A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 584 

kədərləndi və bu an anasına oxşadı. 

–Mənim qardaşım vardı, — dedi. — Məndən böyük idi, özü 

də saatsaz idi. Sabah düz bir ay keçir ölümündən. Bilirsiz, o da 

bir növ eksperimentçi idi. — Psixiatr xatirələr aləminə  qərq 

olmuşdu, dalğın–dalğın danışırdı. — Qardaşımın başına qəribə 

bir fikir gəlmişdi: geriyə işləyən saat düzəltmək. İki dənə belə 

saat düzəltdi. Biri məndədir, biri anamda. Bu da onun 

qəribəliyi idi. Həm də bilirsiz, bu onunçün yalnız texniki 

məsələ deyildi. O bu işi necəsə  fəlsəfi, metafizik bir mənada 

düşünürdü, necə deyərlər vaxtı geriyə axıtmaq istəyirdi. Yəni 

elə bu da bir növ qəribəlikdir də... Biz ona gülərdik, amma indi 

ölüb gedib və anamla mən onun bu qəribəliyinə hörmət 

eləyirik: düzəltdiyi saatları mütəmadiən qururuq və onlar da 

işləyir, işləyirlər geriyə. — O güldü. 

Tələbənin artıq heç bir təlaşı yox idi. O dərk edirdi: bu gün 

rastına nə çıxıbsa — hamısının dəqiq məntiqi, izahı var. Hətta 

dəyişən fotoların da bir izahı olmalıydı və yəqin ki, mütləq var 

da. Görünür, fotokağızların kimyəvi tərkibində  nə isə elə bir 

şey vardı ki, onlar gec aşkarlanır, yaxud bir əksin altından 

başqası çıxıb onu soldura bilirdi. Hər halda hökmən bunun bir 

elmi izahı olmalıydı. Həm də  məgər ağappaq fotokağızda 

kimyəvi məhlulların təsiri nəticəsində yavaş–yavaş fotoşəkil 

aşkarlananda biz bundan qorxuruq, ya buna təəccüblənirik. 

Yəqin ki, qafil adamı televiziyada video maqnitofona yazsan, 

sonra o evdə oturub özü özünə baxsa, təəccübdən bağrı çatlar. 

Belə  şey olar, mən burda oturmuşam, eyni zamanda da o 

qutunun içindən başımı  çıxarıb danışıram, gülürəm.  Şübhəsiz, 

bu fotolar da hansısa elmi eksperimentin bəhrələridir və burada 

qorxmalı, hürkməli bir şey yoxdur. 

Tələbə: 

–Fotoları da izah edin, — dedi. 

–Fotoları, hansı fotoları? 

–Mənim otaqımdakı, daha doğrusu, o otağınızda asılmış 

fotolar. Onların "sirri" nədir? —Sirr sözünü o yüngülvarı bir 

downloaded from KitabYurdu.org

---

 585 

istehzayla dedi. 

–Sirr? Nə sirdir ki? Bilirsiz, bu fotolardakı adamların 

çoxusunu mən heç tanımıram. Onlar mənim arvadımın... 

mənim keçmiş arvadımın qohum-əqrəbası, tanışlarıdır. 

–Amma orda sizin də şəkliniz var. 

–Bəli var. Nə olsun ki? — O bu sözləri bir qədər kəskin dedi, 

sonra daha yumşaq bir ədayla soruşdu: — İçmək istəyirsiz? 

Tələbə başını  tərpətdi. Psixiatr tələbənin qədəhini ləbaləb 

doldurdu, öz qədəhinə isə yarıyacan süzdü. İçdilər. Tələbə hiss 

etdi ki, bu tapmaca, deyəsən, bir qədər qəliz açılacaq, ya bəlkə 

heç psixiatr özü də onun cavabını bilmir. Son qədəh onu daha 

qəti bir addıma təhrik etdi və psixiatra diqqətlə baxıb lapdan: 

–Məsələ ondadır ki, bu şəkillər dəyişir, — dedi. 

Görünür, psixiatra çatmadı. O: 

–Necə dəyişir? — deyə xəbər aldı. 

–Elə beləcə; məsələn, tutaq ki, mən otaqdan çıxıram, 

mətbəxə gedirəm, bir neçə  dəqiqədən sonra qayıdıram, 

fotolarda isə tamam başqa adamları görürəm. Ya da əgər 

əvvəlki adamlardırsa, bir də görürsən onlardan biri eynəyini 

çıxarıb ya köynəyini düymələyib.  Əgər mətbəxdə bir az da 

yubanıramsa bu müddət ərzində fotodakı kişilərdən biri saqqal 

buraxır, ya da onun bığı çıxır. 

Psixiatr tələbəyə sonsuz bir maraqla baxırdı. Uzun zaman 

gözlərini onun gözlərinin düz içinə zillədi,  əllərini nəzərdən 

keçirdi, sonra isə qayğıkeşliklə: 

–Bəlkə daha içməyək? — dedi. 

Tələbə bir qədər dili dolaşa–dolaşa: 

–Yox, yox, — dedi. — Mən əsla sərxoş-filan deyiləm. Bax, 

məsələn, elə sizin öz şəklinizi götürək. Mən mənzilə ilk dəfə 

girəndə şəkildə sizin bığınız yox idi, köynəkdə idiniz, köynəyin 

də yaxası açıq idi. Sonra isə şəkil dəyişdi — indi pencəkdəsiniz 

və bığınız var. 

Psixiatır: 

–Əşi, qoyun oturmuşuq — dedi, — axı mənim heç bir vaxt 

downloaded from KitabYurdu.org

---

 586 

bığım olmayıb. Böyük qardaşımın bığı vardı. Anamgildə onun 

şəklini gördünüzmü? 

–Gen yaxalı pencəkdə? 

–Bəli. 

–O  şəkil indi sizin otağınızda... bizim otağımızdadır. Sizin 

şəklinizin yerində. 

–Bıy, niyə anam o şəkli gətirib mənim  şəklimin yerindan 

asıb? Bəlkə qardaşımın şəklinə baxmaq onun üçün ağırdır, ola 

bilər... Ona görə də... 

–Siz məni düz başa düşmədiniz. Mən onu demək istəmirdim 

ki, qardaşınızın  şəklini sizin şəklinizin yerindən asıblar. Mən 

demək istəyirdim ki, sizin şəkliniz qardaşınızın  şəklinə 

çevrilib.  Əgər bu doğrudan da qardaşınızın  şəklidirsə... Çünki 

siz çox oxşayırsınız və şəklə baxanda adam düşünə bilər ki, bu 

elə sizin özünüzsünüz. Daha doğrusu sizin daha yaşlı sinndə, 

indi olduğunuzdan daha yaşlı sinndə şəklinizdir. Bir neçə ildən 

sonrakı şəkliniz. Kim bilir bəlkə bir neçə ildən sonra siz də bığ 

qoyacaqsınız. 

Psixiatr bir söz demədən ehmallıca onun biləyindən tutdu, 

nəbzini tapdı, gözlərinin içinə baxaraq saymağa başladı. Tələbə 

başa düşdü ki, həkim onun psixik vəziyyətindən  şübhələnib. 

Onun yerində kim olsaydı  şübhələnərdi. Ancaq tələbə bütün 

bilməcələrin açılacağına o qədər inanmışdı ki, həkim onun 

barəsində  nə düşünəcəyini eyninə almadan söhbəti axıra 

çatdırmaq istədi. 

–İş ondadır ki, mən düz fotonuzun qarşısında dayandım və 

gözlərimi  şəklə zilləyib baxmağa başladım. Mənim gözlərim 

qarşısında — o, sözünə ara verdi, sonra birnəfəsə dedi — 

mənim gözlərim qarşısında sifətinizdə tük çıxmağa başladı. 

İndi mənim burda olduğum müddətdə  yəqin uzun saqqalınız 

çıxıb. Əlbəttə qırxdırmamısınızsa. 

Psixiatr onun biləyini buraxdı, amma yenə  də ayrılmadan 

gözlərinin içinə baxırdı, susmuşdu. Sonra durdu, aramla otaqda 

var–gəl etdi, kitab şkafına yanaşdı, rəfdən bir kitab götürdü, 

downloaded from KitabYurdu.org

---