A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 444 

çıxım, vurdun ağzımdan. Mənim dediyim nədir? Dediyim odur 

ki, gözəlim, adamlar həmişə gülüblər. Lap elə pis vaxtlarda da, 

işləri fırıq olanda da gülüblər, indi işlər düzələndə, ömrlər 

firavan keçəndə  də gülürlər. Amma niyə gülüblər və  nəyə 

gülüblər? Bax, qadası, məsələ  də elə bundadır. Altmış il 

bundan qabaq Molla Nəsrəddin nəyə gülürdü? Gəlsənə bir 

sadalayaq; Molla Xəsrəddinə, mərsiyəxana, dərvişə,  şeyxə, 

bəyə, xana, mülkədara, milyonçuya, qaradavoya, sansora... 

Mən ölüm elədir, elə deyil? Ay sağ ol, atan rəhmətlik. Deməli 

o vaxt Molla Xəsrəddin vardı, bəy, xan, mülkədar, milyonçu 

vardı, şeyx, dərviş, qaradavoy, sansor, zir-zibil vardı... 

İndi hanı onlar? Yoxdu. Min şükür ki, yoxdur. Demək 

onlara güldük qurtardıq. Bəs indi nə var ki, o vaxt yox idi? İndi 

bax, bizim bu yaşadığımız  şəhərdə neçə-neçə ali məktəb var, 

fabrik-zavod var, kitabxana var, teatr var. Neçə-neçə gözəl-

göyçək bina var və bu binalarda da elə haman bu binaları 

tikənlərin özləri, ya tay-tuşları, yar-yoldaşları — gözəl-göyçək 

adamlar yaşayır. Hardaydı o vaxtın fəhləsində, bənnasında, 

malakeşində o baxt ki, özü öz əliylə tikdiyi uca imarətdə özü və 

kül-külfəti yaşayaydı. 

O vaxtlar fəhlə-kəndçi, kasıb-kusub, fəqir-füqəra 

azarlayanda pulsuz xəstəxana uzü görərdi? Övrət çadrasız 

küçəyə  çıxa bilərdi?  İntelgent qoçunun qorxusundan çıqqırını 

çıxardardı? 

Getdi o dövranlar, çox şükür ki, getdi. Bir dəfəlik getdi. 

Gurumbultuyla cəhənnəmə bezbilet vasil oldu. Bal da yesə 

dirilməz. 

Bəs belə olan surətdə bu qara günlərin qurtarıb getdiyini 

görəndə, ağ günlərin həmişəlik gəldiyini görəndə, adam sevinib 

gülməsin,  əl çalıb oynamasın, neyləsin? Deməli, indi Molla 

dayı gülsə sevindiyindən, xoşlandığından güləcək. 

Qaranoy, görürəm bu yerdə yenə gözün kirpik çaldı, əvvəlcə 

fikrə, sonra eyvana getdin, gözəl yaşıl  şəhərimizin, qaşəng 

mavi dənizimizin, pambıq kimi ağ buludlarımızın seyrinə 

---

 445 

daldın, handan-hana özünə  gəlib dedin: "Belə de. Məsələ bu 

tövr imiş, deməli satira deyil, yumor, neynək, onda hər  şey 

aydındır, necə deyərlər, tüstüsü düz çıxar". 

Ağrın-azarın mənə gəlsin, gəl sən bu misalı çəkmə, xoşum 

gəlmir bu sözdən, bilmirəm kim dəb salıb bunu: tüstüsü düz 

çıxsın. Yaxşı söz deyil bu. Səksəkəli ürəklərin sözüdür. Özünə, 

dediyinə inanmayanların, inamından,  əqidəsindən nigarançılıq 

çəkənlərin sözüdür. Gəl inamımızı, sədaqətimizi  əyri-düz 

tüstüyə bağlamayaq. Tüstü ki var, xatalı  şeydir —gülək belə 

əssə, belə  çıxacaq, elə  əssə elə.  Əzizimən, gəl ürəyimizi, 

fikrimizi bayrağımızla düz eləyək. Al bayrağımızı ürəyimizdə 

dalğalandıraq, başına dönüm və bu bayrağın həqiqətinə sadiq 

qalaq, sözün doğrusuna inanaq, sözün doğrusunu deyək və 

sözün doğrusunu deməkdən qorxmayaq. 

