A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
5 Tacikistanda (1977), "Dədə Qorqud" Moskvada (1980, 1988), İranda böyük tirajlarla, nəfis şəkildə nəşr olunub. "Mən, sən, o və telefon" hekayəsi ABŞ-da, Kanadada, Yaponiyada, ‘inlandiyada, ərəb ölkələrində və bir sıra başqa ölkələrdə çap olunub. Anarın ayrı-ayrı hekayə, pyes və məqalələri dünyanın bir sıra mətbuat orqanlarında ingilis, fransız, alman, ispan, benqal, türk, macar, rumın, bolqar dillərində və keçmiş SSRİ-nin bütün respublikalarında dərc edilib. Amma əlbəttə, Anar ən böyük populyarlığı öz Vətənində - Azərbaycanda qazanıb. Xüsusilə 70-80-ci illərdə Anarın 30, 40, 50 min tirajla çap olunan kitabları, dərgilərdə çıxan əsərləri əl-əl gəzir, dürlü polemikalara səbəb olurdu. Anarın nəinki əsərləri, hətta bu əsərlər haqqında dərc olunan məqalələr Azərbaycan ictimaiyyəti tərəfindən çox həssaslıqla qarşılanırdı: "Dantenin yubileyi" povesti haqqında tənqidçi Nadir Cabbarovun yüksək peşəkarlıqla qələmə aldığı məqaləsi Azərbaycan Elmlər Akademiyasından ucqar bir kəndə qədər geniş aydınlar marağına səbəb olmuşdu. 1974-cü ildə "Bakı" axşam qəzetində "Gecə yarısında hadisə" sənədli povesti hissə-hissə çap edildikcə bütün Bakı o qəzetin hər sayını arayıb- axtarır, oxuyurdu… Anar, əsərlərində çağının ən aktual problemlərini qaldırdığından, ən həssas nöqtələrinə toxunduğundan bu əsərlər təbii ki, əhatəli ədəbi-tənqidi münasibətlərə, disskusiyalara hədəf olur, estetik qavrayış çevrəsini yaradır. Anarın yaradıcılığı haqqında Azərbaycanda və dünyanın müxtəlif ölkələrində yazılan çoxsaylı məqalələr, aparılan tədqiqatlar, yəqin ki, bu zərurətin bəhrəsidir. Anarın qələmindən çıxan bütün əsərləri oxuyub başa çıxandan sonra həmin əsərlər xüsusunda yazılmışları göz önünə gətirdikcə, belə bir müqayisəli qanunauyğunluq ortaya gəlir: Azərbaycanın klassik və çağdaş mədəniyyəti, xüsusilə ədəbiyyatı bir küll halında Anar yaradıcılığında bu və ya digər formada öz əksini tapıb. Şəxsiyyətləri, dəyərləri, problemləri, yönləri ilə. Eyni zamanda, çağdaş mədəniyyət və ədəbiyyatımızın, tənqidimizin elə seçkin nümayəndəsi yoxdur ki, Anar yaradıcılığına bu və ya digər formada, səviyyədə müraciət etməmiş olsun. Anar yaradıcılığı Azərbaycan mədəniyyətinə tarixilik və müasirlik baxımından elə qaynaqlanıb ki, bu vəhdətdə onların harmoniyasından yalnız ləzzət almaq, heyrətə gəlmək olar. Bütövlükdə, Anar yaradıcılığına Azərbaycan tənqidinin dörd münasibətini müəyyən etmək mümkündür: iki əks yöndə tənqid, iki downloaded from KitabYurdu.org 6 əks yöndə təqdir. 60-70-80-ci illərin tənqidçilərinin bir parası - "dünənkilər" Anarı yenilikçiliyinə, irəli getdiyinə, "modernizminə", "formalizminə" və s. "izmlərinə" görə tənqid edirdilər, 90-cı illərin və yeni əsrin əvvəllərinin bir para tənqidçi və yazarları - "bugünkülər" isə "köhnəliyinə", "geri qaldığına", "antimodernizminə", "izmlərsizliyinə" görə suçlayırlar. Anar yaradıcılığının təqdiri də iki cürdür: tənqidin səthi, saya üzdəngetmələri: və nəhayət, Azərbaycan tənqidinin bu dolğun yaradığılığa ciddi elmi-analitik, namuslu münasibəti. Azərbaycan mədəniyyəti və ədəbiyyatının inkişafı fonunda görkəmli siyasi xadimlərimizin, alim, yazıçı, tənqidçi və sənətkarlarımızın - Heydər Əliyev, Əbülfəz Elçibəy, Məmməd Arif, Sabit Rəhman, İsmayıl Şıxlı, Bəxtiyar Vahabzadə, Tofiq Quliyev, Toğrul Nərimanbəyov, Arif Məlikov, Xəlil Rza Ulutürk, Bəkir Nəbiyev, Araz Dadaşzadə, Yaşar Qarayev, Elçin, Nizami Cəfərov, Tofiq Hacıyev, Yusif Səmədoğlu, Rüstəm İbrahimbəyov, Rəhman Bədəlov, Sabir Rüstəmxanlı, Aydın Məmmədov, Kamil Vəli Nərimanoğlu, Vilayət Quliyev, Kamal Abdullayev, Rəfael Hüseynov, Nadir Cabbarov, Vaqif Yusifli və başqalarının Anar yaradıcılığını yüksək dəyərləndirmələri, onların bu zəngin sənət dünyasına obyektiv baxışları çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Keçmiş SSRİ məkanında və dünya mətbuatında Anar yaradıcılığına həsr olunmuş məqalələrin müəlliflərinin - L.Anninski, B.Perevedensev, D.Urnov, E.