113
sallallahu aleyhi və səlləm - bu an) barmaqlarıyla işarə edərək: «Eynilə Qübbə kimidir.
Kursünün yeni düzəldilmiş Dəvə palanının minənin ağırlığı (səbəbilə) qıcırdaması kimi
qıcırdaması vardır» dedi
315
.
316
Bütün məxluqatın tavanıdır. Rəsulullah
– sallallahu
aleyhi və səlləm - buyurdu: «Allahdan Cənnəti istədiyiniz zaman Firdovsu diləyin.
Çünkü o, Cənnətin orta yerində ən yüksək yerdədir. Onun üstündə Rahmənin Ərşi
vardır. Cənnətin çayları oradan qaynayır»
317
. Əbu Hureyrə
– radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: “Allah bütün
məxluqatı xəlq etməyi təqdir etdiyi zaman (Başqa rəvayətdə: Məxluqatı xəlq
etməmişdən qabaq) Ərşinin üzərində, yanında olan (Başqa rəvayətdə: Kitabda – Lövi
Məhfuzda) bunu qeyd etmişdir: Rəhmətim Qəzəbimi keçmişdir (Başqa rəvayətdə:
Allah məxluqatı xəlq etdiyi zaman Öz nəfsi yanında: Rəhmətim Qəzəbimə qələbə
çalmışdır
318
)”
319
.
Ərş – kəlməsini mülk, qüdrət kimi təhrif (dəyişmək) etmək istəyənlər bu ayələrə nə
deyirlər. «Həmin gün Rəbbinin ərşini onların (başı) üstündə səkkiz mələk
daşıyacaqdır». (əl-Həqqa 17). «Onun ərşi suyun üzərindədir». (Hud 7). İmran İbn
Huseyn – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Bəni Təmim qəbiləsindən bir qrup insan
Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – ın yanına gəldilər. Peyğəmbər: “...(əzəldən)
Allah vardı və Ondan öncə heç bir şey yox idi. Ərşi də su üzərində idi. Sonra Allah
göyləri və yerləri yaratdı. Sonra hər bir şeyin zikrini təqdir etdi (Başqa rəvayətdə: Əbu
Rəzin əl-Ukayl – radıyallahu anhu – deyir ki: “Ey Allahın Rəsulu! Rəbbimiz bu
məxluqatı yaratmamışdan əvvəl harada idi?”. Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm -
buyurdu: «O, tək başına heç bir şey olmadan O, vardı. Altı hava, üstü hava (boşluq)
idi. Ərşi də su üzərində yaratdı
320
)»
321
. Abbas İbn AbdulMuttalib
– radıyallahu anhu –
rəvayət edir ki, Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm - səhabələrə buyurdu:
«Bilirsinizmi, səma ilə yer arasında nə qədər məsafə var?» Səhabələr: «Allah və
Rəsulu daha gözəl bilir». Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Onlar
arasında məsafə 500-ildir. Həmçinin hər bir səma ilə (o, biri səma qatı arası) 500-ildir.
Hər bir səmanın qalınlığı da 500-il yürümə qədərdir. Yeddinci səma ilə Ərşin arasında
315
Darimi "Rəddu Alə Bişri Mərisi" s. 105, İbn Əbi Asim "Sünnə" 55-576, İbn Huzeymə "Tovhid" s. 103-104, Təbərani
"Kəbir" 1547, Darakutni "Sifət" s. 50-51, İbn Məndə "Tovhid" s. 188, 643, Lələkai 656, Beyhəqi "Əsmə" s. 417-418,
2/159, Zəhəbi "Uluv" s. 37-39, İbn Kəsir "Bidayə" 1/7-439, əl-Albani "Silsilə Daif" 2639, "Ziləlul Cənnə" 575,576,
"Mişkət" 5727, "Daif Sünən Əbu Davud" 1017, "Şərh Əqidətul Təhaviyyə" s. 278,295, əl-Albani – rahmətullahi aleyhi
– deyir ki: "Ərşin (Kursinin) qıcırdaması barədə Səhih rəvayət yoxdur". "Mişkət" 3/1596, "Silsilə Daif" 2/257, 2/307.
