112
Parlamentin Müdafiə Komitələri
Bütün seçilmiş 17 ölkənin müdafiə məsələləri ilə ixtisaslaşmış parlament komi-
təsi var və öz fəaliyyətlərini büdcələri hesabına və parlament əməkdaşlarının dəstə-
yi ilə aparırıar(3-cü Cədvəl-də göstərilir). Parlamentin işini ən güclü şəkildə parla-
ment komitələri təşkil edirlər. Bu cür komitələr onlar üçün
101
maraq kəsb
edən sor-
ğuları həyata keçirməyə və məsələlərə ətraflı baxmağa imkan verir, bu imkanları
böyük tutuma malik parlamentin strukturu həyata keçirmək iqtidarında deyil.
Cədvəl 3:Parlamentin Müdafiə Komitəsinin Təşkili və Resursları
Par
lament
müdafi
ə Ko-
mit
əsi
nin üz-
vl
əri
Yenid
ən se-
çilmi
ş üz
vl
ər
Par
lament
Mü
dafi
ə Ko-
mit
əsi
nin K
ö-
m
əkçi
İş
çil
əri
Sə
dr Mü
xali-
fə
td
ir
mi
?
Görü
şl
ərin
tezliyi
Mü
dafi
ə Ko-
mit
əsi
nin
Büd
cə
si
Kanada
16 5 3 O
Həftədə bir
dəfə
-
Çex
Respublikası
19 10 4 X
Ayda iki dəfə
-
Danimarka
17 3 O
Ayda bir və
ya iki dəfə
33,333
Fransa
72 32 11 O
Həftədə bir
dəfə
130,00
0
Almaniya
38 - 8 O
Həftədə bir
dəfə
Macarıstan
15 10 2 X
Ayda üç dəfə
4,000
Makedoniya
9 0 1 O
Ayda bir və
ya iki dəfə
-
Niderlandi-
ya
30 15 5 O
Həftədə bir
dəfə
Təqri-
bən:
25,000
Polşa
18 5 3 O
Ayda üç dəfə
-
Ispaniya
40 12 4 O
Ayda bir və
ya iki dəfə
-
Rumıniya
22 5 6 O
Həftədə iki
dəfə
0
İsveç
17 8
5 X
Həftədə iki
dəfə
101
W. van Eekelen, ‘Democratic Control of Armed Forces: The National and International
Parliamentary Dimension’, in Born,
et al, 2003, p. 72, see note 1
113
İsveçrə
25 8
2 O
Ayda bir və
ya iki dəfədən
az
-
Türkiyə
25 1
0
3 O
Ayda bir və
iki dəfə
130.00
0
Birləşmiş
Krallıq
11 2
7 O
Həftədə bir
dəfədən çox
-
ABŞ
25 1
7
50 X
Həftədə bir
dəfədən çox
5.800,0
0
X: Hə
O: Yox
-
Ya yoxdur ya da əlçatan deyil.
Mənbə: DCAF/NATO PA tədqiqatı 2002
Komitələr arasındakı fərqlər vasitələrin səviyyəsindən(informasiya və tədqi-
qat imkanları nəzərdə tutulur) və onların aldıqları ekspert dəstəyindən asılı-
dır
102
. Seçilmiş bu ölkələrin Müdafiə Komitələrini analiz edərək görürük ki, or-
ta kvadratik xəta ilə orta hesabla hər komitənin 25 civarında üzvləri vardır.
O,Makedoniya (9 üzv) və Birləşmiş Krallıq kimi nisbətən az üzvləri olan komi-
tələrdən başlayaraq İspaniya( 40 üzv) və Fransa(72 üzv) kimi böyük komitələrə
qədər uzanır. Komitələrə kömək edən işçilərə gəlincə, o Makedoniyada parla-
menti müdafiə komitəsində 1 nəfər olduğu halda, Amerika Birləşmiş Ştatları-
nınSenatının Silahlı Qüvvələr üzrə Komitəsində 50 nəfər ştatlı işçi çalışır. Ştatlı
işçilər adətən komitənin görüşlərini hazırlayır və təşkil edir, hökümət və müda-
fiə rəsmiləri ilə əlaqədə olur, informasiya toplayır və hökümət informasiyalarını
izah edir. Ona görə də,onlar komitənin işləri üçün həyatı rol oynayır və belə qə-
bul etmək olar ki, çox işçi olarsa daha çox da kömək olar və bu baxımdan mü-
dafiə işlərinə də daha təsirli nəzarət olar. Eyni cür əlaqənin olduğunu müdafiə
komitəsinin büdcəsi ilə, təsirli nəzarət arasında da fərz etmək olar. Büdcə bö-
yük olduqca, parlament sorğuları aparmaq, dinləmələr keçirmək üçün və həm
daha çox işçi və həm də kənar ekspert işə cəlb etmək imkanları yaranır. ABŞ
Senatı ən geniş maliyyə resurslarına malikdir( 2002- ci ildə 5,5 milyon Euro),
Macarıstan parlamentinin müdafiə komitəsinin isə sadəcə 4000 Euro büdcəsi
vardır. Təəccüblüdür ki, Fransa Parlament Müdafiə Komitəsinin çox geniş bir
ordunu izləməsinə baxmayaraq ,Fransa parlamentinin müdafiə komitəsinin büd-
cəsi İsveç parlamentinin müdafiə komitəsinin büdcəsindən azdır. Buna baxma-
102
W. van Eekelen, ‘Democratic Control of Armed Forces: The National and International
Parliamentary Dimension’, in Born
et al, 2003, p. 72, see note 1.