4-iii psihologija tur indd

163
sağlık mesleki okullar için
BAĞIMLILIK HASTALIKLARI
UYUŞTURUCU BAĞIMLISI
Uyuşturucu bağımlılığını uyuşturucu, maddelerin fizyolojik netice-
lerini öğrenmek amacıyla uyuşturucu almak için duyulan büyük ihtiyaç 
ile karakterize olan psikolojik ve fiziksel durum olarak tanımlayabiliriz. 
Uyuşturucu bedende meydana gelen fizyolojik değişiklikler neticesi ola-
rak bağımlılık yarattığı zaman, bağımlılığın en ağır şekliyle karşılaşmak-
tayız. Bu durum tolerans ve apstinensiyon sendromunun belirmesiyle is-
patlanabilir. Tolerans şu şekilde karakteristik olur: uyuşturucu bağımlısı, 
her yeni dozdan sonra aynı fizyolojik neticeyi elde edebilmesi için daha 
büyük dozlara ihtiyaç duyar. Apstinensiyon sendromu özellikleri de şöyle-
dir: uyuşturucu bağımlısı uyuşturucudan mahrum kaldığında beliren bir 
dizi nahoş semptom olur: kullanılan uyuşturucu tipine göre istifra, basur, 
ağrı olur. Psikolojik bağımlılık, uyuşturucu alışkanlığı fazla büyük olmadı-
ğı oysa fiziksel semptomların mevcut olduğu zaman belirir.
Bilim adamları uyuşturucunun laboratuvar hayvanları üzerine sü-
sitimal edilmesini tartmaktadırlar: hayvanın (özel cihazlar yardımıyla) 
kendi kendisine vereceği uyuşturucunun daha büyük süistimal potansiyeli 
vardır. Günümüzde en çok süistimal edilen afyon, alkol, kokain ve barbi-
türat uyuşturucuları örnek olarak gösterilebilir. Hind keneviri - marihu-
ana veya psikotrop ilaçlar gibisinden diğer uyuşturucular, hızlı ve güçlü 
bağımlılık yaradırlar, ama hayvanlarda bu etki pek gözlenmez.
Alkol ve tütün yanı sıra en çok süistimal edilen uyuşturucular altı 
gruba sıralanabilir: opyumlar, sedatif ve hipnotikler, stimülatörler, halüsi-
nojenler, kanabis, nefesle içe çekilen uyuşturucular.

---

164
Psİkolojİ
OPYUMLAR
Opyumlar sınıfı opyum türevleri olan morfin ve heroin, bir de on-
ların yerine kullanılan sintetikleri metadonu dahil etmektedir. Tıbbi açı-
dan morfin güçlü bir ağrı kesicidir. Aslında bu diğer analgetiklerin gücünü 
tartmakta kullanılan bir standart olarak ele alınır. Bu ve opyum diğer tü-
revleri ağrı yanı sıra öksürük ve bağırsak zorluklarını bloke etmektedir-
ler. Bunlar aynı zamanda psikolojik kayıtsızlık durumunu da kışkırtırlar. 
Morfinden sintetize edilen heroin, 1898 yılında öksürük yatıştırma ilacı 
olarak çıkarıldı. Çok geçmeden heroinin bağımlılık yarattığı görüldü ve 
bir çok devlette ilaç olarak kullanımı da yasaklandı. Eroin kullanıcıları, bu 
uyuşturucu alındıktan hemen sonra mutluluk duygusu yarattığını iddia 
ediyorlar. Aynı zamanda derin kayıtsızlık durumuna sebebiyet verebilir ve 
bazan beden gücünü artırabilir. 
Opiyumlar kullanıldıkları şartlara göre (önceki tecrübe, beklentiler 
vb.) ve kullanım şekline göre (şırınga, yutma, sigara şeklinde) farklı neti-
celer verebilir. Apstinensiyon semptomları şunlardır: ayakların kontrolsuz 
hareket etmesi, korku, uykusuzluk, istifra, terleme, kısılmalar, diyare, sıt-
ma.
Geçen yüzyılın yetmişli yıllarında beyinde doğal olarak salgılanan 
opyumlar gibi aynı efektleri olan (ağrı azaltıcı) enkefalinler keşfedildi. 
Opyumlara hızlı bağımlılık ve enkefalinler arasında ki bağlılığa işaret eden 
teoriler vardır. Bağımlıların doğal enkefalin yetersizliği olan kişiler olduk-
ları ve bu yetersizliği opyumlarla tazmin ettikleri ileri sürülüyor.
SEDATİF VE HİPNOTİKLER
Bu sınıft a en çok süisitmal edilen uyuşturucular barbitürlerdir. 
1900 yılından beri korkunun kaldırılması, uykunun kolaylaştırılması ve 
epilepsi tedavisinde kullanılmaktadırlar. Barbitürat bağımlılarından ba-
zıları her gün büyük miktarda barbitürat alırlar ama zehirlenmezler. 
Bunlardan bazıları barbitürleri eroinle paralel olarak kullanarak, eroinin 
efektini artırırlar. Barbitürlerin süistimali ağır bağımlılık ile sonuçlanır ve 
alkolizme benzerdir.

