5-bob. Investitsiyalar hisobi mavzu bo’yicha tayanch iboralar

§4. Qisqa muddatli qimmatli qog’ozlar (aktsiyalar, obligatsiya va 
boshqa moliyaviy derbitlar)ni hisobi. 
Qimmatli qog’ozlarni har qanday korxona, aksioner jamiyati va kredit 
muassasalari chiqarish huquqiga ega. Qimmatli qog’ozlar chiqarish va muomalada 
bo’lishi O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tartibga solinadigan 
aktsiyadorlik jamiyatlarning aksiyalari, obligatsiyalar, depozit sertifikatlari, 
veksellari va boshqa shakldagi qimmatli qog’ozlari kiradi. 
Aktsiya
-chiqarilgan (emissiya qilingan) qimmatli qog’oz bo’lib, o’z 
egasining (aktsiyadorni) aktsiyadorlik korxonasi foydasining bir qismini dividend 
shaklida olishga, aktsiyadorlik korxonasini boshqarishda ishtirok eishga va 
korxona tugatilgandan keyin, mulkining bir qismiga egalik qilishga bo’lgan 
huquqini mustahkamlaydi. Aktsiya-oluvchining (egasining) nomi yozilgan 
qimmatli qog’oz bo’lib, aktsiyadorlar sotib olgan aktsiyalar nominal qiymati 
aktsiyadorlik korxonasining ustav kapitalini tashkil qiladi. 
Obligatsiya (bond)-
(oddiy vekselg’, qarz majburiyati) pulli dastak bo’lib, 
uning sohibiga kafolatlangan va qathiy belgilangan pul daromadi yoki shartnoma 
asosida belgilangan o’zgaruvchan pul daromadini olish huquqini beradi. 
Moliyaviy derivatlar (financiaI derivatives)
-bozor narxiga ega bo’lgan 
pulli dastak bo’lib, uning sohibiga birlamchi qimmatli qog’ozlarni sotish yoki sotib 
olish huquqini beradi. Bularga optsionlar, fg’yucherslar, varrantlar, svoplar va 
boshqa pul dastaklari kiradi
39
. 
20. Pul bozori dastaklari -
pulli dastak bo’lib, uning sohibiga ma’lum bir davr ichida kafolatlangan va qat’iy 
belgilangan pul daromadi olish huquqini beradi. Bu dastaklar bozorda pasaytirilgan narxlarda sotiladi, narxni 
pasaytirish darajasi foiz stavkasining katta-kichikligiga va qarzni qoplanish muddatiga bog’liqdir. Bularga g’azna 
veksellari, depozit sertifikatlari, bank aktseptlari va boshqalar kiradi. Xalqaro amaliyotda portfelg’ investitsiyalar 
harakatini to’lov balansida nota (qarz majburiyati) (note), optsion (option), varrant (warrant), fg’yuchers (futures), 
forvard kursi (forward rate), svop (swap) kabi kategoriyalar qabul qilingan: