5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu

5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu- 

Meryem GÜNAY- Mehmet GÜNAY

 

Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Temmuz 2010, Yıl:1, Sayı:2

 

331 

şekilde ibraz tarihinde, tüzel kişi ile ilişkisi kesilmiş olan yetkili tüzel kişi 

temsilcisi veya vekili hakkında cezaî sorumluluk doğmamakla birlikte bu 

kişiler hakkında sadece koruma ya da güvenlik tedbiri olarak “çek düzen-

leme ve çek hesabı açma yasağı” verilebilecektir

14

. 

V. SUÇUN MADDĠ UNSURU 

3167 sayılı Kanunun 16/1. maddesine göre, karşılıksız çek keşide etmek 

suçu, çekin kanunî ibraz süresi içinde veya üzerinde yazılı keşide tarihin-

den  önce  muhatap  bankanın  her  hangi  bir  şubesine  ibrazında  çekin  ta-

mamen veya kısmen karşılığının bulunmaması halinde gerçekleşiyordu.  

5941 sayılı Kanuna göre ise, bu suçun gerçekleşmesi kısmen veya tama-

men  karşılığı  bulunmayan  bir  çekin,  üzerinde  yazılı  düzenleme  tarihi 

itibarıyla  kanuni  ibraz  süresi  içinde

15

  bankaya  ibrazına  bağlıdır  (ÇK, 

m.5/1). Söz konusu suçun oluşabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme 

tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve “karşı-

lıksızdır” işlemine tabi tutulması şarttır. Bu nedenle, 3167 sayılı Kanun-

dan farklı olarak

16

,  ileri tarihli (post date) çek, üzerinde yazılı düzenleme 

                                                 

14

   Aynı  yöndeki  görüş  bkz.  ERALP,  Tayyar  Cem,    5941  Sayılı  Yasa  Karşılıksız  İşle-

mine  Sebebiyet  vermek  ve  Karşılıksız  Çek  Düzenlemek,  www.adalet.org/  forum/ 

ozelgoster.php?konu=5941%20say%FDl%FD%20%E7ek%20kanunu%20%5Btart%

FD%FEma%20alan%FD%5D&fid=230323&oturumno=&id=&alan= (26.02.2010) 

15

   İbraz  süresinin  nasıl  hesaplanacağı  TTK’nın  708.  maddesinde  düzenlenmiştir.  Bu 

madde hükmüne göre, bir  çek  keşide edildiği  yerde ödenecekse keşide günü olarak 

gösterilen tarihten itibaren on gün; keşide edildiği yerden başka bir yerde ödenecekse 

keşide günü olarak gösterilen tarihten itibaren bir ay içinde muhataba ibraz edilmeli-

dir.  Ödeneceği  memleketten  başka  bir  memlekette  keşide  edilen  çek  keşide  yeri  ile 

ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ib-

raz edilmelidir 

16

    3167  sayılı  Kanuna  göre,  Kanunda  belirlenen  sürede  şikâyet  hakkının  kullanılması 

kaydıyla çekin, üzerinde yazılı keşide tarihinden önce bankaya ibrazı halinde karşı-

lıksız çek keşide etme suçu oluşmaktaydı. Ancak, 3167 sayılı Kanuna 28.02.2009 ta-

rihinde 5838 sayılı Kanun ile eklenen Geçici 2. madde doğrultusunda, 31.12.2009 ta-

rihine  kadar,  üzerinde  yazılı  keşide  tarihinden  önce  çekin  ödenmek  için  muhatap 

bankaya ibrazı geçersiz hale getirildi. “3167 sayılı Kanuna eklenen geçici 2. madde 

hükmü, sadece 28.02.2009 – 31.12.2009 tarihleri arasında uygulanacağından; ileri ta-

rihli düzenlenip de belirtilen tarihler arasında vadesinden önce bankaya ibraz edilen 

ve ibraz tarihi itibariyle karşılığı bulunmayan çekler yönünden, karşılıksız çek keşide 

etmek suçu oluşmayacak, ancak, keşide tarihinden itibaren işleyecek yasal ibraz sü-

resi içerisinde ibraz edilip, karşılığının bulunmaması durumunda suçun oluşumu söz 

konusu olacaktır. 28.02.2009 tarihinden önce, üzerinde yazılı keşide tarihi gelmeden 

ibraz edilen ileri tarihli çekler hakkında ise, çekin bankaya ibrazı olanaklı olup, karşı-

lıksız işlemi  yapılması gerektiğinden; bu tarihten önce işlenen suçlara ilişkin kesin-

---

5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu- 

Meryem GÜNAY- Mehmet GÜNAY 

 

 

Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Temmuz 2010, Yıl:1, Sayı:2

 

 

332 

tarihinden  önce  karşılığı  tahsil  edilmek  amacıyla  bankaya  ibraz  edildi-

ğinde

17

,  bu  çekle  ilgili  olarak  “karşılıksızdır”  işlemi  yapılamayacak  ve 

5941 sayılı Kanunda tanımlanan karşılıksız çek düzenleme suçu oluşma-

yacaktır

18

.  

