5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu

5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu- 

Meryem GÜNAY- Mehmet GÜNAY

 

Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Temmuz 2010, Yıl:1, Sayı:2

 

327 

olan güvenin ortadan kalkması, çekin piyasadan çekilmesine ve o nispette 

ekonominin küçülmesine neden olacaktır 

6

.  

III. SUÇUN KONUSU 

Bu suçun konusunu çek oluşturmaktadır. Dolayısıyla suçun gerçekleşme-

si en başta geçerli bir çekin varlığına bağlıdır. Bir senedin çek niteliğini 

taşıyıp taşımadığı Türk Ticaret Kanununun (TTK) hükümlerine göre be-

lirlenmelidir.  TTK’nın  692.  maddesine  göre  geçerli  bir  çekin,  çek  keli-

mesini, kayıtsız şartsız belli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, ödeyecek 

kimsenin ad ve soyadını, ödeme yerini, keşide gününü ve yerini ve keşi-

decinin  imzasını  ihtiva  etmesi  şarttır.  Bu  unsurlar  çekin  yasal  geçerlilik 

şartlarıdır.  Aksi  durumda,  yani  geçerlilik  şartlarını  hep  birlikte  ihtiva 

etmeyen bir çek bu suçun konusunu oluşturmayacaktır

7

.  

3167 sayılı Kanunun 3/2. maddesinde çek defterlerinin her yaprağına, çek 

hesabının  bulunduğu  şubenin  adı  ve  hesap  numarası  ile  hesap  sahibinin 

vergi kimlik numarasının yazılı olacağı düzenlenmişti. Ancak, hesap sa-

hibinin  vergi  kimlik  numarası

8

  dışında  belirtilen  hususların  yazılmamış 

olması veya bankalarca baskı şekline ilişkin esaslara aykırı davranılması 

çekin geçerliğini etkilemeyeceği de aynı maddede belirtilmişti. Böylelik-

le  TTK’nın  692.  maddesinde  belirtilen  çekin  şekli  geçerlilik  şartlarına 

“hesap sahibinin vergi kimlik numarası” şartı eklenmişti. 

5941  sayılı  Kanunda  ise, çek  defterinin  her  bir  yaprağına  çek  hesabının 

numarası ve bulunduğu banka şubesinin adı, çek hesabı gerçek kişinin adı 

ve  soyadı,  tüzel  kişinin  adı,  çek  hesabı  gerçek  veya  tüzel  kişinin  vergi 

kimlik  numarasının  yazılacağı  şeklinde  düzenleme  yapılmıştır  (ÇK,  m. 

2/7). Ayrıca tüzel kişi adına çek düzenleyen kişinin adının ve soyadının, 

düzenlenen çek üzerine açıkça yazılması gerektiği de hüküm altına alın-

mıştır (ÇK, m. 2/8). Ancak, Ticaret Kanunundaki unsurları taşıması kay-

dıyla,  düzenlenen  çekin  Çek  Kanununda  yer  alan  şekli  şartlara  aykırı 

olması  çekin  geçerliliğini  etkilemeyecektir(ÇK,  m.  2/9).  Dolayısıyla  bir 

çek, 5941 sayılı Kanunda aranan unsurları içermese bile, TTK’da belirti-

len kurucu unsurları taşıması halinde suçun konusunu oluşturacaktır.  

                                                 

6

   ÖZGENÇ, İzzet, Çek Kanunu, 2. Bası, Ankara 2010 s. 65. 

7

   KINACIOĞLU, s. 262; ÖZTAN, s. 217; GÜNAY, Erhan, Uygulamalı Çek Rehbe-

ri, Ankara 1997, s. 21 v.d.,  

8

   Hesap  sahibinin  vergi  kimlik  numarasının  çeklerde  yazılması  zorunluluğu  31.07. 

2003 tarihinde 4814 sayılı Kanun ile 3167 sayılı Kanuna eklenmiştir.  

---

5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu- 

Meryem GÜNAY- Mehmet GÜNAY 

 

 

Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Temmuz 2010, Yıl:1, Sayı:2

 

 

328 

5941  sayılı  Kanunda  çekin  zorunlu  unsurları  arasında  hesap  sahibinin 

vergi kimlik numarasının yazılı olması şartı aranmadığından 3167 sayılı 

Kanuna  bu  zorunlu  unsurun  eklendiği  31.07.2003  ile  5941  sayılı  Kanu-

nun yürürlüğe girdiği 20.12.2009 tarihleri arasında düzenlenen çeklerde, 

hesap  sahibinin  vergi  kimlik  numarası  şartı,  TTK’nın  692.  maddesinde 

sayılan  unsurlara  ilave  unsur  olarak  aranacaktır

9

.  Bu  tarihler  arasında 

düzenlenen  çeklerde  vergi  kimlik  numarasının  bulunmaması  çeklerin 

geçerliliğini  etkileyecek  ve  bahse  konu  çekleri  geçersiz  kılacaktır.  Çek 

vasfına haiz olmayan böyle bir senet ise, adi yazılı havale olarak nitelen-

dirilebilecektir

10

.   

IV. SUÇUN FAĠLĠ 

3167 sayılı Kanunun 16. maddesinde, ödenmeyen çeki keşide eden hesap 

sahipleri  veya  yetkili  temsilcilerinin  cezalandırılacağı  belirtilmekteydi. 

Buna  göre,  karşılıksız  çek  keşide  eden  hesap  sahibi  gerçek  kişi,  hesap 

sahibi gerçek kişi lehine çek keşide eden vekil veya temsilcileri ile hesap 

sahibi  tüzel  kişiler

11

  lehine  çek  keşide  eden  vekil  veya  temsilcileri  çek 

suçunun faili olabiliyordu.  

5941 sayılı Çek Kanununda ise, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme 

tarihine  göre  kanuni  ibraz  süresi  içinde  bankaya  ibrazında  çekle  ilgili 

olarak  karşılıksız  işlemi  yapılmasına  sebebiyet  veren  kişinin  bu  suçun 

faili  olacağı  belirtilmiştir  (ÇK,  m.5/1).  Buna  göre,  bu  suç,  ancak  çekle 

ilgili  olarak  “karşılıksızdır”  işlemi  yapılmasına  neden  olan  gerçek  kişi 

tarafından işlenebilir. Karşılıksız işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi 

çek  karşılığını  ilgili  bankada  tam  olarak  bulundurmakla  yükümlü  olan 

hesap sahibidir. Hesap sahibi, gerçek veya tüzel kişi olabilir. Hesap sahi-

binin tüzel kişi olması halinde suçun faili, tüzel kişinin mali yönetimi ile 

görevlendirilen  yönetim  organı  üyesi  gerçek  kişi  veya  böyle  bir  görev-

lendirme  yapılmamış  ise  yönetim  organını  oluşturan  gerçek  kişi  veya 

kişilerdir. Şimdi, karşılıksız çek keşide etme suçunun failliğini yeni Çek 

                                                 

9

   “…31.07.2003  tarihine  kadar  düzenlenmiş  çeklere  vergi  kimlik  numarasının  yazıl-

mamış  olmasının  "çekin  geçerliliğini  etkilemeyeceği",  31.07.2003  tarihinden  sonra 

düzenlenen çeklere vergi kimlik numarasının yazılmamış olması durumunda ise "çe-

kin geçerli olmayacağı" kabul edildiğinden..”. Bkz. Yargıtay 10.CD.’nin 20.01.2009 

Tarih ve 2007/657E.,  2009/311K. sayılı kararı (Kazancı Hukuk Otomasyonu). 

10

    KENDĠGELEN, Abuzer, Çek Hukuku, İstanbul 2007, s. 107.(çek) 

11

   31.12.2008  tarihinden  önce  tüzel  kişi  de  suçun  faili  sayılırken,  bu  tarihten  sonra 

TCK’nın 5, 7 ve 20. maddeleri uyarınca tüzelkişiler hakkında ceza verilemeyeceğin-

den tüzel kişiler hakkında verilen cezalar ortadan kaldırılmıştır.  

---