8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)
Yüklə 154,31 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.3. Fasiləsiz təhsil - informasiya iqtisadiyyatınm inkişaf şərti
sadiyyatına uyğun olaraq bu cür yanaşma əmək və istirahət, ış və əyləncə anlayışının burada qismən silindiyindən və bunlann sə- naye və sənayeyə qədər iqtısadiyyat şəraitində olanlarla müqayi- sədə kifayət qədər şərti olduqlarmdan tam ədəbli deyıl. “İstıfad əçr termınin hamı tərəfındən taııınması, məşhurluğu (populyarlığı) müasirlərimiz leksikasmda həmçinın msan fəaliy- yətinin bütün sahələrinin fövqaladə dərəcədə yiiksok templəri ilə izah edilir. Bu onu bildirir ki, getdikcə daha çox insan həm evdə, həm də işdə bu və ya dıgər şəkildə fayda məqsədi ilə özləri üçün kompüterdən, elektron şəbəkələrindən və informasiya iqtisadiy- yatının digər komponent və atributlanndan istifadə edir və xid- mətdə və m əişətdə yalnız əw əlk i - sənaye əsrin (erası) məhsul- ları ilə keçinənlərin sayı isə getdikcə azalır. “İstifadəçi” anlayışı kompüter oynunu uşaq üçün də, kompüte- rin köməyi ilə müəssisənm inkişaf strategiyasmı hazırlayan ciddi biznesmen üçün də, elektron şəbəkələri vasitəsi ilə tanışı ilə in- formasiya mübadıləsi ilə məşğul olanda, yaxud virtual mağazada məhsullar seçən evdar qadın üçün də eyni dərəcədə uyğundur. Vərdiş edilmiş terminologiyada birinci halda kompüter-istehlak predmeti, ikinci halda -istehsal vasitəsi, üçüncüdə isə hər ıkisi və bir də rabitə vasitəsidir, lakin bütün hallarda kompüterle “ünsiy- yətdə olan” insan “istifadəçidir”. Əvvəllər heç bir zaman, yəni informasiya cəmiyyəti yaranana qədər öz fəaliyyətini hər-hansı bir texniki istehsal vasitələri, yaxud istehlak predmetləri vasitəsi ilə həyata keçırən insana dair “istifadəçi” termini istıfadə edil- mirdi. Belə ki, industrial əsrin istehsal vasitələrindən istifadə edən insanlara dair müəyyən təsərrüfat sahəsi ilə bağlı olan ternıindən istifadə edilir - maşın istehsal edən, mədən fəhləsi, inşaatçı; ya- xud müəyyən fəaliyyət sahəsi ilə bağlı - maliyyəçi, mədəniyyət işçisi; yaxud onları konkı*et əmək alətləri ilə əlaqələndirərək - kombaynçı, toxucu, operator və s. Texniki xarakterli istehlak predmetlərindən istifadə edən insanlara uyğun olaraq isə adətən ümumiyyətlə bir termindən - sahibkar terminindən (soyuducu- nun, minik avtomobilinin, televızorun və s.) istifadə edilir və bu əşyanm tətbiq edilmə üsulunu heç cür açıqlamır və yalmz insanın hüquqi statusuna işarə edır. Başqa sözlə desək, biitiin bu terminlər - təsərrüfat sahəsı ilə, fəaliyyot sahəsi ilə, ıstifadə sahəsi ilə moh- dudlaşdmlmış məhdud tətbiq sahəsmə malıkdırlor. İstifadəçi baş- qa mənadır, bozi mənada isə yuxarıda qeyd edilənlə müqayisodo daha dərin mənadır, bu yeni - informasiya əsnnin terminidir. İsti- fadəçinin yuxarıda qeyd edilən sənaye əsrinin lokal terminlorin- dən fərqı ondan ibarətdir ki, o, insanlan peşə, yaxud hər - hansı bir əlamətə görə həm də ev işlərinin vahid, ümumi aparılma üsuluna işarə edir. İqtisadi münasibətlər subyektınin sənaye əsri və onun çiçok- lənmə dövründəki şərtiliyə xas olan istehlakçılara vo istehsalçıLa- ra bölünməsi ınfonnasiya əsrində dağılır və onu sezmək çotinlə- şir. İnformasiya iqtisadiyyatının sənaye iqtisadiyyatının qanuna- uyğun davamçısı kimi çıxış etməsinə uyğun olaraq yeni texnoloji