1 Willem F. van Eekelen
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
519
Milli təhlükəsizlik sisteminin transformasiyasına təhlükəsizlik konsepsiyasını daxil edən bu cür tapşırıq,mülki cəmiyyət və müdafiə idarəetməsi təsisatları ara- sında effektiv əməkdaşlıq üçün böyük problem yaradır. Bolqarıstan nümunəsin- də,mülki cəmiyyət və müdafiə təsisatları arasında müxtəlif formalı əməkdaşlığı, analiz və təhlil yolu ilə dəstəkləmək üçün, mövcud Milli Təhlükəsizlik və müdafiə tədqiqatları Mərkəzi,Təhlükəsizlik Sektoru Transformasiyası üzrə Ustalıq Mərkəzi- nə çevrildi. Mülki Təhlükəsizlik Sisteminin yaradılması transformasiya səyləri üçün yaxşı nümunədir. Bu həyata keçirilməsi konkret metod tələb edən prosesdir və onun açarı məsələnin bir neçə elmi sahəni əhatə etməsindədir. Bir çox layihələ- rin təcrübəsi əsasında, müdafiə haqqında Ağ Sənəddən başlamış ən böyük müdafiə sənayesi şirkəti olan TEREM və Mülki Təhlükəsizlik üzrə Ağ Sənədə qədər bir çox layihələrin təcrübəsi əsasında Təhlükəsizlik Sektoru Transformasiyası üzrə Ustalıq Mərkəzi yaradıldı. Ustalıq Mərkəzi aşağıdakı elementlərdən ibarətdir:
1. Xəbərləşmə və Məlumat İnfrastrukturu(XMİ) 2. İşçi Qruplar(İQ) 3. Bilgi İnfrastrukturu(Bİ) 4. Ekspert Şəbəkəsi(EŞ)
Xəbərləşmə və məlumat İnfrastrukturu, İnternetlə bağlı serverlər və iş stansiya- larını əhatə edən mərkəzdir.O işçi qrupların virtual iş stansiyalarını paylayır. Aşağı- dakı sahələrdə işçi qrupları mövcuddur: İQ1-Təhlükəsizlik siyasəti və Strategiyala- rı; İQ2 Birləşmiş Təhlükəsizlik Sektoru Arxitekturası və Dəyişim idarəetməsi;İQ3- təhlükəsizlik və müdafiə sahəsində yeni texnologiyalar. Bİ ibarətdir: təhlükəsizlik və təhlükəsizlik sektoru sahələrində nəzəri model- lər;kompyuter modelləri;ədəbiyyat və seçilmiş materiallar; Ustalıq Mərkəzinin hə- yata keçirilmiş layihələri;ortaya qoyulan sənədlər. Bilgi İnfrastrukturu matrisalar- dan ibarətdir və onlar,problemlər və onların həll metodları arasında kəsişən əlaqə- lər qururlar və onlar da əvəzində qərar qəbul etmə prosesi strategiyasını formalaş- dırmağı asanlaşdırır və o da hər hansı təhlükəsizlik/TSİ probleminin həll edildiyi zaman yardımçı olur.
yətində, NATO konfranslarında, SNT Konsorsiumunda,DCAF,CESS və başqa beynəlxalq təşkilatlar və proqramlarda iştirakla qurulmuş Ekspert Şəbəkəsidir. Əlbəttə expert qrupu işçi qruplarının və bilgi infrastrukturunun davamıdır. Ekspert Qrupunun və Bİ-nun həlledici elementlərindən biri müxtəlif kurslar vasitəsilə bilik vermək imkanlarıdır, o cümlədən,ADL(Advanced Distance Learning) yolu ilə. Bu cür növ dəstəyin inkişaf etdirilməsi, qərar qəbul etmə və təhlükəsizlik sekto- ru transformasiyasının həyata keçirilməsi üçün mühüm olduğu sübut olunmuş- 520
dur,xüsusilə də, mülki təhlükəsizlik sahəsində şəbəkə strukturlarının zəruri arxi- tekturasının qurulması problemi ilə əlaqədar. Geniş anlamda təhlükəsizliyin başa düşülməsinə nail olmaq üçün və birləşmiş təhlükəsizlik sektoru kimi təhlükəsizlik təsisatlarının transformasiyasını planlaşdır- maq üçün ən yaxşı yol çoxpredmetli/çoxmillətli tədqiqatlar vasitəsilədir. Kompyu- ter şəbəkəsinin nəzəriyyə və praktikasında,arxitektural yanaşma ən yaxşı alət kimi sübut olunmuşdur,bu cür alət təhlükəsizlik və təhlükəsizlik sektoru sahəsində dəyi- şiklik idarəetməsi üçün tələb olunur. Beynəlxalq səviyyədə,müdafiə təsisatları ilə mülki cəmiyyət qurumları arasında uğurlu əməkdaşlıq modellərini aşağıdakıları analiz etməklə seçmək olar:
• Atlantik Əməkdaşlıq Assosiasiyası və müxtəlif ölkələrdə milli Atlantik assosiasiyaları • Müdafiə akademiyalarının və Təhlükəsizlik Tədqiqatları İnstitut- larının SNT Konsorsiumu və onların işçi qrupları və illik toplantıları • NATO elm Komitəsi və yeni yaradılmış Humanitar və Sosial Di- namika Paneli və həmçinin,NATO-nun İctimai Diplomatiya proqramı • Mülki cəmiyyəti təmiz inzibati təşəbbüslərə cəlb edən regionaı təş- kilatlar • Tam QHT fəaliyyətləri,məsələn,Qara Dəniz-Xəzər Dənizi Mülki nəzarət Konsorsiumu.