Çekin, karşılığı tahsil amacıyla, üzerinde yazan keşide tarihine göre ka-

nuni  ibraz  süresi  içerisinde,  hesabın  bulunduğu  muhatap  bankanın  her-

hangi  bir  şubesine  ibraz  edilmesi  halinde, çek  hesabında  yeterli  karşılık 

bulunmuyorsa,  hamilin talebi  üzerine,  çekle  ilgili  olarak  “karşılıksızdır” 

işlemi  yapılır.  “Karşılıksızdır"  işlemi,  ancak  muhatap  bankanın  hamile 

kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında kalan çek bedelinin 

karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak yapılabilir. “Karşılıksızdır” işlemi 

yapılırken çekin arkasına ibraz tarihi, hesap durumu, bankanın yükümlü-

lüğü çerçevesinde ödediği miktar, ibraz eden kişinin ya da tüzel kişi tem-

silcisinin adı ve soyadı yazılarak hamille birlikte banka görevlisi tarafın-

dan çekin arkası imzalanır. Hamilin imzadan imtinası halinde çekle ilgili 

olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmaz (ÇK, m.3/2–4). 

                                                                                                                   

leşmiş mahkûmiyetler ile sürmekte olan davalar yönünden, söz konusu maddenin sa-

nık lehine düzenleme kabul edilemeyeceği, karşılıksız çek keşide etmek suçunun olu-

şacağı…..”  Yargıtay  10.CD.,  17.09.2009  Tarih,  2009/12591.E.  2009/14476K.  (Ka-

zancı Hukuk Otomasyonu) 

17

   5941 sayılı  Kanunun 3/8. maddesine göre, çekin üzerinde  yazılı bulunan düzenleme 

tarihinden önce ibraz edilmesi ve karşılığının Türk Ticaret Kanununun 707. maddesi 

uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması hâlinde, bu çekle ilgili olarak hu-

kukî takip  yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapıla-

bilmesi  için,  çekin  üzerindeki  düzenleme  tarihine  göre  kanunî  ibraz  süresi  içinde 

bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması gerekmektedir.  

18

   5941  sayılı  Kanunun  5/1.  maddesinde  suçun  oluşumu,  çekin  üzerinde  yazan  keşide 

tarihinden  sonra  ibraz  edilme  şartına  bağlanmış  olmasına  rağmen  Kanunun  Geçici 

1/5. maddesinde süre sınırlaması getirilmek suretiyle, 31.12.2011 tarihine kadar üze-

rinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı-

nın geçersiz olacağı belirtilmiştir. Belirtilen tarihten sonra süre uzatımına ilişkin her-

hangi bir düzenleme yapılmaz ise, 31.12.2011 tarihi itibariyle Geçici 1/5 madde yü-

rürlükten kalkacaktır. Ancak, Kanunun 5/1. maddesinde ileri tarihli çekin, keşide ta-

rihinden önce ibrazı halinde suç oluşmayacağı açıkça belirtildiğinden, bu konuda ay-

rıca bir geçici madde düzenlemesi yapılması gereksiz olduğunu söyleyebiliriz. Ben-

zer görüşler için bkz. YEġĠLOVA ARAS/YEġĠLOVA, Ecehan, Bilgehan, Çek Hu-

kukuyla İlgili İki Yeni Düzenleme, 5838 sayılı kanunun 18 ve 32/XIX. Maddelerinin 

Getirdikleri,  Türkiye Barolar Birliği  Dergisi, Mayıs-Haziran 2009, S.82, s.103-106; 

ERALP,  Tayyar  Cem,  5941  sayılı  Yasa  Karşılıksız  İşlemine  Sebebiyet  vermek  ve 

Karşılıksız Çek Düzenlemek, www.adalet.org/forum/ (26.02.2010) 

---