8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)
Yüklə 154,31 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.5. İnformasiya bazarında tara/lıq
tehlakının illik inkışafı 3% təşkıl etdıyi halda onun istchsal artımı 10% bərabərdir. Dorğudur Yaponiya alimləri informasiyanın onun istehsahndan geri qalmasım əsasən infrastrukturun kifavət qədər inkişaf etməməsi ilə izah edirlər. 5.5. İnformasiya bazarında tara/lıq Ən ümumi şəkildə informasiyaya tələbatı subyektin düşdüyü7 yaxud düşə biləcəyi bu və ya digər vəziyyətin qeyri-müəyyənli- yini aradan qaldırmaq və yaxud azaltmaq arzusundan doğur. Po- tensial informasiya alıcısı üçün vəziyyətin qeyri-müəyyənliyi onun nə isə bir şeylə nsk etdiyni bildirir: pulla, sosial, statusla, vəzifə durumu ilə, sağlamlıqla, ailənin rifahı ilə, hömıəti və s. ilə. Risk praktıki olaraq həmişə narahatlıqla müşayot edilir. Bu cür narahatlıqdan azad olmaq cəhdi insanı informasiya bazanna apanr. Təbii ki, informasiya tələbatına risk dərəcosi artdıqca ar- tır. İnformasiya təklifı də risk amili ilə bağlıdır: Satıcının arzusu istehlakçınm narahathğının aradan qaldırılması və azaldılması va- sitəsi ilə gəlir əldə etməkdir. Təklif də potensıal istehlakçının məruz qaldığı risk dərəcəsindən birbaşa asılıdır. Bu asılılıqları qrafıqdə təsvir edək (şəkil 4). Qoy üfıqi oxda X şəıti, yaxud pul vahidlərində nsk dərəcəsi, şaquli oxda isə həmin vahidlordə in- formasiya təlobatı və təklifı olsun. D - tələbat qrafıki; S - infor- masiyamn təklif qrafikidir. İnfomıasiyaya olan tələbat xətti X oxu üzrə bəzi kəmiyyətə görə yerıni dəyişmişdir və bu onu bildirir kı, risk az oiduqda, is- tehlakçı informasıya üçün pul xərcləməyə hazır deyil. Tələbatın riskin çoxalmasına mütənasib artması vacib deyil, təfəkkürün inersiahlığı işə düşür; “ola bilsin ki, öz-özünə keçsın”, yani və- ziyyət özü dəyişəcək və yalnız risk duyulan olduqda, tələbat sü- rətlə artır. Qrafık baxımdan bu toləbat xəttinin əyrisində özünü göstərir; ə w ə lc ə o müntəzəm, demək olar ki, X oxuna paralel olaraq sağa doğru gedir, sonra isə bir neçə R qiymətindən sonra, riskin nisbətən artmasma təiəbatın böyük artımım bildirərək kəs- kin surətdə yuxarı qalxır. İnformasiyanm təklif xətti də bir qədər başqa konfıqurasıyaya malik müsbət mailli əyridir. O, X oxundan başlayır, lakin toləbat əyrisinə nisbətən risk dərəcəsinin böyük qiymətindən, yəni koor- dinatm başlanğıcmdan uzaqda yerləşmişdır və bu da zənnımizca başlıca olaraq iki səbəblə izah edilir. Birincisi, informasiya təkli- fmin ona olan tələbatdan asılılığmdan və bu müvafiq halda onda təzahür edir ki, istehsalçı üçün həssas və onu hərokətə sövq edən istənilən tələbat həcmi deyil, məhz kifayət qədər böyük tələbat həcmi çıxış edir. İkincisi, istehsalçı üçün lazım olan tələbata nail olmaq üçün zaman lazımdır və istehsalın genişləndirilməsinı bə- zi, hər bir konkret halda müəyyən həcmdən başlamaq lazımdır. Təklif xətti, tələbat xəttinə nisbətən istehsalm inertikliyi sayəsin- də yuxarıya doğru daha dik qalxır, yəni tələbatı bir qədər ötüb ke- çir, sonra tələbat məhdudluğu ilə toqquşaraq tələbatı bir qədər ötür, daha az meyilli əyri əmələ gəlir, smır və təxmmən nsk də- rəcəsinin dəyişməsinə mütənasib getməyə başlayır. İnformasiya tələbatı və təklifmin əyriləri qrafıkdə hər hansı bir əsl informasiya bazarı olan qapah sahə yaradaraq iki - a və b nöqtələnndə kəsişirlər. Bu sahənın istənilən nöqtesi bazarda m- formasiyanm tarazılığmı, informasiya satıcılannm və alıcılarınm bazar maraqlarmın təkmilləşrnəsini səciyyələndirir. Bu qapalı sa- hənin hüdudları arxasmdakı nöqtələr bazar subyekllərinden biri iiçün qəbul oluna bilməyən, yaxud faydasız, ya da məqsədəyön- süz vəziyyətləri bildirır. Bu informasiyanm mümkiin qiymətlərinin diapazonu rəqabə- tin olmaması, yaxud zəifliyi üzündən kifayət qədər gcnişdir. So- nuncu bazar münasibətləriııə daxil olan iştirakçıların sayınm az olması ilə izah edilir. Yalnız qiymətlərin həddi az, ya çox dərəcə- də müəyyən edilə bilər, çünki, onun aşağı sərhoddi istehsalçımn xərcləridir. Lakin ayrı-ayrı hallarda misal üçün, ödənış qabiliy- yətliliyi şübhə altında olan, yaxud gözlənilınədən düşən yeganə sifarişçi olduqda, satıcı öz məhsulun yalnız xərclərin bir hissəsini ödəyən qiymətə güzəştə gedə bilər. Digər tərəfdən informasiya- nın qiyməti lazımi informasiya əldə etmədikdə potensial istchlak- çımn düşə biləcəyi mümkün zərərə bərabər kəmıyyətdən artıq ola bilmoz. Beloliklə, informasiya bazarında qiymot hər bır kos üçün bütün subyektiv və obyektiv amilləri somərəli şokıldə nozo- ro almağa cəhd edoıı satıcı və alıcı arasında müqavılə əsasında müəyyənləşdirilir. Bütövlükdə informasiya bazarınm digərlərindən prinsipial fər- qi bazar münasibətlərı obyektinin hiss edilməzliyidir; bu bazarda dünyanm intellektual sərvətı - elmi, texniki, kommersiya və digər infomıasiyanın bölündüyü və yenidən bölüşdürüldüyü halda baş- qa bazarlar fıziki nemətləri bölürlər. İntellektual nemətləri fızıkı nemətlərə nisbətən pul baxımından qiymətləndirmək çotindir, yəni belə bir nəticəyə gəlmək olar ki? dəyər münasibətlərinin müəyyən yuyulması gedir. Bu bir çox mənada O.Tofflerin yerdo- yişmə, yaxud hakimiyyət transformasiyası adlandırdığı prosesin dünyadakı inkişafı ilə izah edilir. Sonuncu cəmiyyətdə elmin və infonnasiyanın yeni rolu ilo bağlıdır. Üç əsas hakimiyyət mənbə- yindən - güc, sərvət, elm - sonuncu onun uğurla fəaliyyət göstər- məsi üçün həlledici amildir. Yüklə 154,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|