Sözün doğrusu isə budur ki, ceyranım, hələ zir-zibili tamam 

silib, süpürüb qurtara bilməmişik. Odur ki, sevincdən, fərəhdən 

gülməklə  bərabər hərdən-birdən acığnan da gülək, rişxəndlə, 

kinayəylə, hirslə gülək, yana-yana gülək, gülə-gülə yandıraq. 

Mən ölüm necə deyirəm? Sən bir kəlama diqqət elə! 

Axmaq işlərə, əbləh söhbətlərə, mənasız hərəkətlərə gülək. 

Altmış il bundan qabaq xanların, bəylərin, dərviş-

rövzəxanın, əyan-əşrəfin kökü kəsilib, amma, a başına dönüm, 

qorxaqlığın kökü hələ kəsilməyib ha. Təkdən-birdən, ayda-ildə 

bir dəfə, görürsən işdi düşür, qorxaq adama da rast gəlirsən. 

Gündüz çıraqla axtaranda, yəni sözün düzü, elə gecə 

çıraqsız axtarmayanda da bir də görürsan ki, qarşıva çıxdı kim? 

Ay sağ ol. Qorxaq. 

Bəli, bəli. QORXAQ. AXMAQ. ALÇAQ. YALTAQ. 

Bu "ağlar". Bir də var "xorlar" — RÜŞVƏTXORLAR, 

MÜFTƏXORLAR.  

Bir də var "bazlar" — DƏSTƏBAZLAR, DOSTBAZLAR, 

SÖZBAZLAR, QOHUMBAZLAR, YERLİBAZLAR. 

Bir də var "pərəstlər" — ŞÖHRƏTPƏRƏSTLƏR,  

MƏNSƏBPƏRƏSTLƏR və yenə YERLİPƏRƏSTLƏR. 

---

 446 

Bir də var "karlar", yox, yox, şikəst karlar yox, 

RİYAKARLAR, SAXTAKARLAR. 

Bir də var "çılar": BÖHTANÇILAR, YALANÇILAR, 

MİYANÇILAR. 

Bir də var paxıllar, var, vallah var, billah var. 

Bir də var — AVAMLAR, CAHİLLƏR, NADANLAR, 

QANMAZLAR, desən yoxdur, çanımçün, inciyərəm səndən. 

Bir də var LAQEYDLƏR, BİGANƏLƏR, DƏYMƏ 

MƏNƏ, DƏYMƏRƏM SƏNƏLƏR,  ƏŞİ  MƏNİM NƏ 

İŞİMƏLƏR, dad onların əlindən, dad-bidad. 

Bir də var... Əl qərəz, hamısını saysam, deyəcəklər, ifrata 

varırsan, boyaların tünddür, bə hanı yaxşı "çılar" — əlaçılar, 

zərbəçilər... 

Hanı yaxşı — "pərəstlər – həqiqətpərəstlər, vətənpərəstlər. 

Hanı yaxşı "karlar" — sənətkarlar, fədakarlar. 

Hanı  mərdlər, qocaqlar, doğruçular, ağıllılar, gözəllər. 

Deyirsən, yəni yoxdur? Necə yoxdur, əzizim,  əksinə çoxdur. 

Lap çoxdur. Pislərdən qat-qat çoxdur. Və elə ona görə  də 

yaxşılardan yazan da qat-qat çoxdur, yaxşılardan qat-qat çox 

yazırlar və yaxşılardan qat-qat yaxşı yazırlar. 

İndi ki, belə oldu, dostum, daha məndən umu-küsü eləmə, 

mən də bu cızma-qaramda qoy pisləri pisləyim, pislərə  və 

pisliyə gülüm, orda-burda gözümə  dəyən  əyər-əysiyi, xırda-

xuruşu, kəm-kəsiri çıxarım gün işığına, camaat tamaşa eləsin, 

gülən gülsün, gülümsünən gülümsünsün. Sənin də, quzu kəsim, 

işdi-şayət dodağın qaçar — mənim başımın ucalığıdır, deyərəm 

çox sağ ol, yox qaçmaz, neynək, yenə çox sağ ol, yenə var ol, 

yüz yaşa. 

Amma bir xahişim var, bu ilan-qurbağanı oxuyanda, gözünü 

qıyıb oxumayasan ha. Neçin ki, sağ gözünü qıyıb sol gözünlə 

oxusan, hər  şey sənə sağ görünəcək, sol gözünü qıyıb sağ 

gözünlə oxusan hər şey sənə sol görünəcək. 

Gözlərin zəifdirsə, anam balası, neynək, tax eynək. Amma 

bax ha, məbadə qara eynək taxasan, zərərdir. Cəhrayı eynək də 

---