2 soat Mehnat bozori, raqobatlashgan mehnat bozori

 
 
 
 
16.7-rasm. O`rnini bosish samarasi va daromad samarasi, 0
t
0
, 0
t
1
, 
 0
t
2
 lar bo`sh vaqt, 
t
0
N
, 
t
1
N
 va 
t
1
N
 lar ish vaqti. 
Agar biz byudjet chizig`iga parallel bo`lgan va befarqlik chizig`i bilan 
kesishadigan byudjet chizig`ini o`tkazsak, daromad va o`rnini bosish samarasini 
aniqlashimiz mumkin.
O`rnini bosish samarasi bo`sh vaqtni qisqarishi va ish vaqtining ortishi 
natijasida daromadning o`sishi bilan ifodalanadi, ya`ni, ma`lum miqdordagi bo`sh 
vaqt ish vaqti bilan almashtiriladi. 7-rasmda bu dan ga siljishini ifodalaydi, ya`ni, 
ish vaqti dan gacha oshadi. Lekin, daromadning ortishi bilan birga dam olishning 
- shaxsning ma`naviy o`sishi uchun kerak bo`ladigan bo`sh vaqtning ham qimmati 
oshadi. Daromad samarasi (bo`sh vaqtning ortishi) teskari yo`nalishda bo`lib, u
oraliq bilan ifodalanadi . Natijaviy o`zgarish oraliqqa teng. 
Ish haqining bunday o`sishida o`rnini bosish samarasi daromad samarasidan 
yuqori bo`ladi. Bundan shu kelib chiqadiki, birinchidan, ish haqining o`sishi, ish 
vaqtini ortishiga olib keladi; ikkinchidan, individual shaxsning mehnat taklifi 
musbat yotiqlikka ega (16.8-rasm). 
 
 
 
16.8-rasm. Ish haqining o`sishi natijasida ish vaqtining o`sishi. 
W
, сўм/соат
S
L
W
2
W
1
Бир кундаги 
соатлар
24-
t
1
24-
t
2
M
W
M
1
E
1
A
R
1
U
1
E
0
R
0
E
2
R
2
U
2
t
2
t
1
t
0
B
N

---

 
Daromadning yanada oshib borishi barcha shaxslarni ham dam olish vaqtini 
qisqartirib, ish vaqtini oshirishga undayvermaydi. Dam olish vaqtining qisqarib 
borishi, uni shaxs uchun bo`lgan qimmatini oshiradi. Yuqorida eslatib 
o`tganimizdek, sutkasiga 24 soat ishlash ma`noga ega emas. Bo`sh vaqtni 
qimmatini oshib borishi shunga olib keladiki, daromad samarasi, o`rnini bosish 
samarasidan oshib ketadi (16.9-rasm). Natijada ish vaqti dan gacha qisqaradi.