12.10-rasm. Lak ham izolyator, ham kley vazifasini bajaradi
Lekin, lak izolyatorlarni katta quvvatli transformatorlarda ishlatib bo‘lmaydi.
Izolyatsiya mustahkamligini oshirish uchun katta
quvvatli transformator
chulg‘amlarida maxsus moy va parafin shimdirilgan qog‘ozlar chulg‘am simiga
o‘rab chiqiladi va so‘ng chulg‘amning o‘zi o‘raladi. Bunda, moy va parafin qatlami
elektr
izolyatorlikdan tashqari, namlikdan va chirishdan himoyalash qatlami
vazifalarini ham bajaradi.
12.11- rasm. Chulg‘am simlarini izolyatsiyalovchi lentalar bilan o‘rash
Katta quvvatli transformatorlarda (masalan elektr
uzatish liniyalaridagi
taqsimlash transformatorlari) maxsus transformator moylari ishlatiladi. Bunday
transformatorlarning chulg‘amlari prujinasimon tarzda o‘ralgan bo‘lib o‘ramlar
orasini maxsus izolyatsiyalovchi suyuqlik-transformator moyi to‘ldirib turadi. Moy
bir vaqtning o‘zida chulg‘amlarni sovituvchi suyuqlik vazifasini ham bajaradi.
Transformator moylari neftni 300-400°S darajada qaynatib haydash yo‘li
bilan
hosil qilinadi. Moyning tarkibi 10-15 % parafin, 60-70% sikloparafin va 15-20%
uglevodoroddan iborat. Moyning asosiy xususiyatlaridan biri oksidlanishga
nisbatan yuqori darajada stabilligidir. Bu moyning ishlash
jarayonida uzoq vaqt
kimyoviy va fizikaviy xususiyatlari o‘zgarmay turishini ta’minlaydi. Moyning
zichligi uning turlariga qarab 840-890 kg/m
3
oraliqda bo‘lib, elektr qarshiligi katta
bo‘lishi uchun odatda yuqori qovushqoqlikka ega bo‘ladi.
Transformator moylari havoga nisbatan
ancha katta qarshilikka ega, shuning
uchun izolyator sifatida moylarni ishlatish transformator o‘lchamlarini
kamaytirishga ham imkoniyat yaratadi.
12.12-rasm. Elektr uzatish liniyalarining moyli transformatlorlari.
Dostları ilə paylaş: