2-Cİ NƏŞR Əlavə VƏ DÜZƏLİŞLƏR
Yüklə 7,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Sənə düşən yalnız təbliğ
- TAYYİB
- «Ey Peyğəmbərlər! təmiz və halal nemətlərdən yeyin və yaxşı işlər görün»
- İlhad
- «Bir deyin görək Lat və Uzza nəyə qadirdir. Digəri üçüncüsü olan Manat da həmçinin
- Ləhadə
- «Rahmən ərşə istiva etdi»
109
arasına girər». (əl-Ənfal 24). «Allah kimi düz yola yönəltmək istəsə, onun köksünü İslam (dini) üçün açıb genişləndirər, kimi azdırmaq istəsə onun ürəyini daraldıb sıxıntıya salar. O, sanki göyə çıxar. Allah iman gətirməyənlərə pisliyi belə edər». (əl- Ənam 125). Allah imanı kimin qəlbində yaradırsa ancaq o, hidayət tapır. Nə peyğəmbər, nə bir başqası buna müdaxilə edə bilməz. «Sənə düşən yalnız təbliğ etməkdir». (əş-Şura 48). «Rəbbimiz hər şeyə öz surətini verən və sonra da doğru yolu göstərən Allahdır». (Ta ha 50) ayəsində hidayət ilə bütün canlıları əhatə edən hidayət qəsd edilmişdir. Əgər bu hidayət olmasaydı kişilər qadınlara yönəlməz, heyvanlar otlaqlara getməz, bal arıları pətəklərinə yönəlməz və s. sayılmayacaq qədər çoxdur» 305
.
nöqsansızdır) və Tayyib olandan başqasını da qəbul etməz. Allah Peyğəmbərlərinə əmr etdiyi şeyin eynisini möminlərə də əmr etmişdi. Allah buyurur: «Ey Peyğəmbərlər!
buyurur: «Ey iman gətirənlər! Sizə verdiyimiz ruzilərin təmiz və halalından yeyin». (əl-Bəqərə172)» 306
.
– dildə «əyilmək» deməkdir. İstilahi Mənası – inanılması və ya edilməsi lazım olan şeydən başqa yana əyilmək deməkdir. İki növdür:
1) Tətilçilərin etdikləri kimi İsimlərin hər hansı birini və ya bunların göstərdikləri sifətləri inkar etmək. 2) Təşbihçilərin etdikləri kimi Allahın İsimlərini və Sifətlərini məxluqatın isim və sifətləri kimi olduğunu qeyd etmək (bənzətmək). 3) Allahın İsimlərini bütlərə qoymaq. Məs: Allahın əl-İlah adını, əl-Lat adı ilə dəyişərək öz bütlərinə qoymuşlar. əl-Lat – Taif şəhərində ağ dağın adı idi. əl-Əziz adını, əl-Uzza – İbn Cərir – rahmətullahi aleyhi –
Nəxl adlanan yerdə ağac adı idi». əl-Mənnan adını, əl-Manat – Məkkə ilə Mədinə arasında, Hudeydə adlanan yerin adı idi. 4) Allahın özü-özünə vermədiyi bir qisim İsimlərlə Allahı adlandırmaq. Məs: Yəhudi və Xristianların dediyi kimi Ata, oğul və bizim dilimizdə işlənən o, kişiyə qurban olum və s. «Bir deyin görək Lat və Uzza nəyə qadirdir. Digəri üçüncüsü olan Manat da həmçinin …
şey deyildir. Allah onlara dair bir dəlil endirməmişdir». (ən-Nəcm 19-23). 2. Allahın ayələrində ilhad. Bu da iki qismdir: 1) Şəri ayələrdə ilhad - bu ayələri təhrif etmək, ayələrin bildirdiyi xəbərləri yalanlamaq ya da bu ayələrin hökümlərinə qarşı çıxmaq ilə olur. 2) Kovni ayələrdə ilhad – bu ayələri Allahdan başqasına nisbət etmək və ya bu ayələrdə bir ortağı (şəriki), köməkçisi olduğuna inanmaqdır.
305 Qurtubi 1/380-383. 306 Müslim “Kitabu Zəkat” 3/85, H. 1015. 110
İbn Qeyyim – rahmətullahi aleyhi – deyir: «Allahın İsimlərində ilhad (əyriliyə, inkara sapmaq) o, İsimləri həqiqətləri və mənalarını onlar haqqında sabit olmuş haqq mənalarından uzaqlaşdırmaq deməkdir. Bu kəlmə meyl etmək, sapmaqdan alınmışdır. Həmçinin «Ləhadə» kökü də buna dəlalət etməkdədir. Ləhd – ortasından yana doğru qazılmış qəbrin yan tərəfində yarıq açmaq deməkdir. Haqdan meyl edən və haqq olmayan şeyləri dinə salan kimsə haqqında da işlədilən Mulhid kəlməsi də buradan gəlməkdədir.
– Allahın feli sifətlərindəndir. İstiva – üstə olmaq, yüksəlmək, çıxmaq deməkdir. Allahın yeddi səmanın üstündə yaratdıqlarından ayrı olaraq Ərşin üzərunə istiva etdiyinə və elmi ilə hər bir şeyi əhatə etdiyinə iman gətirilməlidir. Qatadə İbn ən- Numan - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Allah yaratmağı qurtardıqdan sonra Ərşin üzərinə istiva etdi» 307 .
Əbu Muhəmməd AbdulQadir əl-Ceylani 308
: «Hər cür əskikliktən və qüsurdan münəzzəh olan Allah, yüksəklik yönündə (yuxarı tərəfdə) Ərşinə İstiva edəndir, mülkü əhatə edəndir» sözlərini açıqlayaraq demişdir: «Allahın hər yerdə olduğunu qeyd etmək düzgün deyildir. Əksinə Allah göydə, Ərşə İstiva etmişdir deyilməsi daha mötəbərdir. Allah buyurur: «Rahmən ərşə istiva etdi». (Ta ha 5). İstiva kəlməsini hər hansı bir təvilə yol vermədən olduğu kimi işlətmək lazımdır. Belə ki, bu İstiva Ərşə edilən Zatı İstivasıdır. Nə Mucəssimə, nə də Kərramiyyənin dediyi kimi Ərşin üzərinə oturmaq və onunla doğrudan-doğruya təmasda olmaq (yəni ona, ərşə doğrudan) dəymək mənasında deyildir. Nə də Mutəzilənin dediyi kimi (Ərşi) istilə (İstəvlə – zəbt etmək, hökmü altına almaq) və ona qələbə çalmaq mənasındadır. Nə də Əşariyyənin dediyi sifətlərin yüksəkliyi və ucalığı manasındadır. Çünkü Quran və Sünnədə olan dəlillər İstiva sözüylə bunları qəsd etməmişlər». Əhli Sünnə Allahın ərşinin üstündə olduğu inancında birləşmişlər (icma etmişlər). Onlardan heç biri Allahın Ərşin üzərində olmadığını söyləməmişlər. Heç kimsənin onlardan bu mənada nə nass, nə də zahir olaraq bir söz nəql etməsi mümkün deyildir 309 .
Bu kəlməni Müxaliflərin yozduqları kimi zəbt etdi, hökmü altına aldı, qüdrəti ilə və s. mənalar ilə dəyişməməliyik. İstiva – məlumdur, keyfiyyəti isə məchuldur. Ona iman gətirmək isə vacibdir. Əbu Nuaym Cəfər İbn Abdullah deyir ki, biz İmam Məlik – rahmətullahi aleyhi – ın yanında idik. Bir nəfər: «Ey Abdullahın atası! Allah Ərşə necə istiva etdi?» İmam Məlik – rahmətullahi aleyhi – bu sualı eşidəndə bərk qəzəbləndi. Başını aşağı salaraq, əlindəki çubuqla yerə sürtərək fikrə daldı. Sonra başını qaldırıb əlindəkini atdı və: «Necəliyi ağılla dərk olunmaz. İstiva Allah üçün məlumdur (yəni bilinməz deyildir). Buna iman vacib, bu haqda sual vermək bidətdir. Səni də bir bidətçi
307 Zəhəbi "Uluv" 52, İbn Qeyyim "İctimai Cuyuşil İslamiyya2 s. 54, əl-Albani "Muxtəsər Uluv" s. 98, "Səhih". Başqa rəvayətdə: Allah sevdiyi şeyləi yaratmağı bitirdikdə Ərşə İstiva etdi. Təbəri 1/240-242, 607, İbn Məndə "Kitabu Tovhid" 3/93-94, 486, Suyuti "Durrul Mənsur" 1/94-98. 308 İmam, alim, zahid, arif, Şeyxul-İslam Əbu Muhəmməd Muhyiddin AbdulQadir İbn Əbu Saleh Abdullah İbn Cəngi Dust əl-Ceyli əl-Hənbəli. Bağdadın şeyxi h. 471-ci il Ceylan qəsəbəsində doğulmuşdur. H. 571-ci ildə vəfat etmişdir. Əsərləri: «əl-Gunyə», «Tuhfetul Muttaqin», «Səbilul Arifin». Bax: İbn Rəcəb «Zeylu Tabaqatil Hanabilə» 1/290,310, «ən-Nucmuz Zahirə» 5/85,86, «Şəzəratuz Zəhəb» 4/119,202. 309
«əl-Gunyə» s. 56,57, İbn Teymiyyə «Məcmuul Fətava» 5/85,86, Zəhəbi «Uluvv» (müxtəsər s. 284), İbn Qeyyim «İctimaul Cuyusil İslamiyyə» s. 175. Yüklə 7,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|