5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu

5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu- 

Meryem GÜNAY- Mehmet GÜNAY

 

Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Temmuz 2010, Yıl:1, Sayı:2

 

335 

olduğunun tespiti ile birlikte oluşan objektif sorumluluk esasına dayalı bir 

suç olduğu görüşünü benimsemiş idi

26

.  

5941 sayılı Kanuna göre, suçun oluşabilmesi için, çekin karşılığının, dik-

kat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak, yani en azından taksirle, ilgili 

çek  hesabında  bulundurulmaması  gerekir.  Anayasanın  38/7  maddesinde 

yer alan ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesi bağlamında güvence altına 

aldığı kusursuz ceza olmaz kuralının gereği olarak, söz konusu suç, ob-

jektif (kusursuz) sorumluluğu gerektiren bir suç olarak değil, en azından 

taksire  dayalı  kusurluluğu  gerektiren  bir  suç  olarak  tanımlanmıştır.  Bu 

itibarla,  kişinin,  elinde  olmayan  sebeplerle  ortaya  çıkan  zorunluluk  hâli 

dolayısıyla,  örneğin  doğal  afet,  savaş,  kaza  geçirmesi  gibi  bir  sebeple, 

çekin karşılığını ilgili hesapta zamanında bulunduramamış olması hâlin-

de, manevi unsurun oluşmaması nedeniyle cezai sorumluluğu olmayacak-

tır

27

.  

“Karşılıksızdır”  işlemine  tabi  tutulan  ileri  tarihli  çeklere  özgü  olarak, 

tüzel  kişinin  yetkilisi  sıfatıyla  çeki  düzenleyen  veya  kanunî  ibraz  süresi 

içinde  ibrazında  çekin  karşılığını  ilgili  banka  hesabında  bulundurmakla 

yükümlü olmasına rağmen doğal afet veya trafik kazası gibi bir sebeple 

bulunduramayan  gerçek  kişi  hakkında  TCK’nın  24/2.  maddesindeki  zo-

runluluk  haline  ilişkin  hükmü  çerçevesinde  karşılıksız  çek  düzenleme 

eylemine kusurun bulunmaması nedeniyle cezaya hükmedilmeyebilir. Bu 

durumda, çek hesabı sahibi tüzel kişi hakkında da güvenlik tedbiri olarak 

çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına hükmedilmemesi gerekir.  

                                                 

26

  “…..  Bu  durumda  yasa  çek  yönünden  objektif  sorumluluk  esasını  benimsemiş  soyut 

karşılıksız çek keşidesi, bu eylemin iradi olması koşulu ile suç teşkil edeceği öngö-

rülmüştür. Karşılıksız çek keşidesi iradi bir harekete dayanmıyorsa, örneğin; çalınma, 

kaybolma, sahibinin elinden hile ile alınma gibi hallerde keşidecinin cezalandırılması 

söz  konusu  olmayacaktır.  Yasa,  objektif  sorumluluk  esasını  getirirken  kovuşturma 

yapılmasının, hamilin  şikâyetine bağlı olması, keşidecinin düzeltme hakkını kullan-

ması,  bu  hakkı  kalmasa  bile  yasada  öngörülen  süre  içerisinde  hamilin  zararlarının 

karşılanması hallerinde, keşideci hakkında kovuşturma yapılamayacağı ve cezalandı-

rılamayacağı hükmünü koymak suretiyle objektif sorumluluğu hafifletici ve iyi niyet-

li keşideciyi koruyan prensipleri de getirmiştir. Bunun dışında keşidecinin çekte yazı-

lı miktarda borcu olmadığına veya çekin teminat çeki olduğuna dair iddialarının bu 

yolda açılan hukuk davalarının suçun oluşmasına engel teşkil etmeyeceği sonucuna 

varılmıştır….” Yargıtay CGK., 09.10.1989, 1989/7-213E. 1989/280K. (Kazancı Hu-

kuk Otomasyonu) 

27

   TBMM, Dönem: 23, Yasama Yılı: 4, Sıra Sayısı: 445, sh. 11. 

---

5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu- 

Meryem GÜNAY- Mehmet GÜNAY 

 

 

Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Temmuz 2010, Yıl:1, Sayı:2

 

 

336 

Gerekçe metnine göre, suç, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak 

yani  en  azından  taksirle  işlenebilir.  Oysa  ceza  hukukunda  suçlar  kural 

olarak ancak kasten işlenebilirler. TCK’nın 22/1. maddesi uyarınca, tak-

sirle işlenen fiiller, ancak kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır. 

Dolayısıyla TCK’nın 21 ve 22. madde hükümleri de göz önünde bulun-

durularak 5941 sayılı Çek Kanununun 5/1. maddesinde tanımlanan suçun 

kasten işlenebilen bir suç olduğunun kabul edilmesi gerekir

28

.   

VII. SUÇUN YAPTIRIMI 

3167 sayılı Kanunun 16/1. maddesinde karşılıksız çek keşide eylemi için 

para cezası ve hürriyeti bağlayıcı ceza olmak üzere iki farklı cezaî yaptı-

rım düzenlenmişti. Bu maddeye göre,  karşılıksız çıkan çeki keşide eden 

hesap sahipleri veya  yetkili temsilcileri, çek bedeli tutarı kadar adlî para 

cezası ve güvenlik tedbiri olarak çek hesabı açma yasağıyla cezalandırı-

lacağı  öngörülmüştü.   Ayrıca,  bu  suçu  işleyen  mükerrirler için  hürriyeti 

bağlayıcı ceza verileceği belirtilmişti. 

5941 sayılı Kanunda ise, karşılıksız çek düzenleme suçu için sadece adlî 

para  cezası  ile  güvenlik  ya  da  koruma  tedbiri  olarak  çek  düzenleme  ve 

çek hesabı açma yasağı yaptırımı öngörülmüştür. Şimdi yeni Çek Kanu-

nunda karşılıksız çek düzenleme suçu için öngörülen adlî para cezası ile 

çek  düzenleme  ve  çek  hesabı  açma  yasağı  başlıkları  altında  inceleyece-

ğiz. 

A) Adlî Para Cezası  

5941 sayılı Kanunda, karşılıksız çek düzenleme suçunun karşılığı olarak 

her  bir  çek  için  bin  beş  yüz  güne  kadar  adlî  para  cezası  öngörülmüştür 

(ÇK,  m.5/1).  Madde metninde adlî  para  cezasının  sadece  gün  birimi  ba-

kımından  üst  sınırı  1500  gün  olarak  belirlendiğinden,  TCK’nın  52/1. 

maddesi gereği alt sınır 5 gün olarak belirlenecektir. TCK’nın 52. madde-

si uyarınca, gün karşılığı adlî para cezasının miktarı kişinin ekonomik ve 

diğer  şahsi  halleri  göz  önünde  tutularak  en  az  20-TL  en  fazla  100-TL 

olarak takdir edilir. Bu durumda sanık hakkında günlüğü 20-TL’den adlî 

para  cezaya  çevirme  işlemi  uygulanacak  ise  en  az  100-TL,  en  fazla 

30.000-TL adlî para cezası verilebilecek, günlüğü 100-TL’den adlî para-

ya  çevirme  işlemi  uygulanacak  ise  en  az  500-TL  en  fazla  150.000-TL 

adlî para cezası verilebilecektir. Ancak neticede verilecek ceza çek bede-

                                                 

28

   ÖZGENÇ, s.72-74. 

---