5 Mavzu. Apoptoz Reja

fiziologik jihatdan ahamiyati shundaki
, ayrim hujayralarning yo„qotilishi 
jarayoni bevosita organizmning bir butunlikda mukammal tarzda funksiya 
bajarishini ta‟minlaydi, jumladan apoptoz jarayoni nafaqat jarohatlanish davomida 
ishga tushishi, balki bu jarayon differensiatsiya omillari, neyro-trofinlar va 
gormonlar ta‟siridagi fiziologik regulyasiya jarayonlari sifatida xam qayd qilinadi. 
«
Dasturlashtirilgan holatdagi hujayraning nobud bo‘lishi
» va «
apoptoz
»
atamalari odatda sinonim, bir xil ma‟noga ega bo„lgan atamalar sifatida 
qo„llaniladi. Bunda dastlabki atama ko„p holatlarda organizmning dastlabki erta 
rivojlanish bosqichlarida hujayralarning nobud bo„lishi jarayonini tavsiflashda 
qo„llaniladi, ikkinchi atama esa voyaga etgan organizmlarda turli xil patogen 
omillar (radiatsiya, gipoksiya, jarohatlanishlar, neyronlarning aktosomiyaga 
uchrashi, genotoksik xususiyatga ega bo„lgan preparatlar) ta‟sirida hujayralarning 
nobud bo„lishi jarayolarini tavsiflashda qo„llaniladi. Bu ikkala jarayonlarning 
amalga oshish mexanizmlari o„zaro o„xshash hisoblanib, ayrim farqlanishlarga 
xam ega hisoblanadi.
 Apoptozning morfologik va biokimyoviy belgilari
Apoptoz
atamasi tadqiqotlarda morfologik o„zgarishlarni kuzatish davomida 
yuzaga kelgan 
bo„lib, bunda hujayralarning nobud bo„lishi jarayonida plazmatik membrananing 
shishib chiqishi, navbatdagi bosqichda hujayralarning «apoptik tanachalar» (
aro 
– 
ajralish, 
ptosis
– susayish) ko„rinishida membranalarning alohidalanishi kuzatiladi. 
Apoptik tanachalar qo„shni hujayralar tomonidan fagotsitozga uchraydi, 
nobud bo„layotgan hujayralarning ichki qismida mavjud moddalar tashqi muhitga 
chiqadi va shu sababli bu sohada shamollash ko„rinishidagi reaksiya yuzaga 
keladi. 
Nekroz jarayonidan farq qilib,