istehsal şəraitində insanın rolu məntiq baxırmndan başqa cür - da- ha dərin və əhəmiyyətlı, şəraitdən və başqa insanlardan az asılı və müvafıq olaraq müstəqil və yaradıcı olur. İnsanın fərdiliyr onun mühüm az asılı və müvafıq olaraq müstəqil və yaradıcı olun İnsanın fərdiliyi onun mühüm iqtisadi xüsusiyyətinə çevrildi. Buna görə də infonnasiya iqtisadiyyatında insan amilinin rolu so- naye iqtisadiyyatı ilə müqayisədə labüd şəkildə başqa şəklə gir- məklə transformasiya edir, dəyişilir. XIX əsrin ikinci yartsında coşğun şəkıldə cərəyan edən səna- yeləşmə prosesi onu bildirirdi ki, Avropa Ölkələri vo Şimali Ame- rika əhalisinin aktiv hissəsinin yartsına qədəri kəndə təsərrüfa- tından sənayeyə keçmişdir. Müasir şəraitdə iqtisadi baxımdan in- kişaf etmiş ölkələrdə aktiv əhalinin bÖyük hissəsinin sənayedən xidmətlər sahəsinə keçməsi baş verdi: şəhərlərdə təxminon məş- ğul olanların və mütəxəssislərin 2/3. İnsan tələbatlan daha da fər- diləşdirilir, xidmətlər sahosi müvafıq olaraq differensasiya edir və daha da ixtisaslı, hər tərəfli hazırlığı olan işçi qüvvəsi tələb edir. Ölkənin zənginliyi onun əhalisinin savadlılıq səvıyyəsi ilə təyin edilməyə başlayır. Müvafıq olaraq sənaye iqtisadiyyatt şə- raitində yardımçt, faydastz saho kimi çıxış edən təhsıl sıstemi İİ-nın da başlıca sahələrdən bırinə çevrılir, çünki, hər hanst bir in- formasıya istehsalı və onu yaradanların təhsilı səviyyəsinin qalxması bir qayda olaraq vahid prosesdir. 6.3. Fasiləsiz təhsil - informasiya iqtisadiyyatınm inkişaf şərti İnformasiya cəmiyyətində onun ilkin mərhələsindo - nisbotən inkişaf etmiş Ölkələr məhz bu mərhələni keçirlər - hələ sənaye- ləşmənin çiçəkiənmə dövründə meydana gəlmiş cərəyan güciinü yığmağa başlayırlar. Ümumiyyətlə maddi istehsalatda , o cümlə- dən, hasil və emal sənayesi sahələrində məşğul olanların payı azaiır, xidmətiər sektorunun xalis çəkisi artır və bunlann içində yeni dairələr və sahələr meydana gəlir, sənayedə bir çox kütləvi peşələr itir, yeni peşələr və fəaliyyət sahələri meydana gəlır. Başqa sözlə desək, məşğul olanların strukturu, bununla yaııaşı əməyin təşkili metodları və həvəsləndinnə sistemi, eləcə do ko- operasiya formalan dəyişir. Əməyin məzmunu ən radikal dəyi- şikliklərə məruz qalır. Ənənəvi tip sənaye işçilorinin sayınııı azalma prosesi texniki baxımdan yeni infonnasiya texnologiyalan və tclekonımunikasiya vasitələri ilə möhkəmlənmiş dalıa geniş bilik spektimə və müvafiq olaraq daha böyük istehsal müstəqilli- yinə və təşəbbüsünə malik olan yeni kateqoriya işçilərin ıııeyda- na gəlməsi və onların sayının artması ilə müşaiyət edilir. Təhsil və peşə hazırlığı sistemi işçi qiivvəsinin əsas xarakteris- tikalarının və bütövlükdə ictimai mkişafı üçün mühüm şərt və güclü katalizatordur. Lakın hənıin bu sistem məşğul olanların pe- şə - ixtisas strukturunda mütərəqqi dəyişiküklər prosesini longit- məyəy qadırdir, o halda ki, əgər cəmiyyətin və ıqtısadıyyatın kadrlara olan yeni ehtiyacınm qabaqcadan düşünüimosi nıoqsodi ilə onun fəaliyyətinə daimi modemləşmə prinsipi daxil deyildir. Təhsili tam hüquqla qlobal infomıasiya texnologiyaları sahəsi- nə aid edirlər, çünki, nəticə etiban ilə məhz onun vasitəsi ilo dün- yada olan hadisələrin gedişinə təsir göstərilir. Beləki, 2001-ci il- Yüklə 154,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|