---

165
sağlık mesleki okullar için
Barbitürat kullanmanın anında kestirilmesi alkolizme benzer: tit-
reme, uykusuzluk, korku ve birkaç gün sonra konvülsiyonlar ve deliryum 
olur. Barbitürat alımının anında kestirilmesi ölümle de sonuçlanabilir. 
Ölüm aşırı büyük mikdarda barbitür alma neticesi olarak da meydana 
gelebilir. Barbitürler alkol ile alındığı durumlarda çok tehlikelidirler. Bu 
grupta benzoidiazepinler ve öyledenilen hafif trankulizatörleri de say-
maktayız. Onlar korku, uykusuzluk ve epilepsi tedavisinde kullanılır. 
Barbitürlerden daha güvenli sayıldıklarına karşın, gene de bağımlılığa se-
bebiyet verirler.
STİMÜLANSLAR
Bu grupta kokain ve amfetaminler en çok süistimal edilen uyuş-
turuculardır. Kokain beyaz kristal tozdur, acımsı tadı vardır. Güney 
Amerikada çalı şeklinde büyüyen Koka bitkisinin yapraklarından elde 
edilir. Tıpta kan damarlarının daraltılması, burun ve boğaz ameliyatı sıra-
sında ağrıların azaltılması ve ameliyatlar esnasında kan kaybını önlemek 
için kullanılır. Maalesef geçen yüzyılın yetmişli yıllarında aşırı derecede 
kullanılmaya başlayan kokain süistimali ağır fiziksel ve psikolojik prob-
lemlere neden olmaktadır. Aynı bu dönemde kokainin bir şekli olan krek 
de belirdi. Bu uyuşturucu sigara şeklinde alınır ve çok kısa zamanda ağır 
bağımlılık yaradır.
Amfetaminler üşük, polen alerjisi tedavisinde 20 yüzyılın 30-lu yıl-
larında kullanıma girdi. Ancak çok geçmeden sinir sistemine olumsuz 
yansıdığı keşfedildi. Bir dönem diyet ilacı olarak kullanıldı, ama günü-
müzde sadece narkolepsi (gün içinde ani uyku nöbetleri olarak beliren 
gece uyku bozukluğu) tedavisi olduğu gibi, hiperaktif kişilerin tedavisinde 
kullanılmaktadır. Büyükler bunu speed yani sürat olarak adlandırıyorlar. 
Bu uyuşturucular insanın uyanıklığını artırıyorlar, ruh halini iyileştiriyor, 
yorgunluğu ve uyku gereğini azaltıyor ama bu arada kullanıcıları sinirli ve 
son derece konuşkan yapmaktadırlar. Kokain ve amfetaminler uzun süre 
alındıkları halde, şizofreniye benzer psikoza sebebiyet verebilirler.

---