Mülki cəmiyyətlə müdafiə idarəetməsi arasında qarşılıqlı əlaqə və əməkdaşlıq hər iki tərəfin yetkinlik səviyyəsindən asılıdır. Bu hər ölkənin daxili səylərindən asılıdır,lakin beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində kənar dəstəklə irəliyə aparıla bi- lər 498
. Müxtəlif problemləri və imkanları ayırd etmək üçün,müdafiə sektorunun (təhlü- kəsizlik sektoru) arxitekturasından və onun mülki cəmiyyət elementlərinin də daxil olduğu mühitindən istifadə etmək yenidən faydalıdır. Bu arxitekturaya milli və beynəlxalq elementlər daxildir. Müdafiə sistemləri ilə mülki cəmiyət arasında əməkdaşlıq arxitekturasının analizi, səyləri hara fokuslandırmaq məlumatlılığı ilə
498
Velizar Shalamanov, “Progress and Problems in Security Sector Reform in Western Balkans: Is there a Universal Solution?” pp. 51-66 in Security Sector Governance in the Western Balkans 2004, Istvan Gyrmati and Scott Vesel (eds.) (Nomos Verlagsgesellschaft, Baden-Baden, 2004), p. 236.
521
nəticələnir. İndiki təcrübə, son 10 yeni NATO üzvlərinin müdafiə islahatı prosesi zamanı öyrəndikləri təcrübələr zamanı ortaya çıxan aşağıdakı problemləri qeyd edir:
almış mülki,istefada olan və xidmət edən kadrlardan ən yüksək səviyyədə istifadə. 2. Daxili İşlər Nazirliyində islahat təxirə salınmamalıdır,daha çox Müdafiə nazirliyinə fokuslanmalı və islahat gərginlik və müdafiə islahatına mənfi münasibət yaradacaq. 3. Xüsusi xidmətlərdə islahatların təxirə salınması, təkcə təhlükəsiz- lik sektorunda deyil,həmçinin siyasi,iqtisadi və digər sahələrdə də başqa bütün islahatlara mənfi təsir edəcəkdir. 4. Məcburi çağırış xidmətini kənara qoyaraq silahlı qüvvələrin peşə- karlaşdırılmasını sürətləndirilməli və paralel olaraq sayı ixtisar edilməli və modernizə edilməlidir və paralel olaraq Ehtiyat və Mülki Qoruma qüvvələ- ri qurulmalıdır. 5. Korrupsiya gərginliyi və idarəetmə təcrübəsinin olmaması üzündən modernizasiyanın yaratdığı problemlər gündəmdə olan islahatın başqa tə- rəflərini də korlayar.Bir çox ölkədə, digər arqumentləri və miqyası,regional inteqrasiyanı hərbi alyansda iştirak etməyin nəticəsi kimi nəzərə alsaq,yeni silah sistemləri təkcə ölkə daxilində əldə edilə bilmir. 6. Artıq avadanlığın,infrastrukturun və sursatların utilizasiyası mənfi təsir yaradar, əgər onlar islahat səyləri arasında bölünməsə və ayrıca idarə edilməsə. 7. Əgər Milli Müdafiə Sənayesində və müdafiə yönümlü Tədqiqat və İnkişaf mərkəzlərində təhlükəsizlik sektoru islahatı və modenizasiya para- lel olaraq getməsə,o cümlədən,eyni struktur dəyişikliyi, təkmilləşmə və modernizasiya proqramları vasitəsilə,sosial problemlər yaranar, qanunsuz silah ticarətinə gətirər və milli imkanların Avroatlantik birliyin birgə proq- ramlarında istifadəsinin azalmasına gətirər. 8. Təhlükəsizlik məsələlərindəTəlim və Təhsil,xüsusilə də,hərbi təh- sil və daxili təhsil sistemləri çox önəmlidir və əgər burada transformasiya uğurlu olmasa və ya dəyişikliklər çox xaotik olsa nəticə də uzun müddətdə mənfi olacaq.
Praktiki olaraq,yuxarıda deyilən bütün problemlər mülki cəmiyyət ilə müdafiə təsisatları arasında əməkdaşlığın müvafiq qaydada aparılmasını tələb edir. Daha sonra,müsbət dəyişiklikləri bir yerə yığmaq üçün regional əməkdaşlığa böyük ethi- Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|