2. ÜMumi DİLÇİLİk II indd
Yüklə 11,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 7. Düyünlərlə fikrin ifadə olunması
| və ya quş göndərməklə ifadə edilməsinə çox gözəl misal-
dır. Bizim eradan əvvəl, 513-cü ildə İran şahı Dara özünü skiflərdən çox-çox qüvvətli hesab etdiyindən onları məğ- lubiyyətə uğratmaq – özünə tabe etmək istəmişdir. Buna görə də o, skiflərlə vuruşmazdan əvvəl onların özlərini məğlub olunmuş hesab etmələrini və bu məqsədlə ona tor- paq və su göndərmələrini tələb etmişdir. Lakin skiflər bu- nun əvəzinə Daraya bir diri qurbağa, bir siçan, bir quş və beş ox göndərmişlər. Qədim yunan tarixçisi Herodot bunun məzmununu belə izah etmişdir: əgər siz farslar bataqlıqda qurbağa kimi tullanmağı öyrənməsəniz, siçan kimi gizlən- məyi bacarmasanız, quş kimi uça bilməsəniz, bizim torpa- ğa ayaq basan kimi oxlarımız altında məhv olacaqsınız” 1 . Bəzi alimlərin qeyd etdiyi kimi, bu misal simvolik siq- naldır. Burada hər bir əşya müəyyən məfhumu, məsələn, qurbağa – tullanmaq, siçan – gizlənmək, quş – uçmaq, ox – vurmaq anlayışlarını ifadə edir. 1 Геродот. «История в девяти книгах». Т. I, книга IV, M., 1885–1886, c. 354-355. Şəkil 7. Düyünlərlə fikrin ifadə olunması Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I I C İ L D 166 Qədimdə insanlar müəyyən məlumatı məkan və za- manla əlaqədar olaraq uzağa çatdırmaq üçün kəndir və yaxud ipi düyünləmək vasitəsindən də istifadə etmişlər. Fikri düyünlər vasitəsilə (quipu) ifadə etmək qədimdə çox geniş yayılmışdır. Bu vasitədən farslar, türklər, çinlilər, meksikalılar və bir sıra başqa xalqlar istifadə etmişlər. Bəzi xalqlar kəndir və yaxud ipi düyünləmək vasitə- silə sadəcə olaraq say anlayışını ifadə etmişlər. Məsələn, farslar asılmış hər bir ipin vasitəsilə say və yaxud müəyyən əşyanın miqdarını (7-ci şəkildə olduğu kimi) təyin etmiş- lər. Perulular, meksikalılar isə ipi düyünləməklə təkcə say anlayışını deyil, daha mürəkkəb məlumatı ifadə etmişlər. Meksikalılar arasında bu vasitə vaxtı ilə o qədər geniş yayılmış və inkişaf etmişdi ki, onlar düyünlər vasitəsilə bu və ya başqa müqaviləni, bütöv əhvalatı da ifadə edə bilir- dilər. Bəzi məlumatlara görə, Müqəddəs Mayya adasında yaşayan qədim hindilər “Koxou ronqo-ronqo” adlanan hə- min düyünlü yazı ilə hətta tarixi hadisəni “təsvir edir” və “şeir yazmağı” da bacarırlarmış. Qədim dünya xalqları müəyyən məlumatı düyünlər vasitəsilə ifadə edərkən, əsasən, yoğun kəndir, ip və ağac- Yüklə 11,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|