316
İbn Kəsir
– rahmətullahi aleyhi – nin söz açdığı hədisin mətini belədir. Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – in
yanına bir qadın gələrək: "Allahın məni Cənnətə salması üçün dua et" dedi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm -
Rəbbinə təzim etdikdən sonra buyurdu: Allahın Kursüsü (Başqa rəvayətdə: Ərşi) göyləri və yeri əhatə etmişdir. (Allah
Kurüsün üzərinə oturar və ondan (Başqa rəvayətdə: Ərşdən) dörd barmaq belə boş yer qalmaz) Kursünün yeni
düzəldilmiş Dəvə palanına minənin ağırlığı (səbəbilə) qıcırdaması kimi qıcırdaması vardır". İbn Kəsir 1/318, "əl-
Bidayə" 1/11, İbn Əbi Asim "Sünnə" 574, Bəzzar "Musnəd" 1/317, İbn Həcər "Məcmuuz Zəvaid", Əbu Yəla "Musnəd",
İbn Huzeymə "Təhmid" s. 106, Təbəri 5798, Ömər – radıyallahu anhu –
yoluyla "Mərfu" olaraq Peyğəmbərdən Darimi
"Rəddu Alə Bişri Mərisi" s. 74, Əhməd "Sünnə" 585, 593, Həkim, Tirmizi "Raddu Alə Mutəzilə", İbnul Covzi
"Mutənahiyə" 1/4, Zəhəbi "Uluv" s. 39, Hədiz həm mətin, həm də sənədinə görə Muzadaribdir, əl-Albani "Silsilə Daif"
2/256-257, 866, "Ziləlil Cənnə" 1/252, 574 "Munkər" hədis. Həçinin – Əbu Musa əl-Əşari – radıyallahu anhu –
yoluyla: "Kursi iki ayağın qoyulduğu yerdir. Kursünün palanın qıcırdaması kimi qıcırdaması vardır". Əhməd "Sünnə"
588, Təbəri 5790, İbn Məndə "Raddu Alə Cəhmiyyə" s. 46, Beyhəqi "Əsmə" s. 404, 2/148, Zəhəbi "Uluv" s. 84, İbn
Həcər "Təhzibut Təhzib" 7/356, əl-Albani "Silsilə Daif" 2/306,307, "Muxtəsər Uluv" s. 124.
317
Buxari 6987, Tirmizi 2530, əl-Albani "Səhih".
318
Tirmizi 2/271, Əhməd 2/433, İbn Məcə 4295, əl-Albani “Səhih Silsilə” 1629.
319
Buxari 6986, 7115, Müslim 2751.
320
Tirmizi «Tuhvətul Əhvəzi» 8/528, İbn Məcə «Muqəddimə Fi Mə Ənkərat Həsən əl-Cəhmiyyə», Əhməd «Musnəd»
4/11, əl-Albani əs-Sunnənin təhricində 216 zəif.
321
Buxari 6982.
114
dəniz vardır (Başqa rəvayətdə: Yeddinci səma ilə kürsi arasında məsafə
500-ildir.
Kürsi ilə dəniz arasında da 500-ildir. Ərş isə dənizin üzərində yerləşir. Allah isə Ərşin
üzərindədir
322
). Bu dənizin dibi ilə səthi arası səma ilə yer arasında olan məsafə
qədərdir. Allah bunların hamısından yuxarıdadır. Adəm övladlarının heç birinin əməli
ondan gizli qalmaz»
323
.
324
Mucahid
– rahmətullahi aleyhi –
deyir ki: “Yeddinci səma
ilə Ərş arasında 70000 min hicab var. Musa - əleyhissəlam - yaxınlaşmağa davam
edirdi. Hətta o, qədər yaxınlaşdı ki, Musa və Ərş arasında bir hicab qaldıqda o, öz
yerini gördü və (Qədəri) yazan qələmin cırıltısını eşitdikdə buyurdu: “Ya Rəbbim! İzin
ver Sənə baxım”
325
. Həsənul Bəsri – rahmətullahi aleyhi –
deyir ki: “Məxluqatdan
İsrafil - əleyhissəlam - qədər Allaha yaxın olan məxluq (mələk) yoxdur. Onunla Rəbbi
arasında 70 hicab vardır və hər bir hicab (arasında) 500-illik məsafə vardır. İsrafil -
əleyhissəlam - bütün bunlardan yüksəkdədir. Onun başı Ərşin altında, çiyinləri isə
yeddi səmanın sonundadır”
326
.
