańa bilimler ústinde shınıģıw ótkeriw;
g) jańa bilimlerge baylanıslı halda úy tapsırmaların tapsırıw h.t.b.
demek, sabaq ulıwmalıq process dawamında bir sabaq tipi arqalı shólkemlestirilmeydi. Soģan qaramastan sabaqtıń maqseti oqıwshılarģa jańa bilim beriwge qaratılģan bolsa, pútkil didaktikalıq usıllar soan boysınıdırıladı. Sonlıqtan da bunday sabaq jańa bilim beriw sabaģı dep ataladı. Belgili bir sabaq tipi menen jumıs alıp barılıp atırģanda basqa bir sabaq tipi qaldıqlarınıń tiykarģı tipinen orın alıwı hám oyın paytında tiykarģı sabaq tipiniń dúzilisin shólkemlestiriw múmkin.
Sabaq processinde qoyılatuģın hár qanday didaktikalıq usıl dúzilisin kórsetiw xızmet ete bermeydi. Didaktikalıq usıllar tálim metodı menen bahalanģanda ģana sabaq dúzilisin shólkemlestire aladı. Tálim metodlarınıń ózgeriwi sabaq dúzilisiniń ózgeriwine alıp keledi. Sabaq processiniń ózgeriwi sabaq dúzilisiniń ózgeriwine alıp keledi. Sabaq processiniń belgili bir bóliminde sabaqtıń forması hám metodlarınıń ózgeriwi sabaqtıń jańa basqıshınıń bahalanģanlıģın ańlatadı.
Tákirarlaw, ulıwmalastırıwshı sabań ádette oqıw dástúriniń belgili bir bólimi, bap, bólim yamasa iri tema ótip bolģannan keyin ótkeriledi.
Joqarı klasslarda ayırım materiallardıń belgili bir bólegi hám jeke temanı baslawdan burın kirisiw sabaqları alıp barıladı, bunday sabaqlar ádette gumanitar predmetlerde alıp barıladı.
Búgingi kúnde oqıwdı shóklemlestiriw sistemasına jeke tártipte bilim alıw ózine say orın iyelep kelmekte. Oqıtıwshınıń qálegen predmeti, qızıģıwshılıģı, talaplarına qaray belgili bir pán boyınsha tereń bilim alıw, repititorlıq tálim keń tarqalmaqta. Oqıtıwdıń dástúriy emes formalarınan biri lekciya túri keń tarqalmaqta. Lekciya tiykarınan social pánlerdi oqıtıw processinde qollanılmaqta. Lekciya sabaģı tájiriybeli joqarı dárejede pedagogika sheberleri tárepinen shólkemlestiriledi. Mektep ámeliyatında lekciyanıń lekciya-hikaya, lekciya-sáwbet, lekciya pikir alısıw hám de jergilikli lekciya paydalanılmaqta. Fakul’tativ shınıģıwlar oqıwshılardıń qızıģıwshılıģı hám talabına qaray anıq pán, predmet boyınsha beriletuģın ilimiy teoriyalıq bilimlerdi tereńlestiriw, olarda ámeliy kónlikpelerdi payda etiw maqsetinde shólkemlestiriletuģın oqıw forması esaplanadı.
Seminar shınıģıwlar-oqıwshılar tárepinen qanday da bir tema boyınsha lekciyalardı tayarlaw hám de onı klass oqıwshıları menen talqılaw jolı menen alıp barıladı. Seminarlarģa2-3 hápte tayarlıq kóriledi, oqıtıwshı basshılıģında ótkeriledi. Sonday-aq, tálimniń dástúriy emes túrlerinde ekskursiya, viktorina sıyaqlı túrleri bar.