119
dedikdə Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Əynəallah
–
Allah
haradadır?»
352
.
15. Allahın səmada olmasını söyləyənin iman sahibi olması. Muaviyə b. əl-Həkəm
əs-Sələmi
–
radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və
səlləm - cariyədən soruşdu: «Əynəallah – Allah haradadır?» Səma üzərində. Bəs mən
kiməm? «Sən Allahın Rəsulu»
353
. Bəlkə də bizlərin Allah haradadır deyə sual
verməyimizə gülə bilərlər. Lakin yaradılmışların ən mükəmməli, Rəbbimizi ən gözəl
tanıyan Allah haqqında haradadır deyə sual verdiyini unutmuşlar? O, da cariyənin
gözəl cavabını qəbul etmişdir.
16. Fironun Allahın səmada olmasını yalanlaması. Firon dedi: «Ey Haman!
Mənim üçün bir qəsr tik ki, bəlkə göylərin yollarına yetişim və Musanın Rəbbini
görüm. Doğrusu mən onu yalançı sayıram». (əl-Mumin 36-37). Yəni Firon, Musa
–
əleyhissəlam - ın İlahının səmada olmasına dair vermiş olduğu xəbərin yalan olduğunu
sayırdı. Buna görə də Firon öz qövmünə bunu sübut etmək üçün Hamana onun üçün
Qəsr tikməsini əmr edir və sonra: «Doğrusu mən onu yalançı sayıram». (əl-Mumin
36-37). O, halda belə bir sual ortaya çıxır: «Nisbət etibarı ilə kim Firona daha yaxın
olur? Allahın səmada olmasını qəbul edən bizlər? Yoxsa???» Heç şübhəsiz ki, Firon,
Musa
–
əleyhissəlam
–
ın İlahının səmada olmasını yalan saymışdı. Allahın ucalığını
və səmada olmasını qəbul etməyənlər Firon, səmada olmasını qəbul edənlər isə Musa
və Muhəmməd
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
in yolundadırlar.
17. Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm - in merac səfəri. Onun orada
Peyğəmbərlərlə görüşməsi, Allahın dərgahında namazın fərz olması və s
354
. Zeynəb
–
radıyallahu anhə
–
möminlərin anası, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm - in
zövcəsi – o biri qadınların yanında daima fəxr ilə deyərdi: «Sizi atalarınız ərə verib,
məni isə Allah yeddi qat səma üzərində evləndirib»
355
.
18. Qiyamət günü Cənnət əhlinin öz Rəblərini görmələri.
«O, gün neçə-neçə üz öz
Rəbbinin camalına baxıb sevinəcəkdir». (əl-Qiyamət 22-23).
Mən deyirəm ki, Allah Qurani Kərimdə bir çox ayələrin sonlarında buyurur ki, bu
ayələrdə ağıl sahibləri, hikmətli insanlar üçün ibrətlər vardır. Ağlı olmayan insan
yalnız bu qədər dəlilləri inkar edib Allahın göydə olmasını qəbul etməyə bilər.
Səhabələrin, Tabiinlərin, Sələfi Salihin alimlərinin və bütün haqq yolda olan
müsəlmanların da qəbul etdiyi, Allahın səmada olmasıdır. Əbu Muti deyir ki, Əbu
Hənifə – rahmətullahi aleyhi - dən: “Mən Rəbbimin səmada, yoxsa yerdə olduğunu
bilmirəm deyən kimsə barəsində soruşdum”. O, dedi: «Bu kimsə kafir olur». Çünkü
Allah buyurur: «Rahmən ərşin üstünə yüksəldi». (Ta ha 5). Onun Ərşi isə yeddi
səmanın üstündədir. Mən: «Əgər o, Ərşin üzərindədir dediyi halda, bilmirəm Ərş
səmadadır, yoxsa yerdədir” desə? O, dedi: «Yenə o, kafirdir. O, Allahın səmada
olmağını inkar edir»
356
.
Ağıl və Fitrət ilə isbata gəlincə, bütün insanlar təbiətləri və səlim qəlbləri ilə dua
etdikləri zaman əllərini yuxarı qaldırırlar. Uca Allaha yalvarıb-yaxardıqda da qəlbləri
352
Müslim 537, «əl-Fiqhul Əbsat» s. 47,48.
353
Müslim 537.
354
Buxari, Müslim.
355
Buxari 6984, Beyhəqi “Əsməu Və Sifət” səh: 315,316, №880, Suyuti “Durul Mənsur” 6/611,612, “Xasaisul Kubra”
2/368, İbn Qudamə “İsbat Uluv” səh 109, İbn Kəsir “Təfsirul Quran” 6/407, “Səhih Sünən Tirmizi” 3213.
356
Əbu İsmail əl-Ənsari əl-Faruk əsəri “Fikhul Əbsat” səh: 46, İbn Teymiyyə “Məcmuul Fətava” 5/48, Zəhəbi “Uluv”
səh: 101,102, İbn Qudamə “Uluv” səh: 116.
120
ilə yuxarını qəsd edərlər. Bu Allahın onları yaratmamışdan əvvəl qəlblərində fitrət
olaraq yerləşdirdiyi hislərdir. Onlar bunu bir insandan, müəllimdən öyrənməmişlər. Bu
sadəcə qəlbdə olan Allahın ucalığını göstərən hislərdir.
MÜXALİFLƏRİN GƏTİRDİKLƏRİ BƏZİ ŞÜBHƏLƏR VƏ
ONLARA VERİLƏN CAVABLAR
Müxaliflərin Şübhələri: Müxaliflər müsəlmanların qəlblərinə şübhə salmaq üçün
bəzi ayələri dəlil gətirirlər. «Göydə olanın». (Mulk 16-17). Zahirini qəbul etsək,
səmanın Allahı kölgələdiyini, Onu daşıdığını, Onu əhatə etdiyini desək düzgün olmaz.
Bu sözləri söyləyən kimsə əgər bunu özündən demişsə sapıq, yox əgər başqasına nisbət
edərək söyləmişsə o, təqdirdə yalançı və xətalı olmuşdur. Allahın böyüklüyünü: «Ən
Uca və ən böyük varlıq da Odur!». (əl-Bəqərə 255). «O, (hər şeydən) Ucadır, (hər
şeydən) Uludur!». (əş-Şura 4). Onun hər şeyi elmi ilə əhatə etdiyini (
MUHİT)
357
:
«Halbuki Allah kafirlərin bütün işlərini biləndir». (əl-Bəqərə 19). «Allahın hər şeyi
öz elmi ilə ehtiva etdiyini biləsiniz deyə
…
». (ət-Talaq 12). Qiyamət günü yer üzünün
Onun ovcunda olacağını: «Halbuki Qiyamət günü yer bütünlüklə onun ovcunun
içində olacaq, göylər isə onun sağ əli ilə büküləcəkdir». (əz-Zumər 67). Göyü də kitab
səhifəsi kimi bükəcəyini: «Göyü kitab səhifəsi kimi büküb qatlaycağımız gün
(Qiyamət gününü) yadınıza salın». (əl-Ənbiya 104). Göyün də Allaha ehtiyacı
olduğunu: «Onun izni olmadan yerə düşə bilməməsi üçün göyü tutub saxladığını
görmürsənmi». (əl-Həcc 65). Bilən bir kimsə əsla yaratdıqlarından hər hansı bir şeyin
Allahı kölgələdiyini, daşıdığını, əhatə etdiyini belə ağlına gətirməz.
Müxaliflərin Digər Şübhələri:
«And olsun ki, insanı biz yaratdıq və nəfsinin ona
nə vəsvəsə etdiyini də biz bilirik. Biz ona şah damarından da yaxınıq». (Qaf 16). Bəli,
bu ayəni oxuduqda biz fikirləşə biləik ki, Allah bizə şah damarımızdan da yaxındır.
Lakin nə ilə yaxın olduğunu biz sonrakı ayədən başa düşürük. «Xatırla ki, sağında və
solunda yazan iki mələk oturmuşdur». (Qaf 17). O, mələklər ki, insanın ağzından
çıxan hər bir kəlməni qeyd edirlər.
Müxaliflərin Digər Şübhələri:
«Göylərdə də, yerlərdə də yalnız o Allahdır. Sizin
gizlində də, aşkarda da nəyiniz varsa onu, tutduğunuz əməlləri O bilir». (əl-Ənam 3).
Bu ayə Allahın zatıyla göydə olduğu kimi, yerdə də olduğu mənasına gəlməz. Bu cür
fikirləşən çox böyük xəta etmişdir. Qurani Kərimdə olan digər bir ayə bunu çox gözəl
açıqlayır. «Göydə də ilah (ibadət olunan) yerdə də ilah Odur. O, hikmət sahibidir,
biləndir». (Əz-Zuxruf 84)
358
. Şübhəsiz ki, Allah göylərdə də, yerlərdə də ibadət olunan
ilahdır. Göydə də, yerdə də olan hər bir şey ilah olaraq yalnız Allaha ibadət və itaət
edirlər. Çünki Allahın göylərin üzərində olması sizin gizlində də, aşkarda da etdiyinizi
bilməsinə əngəl törətməz. Hər nə qədər Allah zatıyla göydədisə ilahlığı (tanrılığı) isə
hər iksindədir. Bunun bir bənzəri də: «Filankəs Məkkədə də əmirdir, Mədinədə də».
Yəni o, kimsə hər nə qədər bu şəhərlərdən birində olursa olsun əmirliyi hər iki şəhərdə
də keçərlidir. İmam Məlik
–
rahmətullahi aleyhi
–
deyir ki: «Allah göydədir, elmi isə
hər yerdədir»
359
.
357
Bu İsim üçün bax: Ali İmran 120, ən-Nisa 108, 126, əl-Ənfal 47, Hud 92, Fussilət 54, əl-Buruc 20.
358
Təfsir İbni Kəsir.
359
Əbu Davud «Məsailu İmam Əhməd» s. 263, İbn Əbdul Bərr «Təmhid» 7/138.