Rəhmanın Ərşinin ağırlığı, böyüklüyü haqqında Rəsulullah
– sallallahu aleyhi və
səlləm - buyurur: «Yaratdıqlarının sayı qədər, özünün razı olacağı qədər, Ərşinin
ağırlığı qədər və kəlmələrinin sayı qədər Allaha həmd edərək o, pak və
nöqsansızdır»
327
. Rəsulullah
– sallallahu aleyhi və səlləm - sıxıntı anlarında buyurardı:
«Allahdan başqa ibadətə layiq haqq ilah yoxdur. O, çox böyükdür, Həlimdir. Allahdan
başqa ibadətə layiq haqq ilah yoxdur. O, böyük Ərşin Rəbbidir. Allahdan başqa ibadətə
layiq haqq ilah yoxdur. Göylərin Rəbbidir, yerin Rəbbidir. Kərim olan Ərşin
Rəbbidir»
328
. Cabir
– radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər
– sallallahu
aleyhi və səlləm – Sad b. Muaz
– radıyallahu anhu – barəsində buyurdu: "Onun
ölümünə görə (Rəbbimin) Ərşi titrədi, səma qapıları açılaraq oradan 70 min mələk
(enərək onun cənazəsində) iştirak etdi. İlk öncə (Qəbir) onu sıxdı, sonra isə bu
sıxıntıdan qurtardı»
329
.
Kursi Ərşdən sonra gəlib, ondan ayrıdır. Kursi dildə – döşək və ya üzərində otrulan
hər şey deməkdir.
«And olsun ki, biz Süleymanı imtahana çəkdik. Taxtının üstünə
bir cinn oturtduq (və ya ruhsuz bir cəsəd atdıq). Sonra o (peşman olub tövbə etdi və
yenidən öz mülkünə taxtına) qayıtdı». (Sad 34). Allahın Kursisi isə onun iki ayağının
qoyduğu yerdir. İbn Abbas – radıyallahu anhu – dedi: «Kursi iki ayağın qoyulduğu
322
İmam Zəhəbi "Muxtəsər Uluv" 103, Darimi "Raddu Cəhmiyyə" 26, İbn Huzüymə "Tövhid" 105,376, Beyhəqi
"Əsmə" 301.
323
Tirmizi 3317, Əbu Davud 4723-4725, Əhməd 1/206-207, İbn Məcə 193, Beyhəqi “Əsmə” 401, əl-Albani "Zəif"
1247.
324
Bu hədisi bu cür ləfsdə göstərilən qaynaqların heç birində tapa bilmədim. Bu qaynaqlarda gələn və əl-Albaninin
"Zəif" 1247-adlandırdığı hədisin ləfsi budur: Abbas İbn AbdulMuttalib rəvayət edir ki, Bathada Rəsulullah –
sallallahu aleyhi və səlləm -
ilə bərabər bir məclisdə isim. Bir bulud keçdikdə Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm -
buyurdu: "Buna nə ad verirsiniz?". Orada olanlar: "Səhab (bulud)" dedilər. Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm -
buyurdu: "Muznə" deyirsinizmi? Onlar: "Bəli" dedilər. Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm -
buyurdu: "Bəs –
Anan" deyirsinizmi? Oradakılar: "Bəli, elə də deyirik" dedilər. Peyğəmbər: "Yerlə səma arasında nə qədər məsafə
olduğunu bilirsinizmi?" deyə buyurdu. Onlar: "Xeyr" bilmirik. Peyğəmbər: "Yer ilə Səma arasında 71, 72 və ya 73-illik
məsafə vardır. Bunun üzərində olan ikinci səma da eynilədir. (Beləcə bütün səmaları zikr etdikdən sonra) buyurdu:
Yeddinci səma üzərində elə bir dəniz vardır ki, səthi ilə dibi arasında olan məsafə iki göy arasında olan məsafə qədərdir.
Sonra onların üzərində səkkiz (Mələk - Allah Daha Doğru Bilir) vardır ki, onların dıqnaqları ilə belləri (diz qapaqları)
arasında olan məsafə iki səma arasında olan məsafə qədərdir. Onların bellərində altı ilə üstü iki səma arası məsafə qədər
olan Ərş vardır. Uca və Böyük olan Allah bunların üzərindədir".
325
Beyhəqi “Əsmə” 508, Zəhəbi “Uluv”, əl-Albani “Səhih”.
326
İbn Qudamə” İsbat” 111, Zəhəbi “Uluv”, Bəğavi “Təfsir”.
327
Müslim.
328
Buxari, Müslim.
329
Buxari 3808, Səhih Sünən Nəsəi 1942.