Şklovski, V.Kovski, A.Latınina, A.Boçarov, N.Boqoslovski, İ.Borisova, Q.Petrova, L.Lavrov, A.Tverski, L.Lavrova, A.Zemnova (Rusiya), ‘akir Baykurt, Mustafa Qutlu, Adnan Özyalçinər, Əhməd Bican Ercilasun, Oktay Akbal, A.Qədir, Yavuz Onk, Əli Yavuz Akpinar (Türkiyə), Mixael ‘arenholts, Taqe Zommerfild, ‘riderike Bühner, Stefan Proys, Uli Rotfus (Almaniya), Zoltan İslai (Macarıstan), İbrahim Darabi (İran), Cövdət Bilal İsmayıl (İraq) və başqalarının müxtəlif milli psixologiya və ədəbi ölçülərdən Azərbaycan yazıçısının əsərlərinə yanaşmaları sayğıyadəyər və gələcək tədqiqatlar üçün tutarlı mənbələrdir. Burası da önəmlidir ki, hələ SSRİ dövründə xarici ölkələrin mətbuatında dərc olunmuş bu məqalələrin bəzilərində Anarın "sovet həyat tərzinə kəskin münasibəti", "rejimə sığmazlığı", "ənənəvi Asiya epik nəqletməsi ilə ədəbiyyatın Qərbə xas olan texniki üsul və formalarını ustalıqla əlaqələndirməyi bacarması", downloaded from KitabYurdu.org
7 "Şərq müdrikliyi", "modernist yapqıları" önə çəkilir (Uli Rotfus), Anarın təqdim etdiyi "dünyanın bizim təsəvvür etdiyimizdən (yəni isveçrəlilərin - R.U.) qat-qat zəngin, çoxcəhətli və təzadlı olduğu" ("Noys Sürixer saytunq" qəzeti, Sürix, 7/8, 1990-cı il) nəzərə çarpdırılır. Anar ədəbi-bədii yaradıcılığını ictimai-siyasi fəaliyyəti ilə uzlaşdıra bilən nadir şəxsiyyətlərdəndir. Anarın həm sovet dönəmində, həm də indi - müstəqillik çağında bütün yaradıcı fəaliyyəti başlıca məqsədilə milli-mənəvi tərəqqiyə yönəkdir. Onun Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə rəhbərlik etdiyi illərdə bu təşkilatın nəzdində "Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzi", "Dədə Qorqud Ensiklopediyası" yaradılmış, "Ədəbiyyat və İncəsənət" qəzeti, "Ədəbiyyat qəzeti" adıyla Mədəniyyət Nazirliyi ilə şərikli nəşr olunmaqdan çıxarılaraq Yazıçılar Birliyinin orqanı olmuş, "Qobustan" toplusu da Yazıçılar Birliyinin orqanına çevrilmişdir. Yazıçılar Birliyinin təklifi və təşəbbüsü ilə Azərbaycan PEN klubu - Beynəlxalq Yazıçılar Təşkilatının Azərbaycan bölməsi yaradılmışdır. Moskva, Türkiyə, Gürcüstan və Polşanın yazıçılar təşkilatları ilə ikitərəfli müqavilələr bağlanmışdır. 1987-ci ildə erməni fitnəkarlarının təhriki ilə Qarabağ məsələsi ortaya atılandan bəri Yazıçılar Birliyi fəal mövqe tutmuş, ilk dəfə Moskvaya etiraz məktubları yazıçılar ocağından, onların imzasıyla göndərilmişdir. Yazıçılar Birliyinin Ağdam döyüş bölgəsində və Gəncədə Plenumları keçirilmişdir. Anar Naxçıvan, Abdam, Goranboy və Qazaxda döyüşçülərlə görüşmüş, qaçqın ailələrinin Yazıçılar Birliyinin Şüvəlandakı Yaradıcılıq evində yerləşdirilməsini təmin etmişdir. Xalqımız bunu heç zaman unutmayacaq ki, 1988-ci ildən bəri Azərbaycanın ən ağır günlərində Azərbaycan Ali Sovetinin deputatı, SSRİ xalq deputatı və SSRİ Ali Sovetinin üzvü Anar istər Azərbaycan parlamentində, istərsə də SSRİ-nin ali məclisində Qarabağ problemi xüsusunda dəfələrlə çıxış edib. Başqa Azərbaycan deputatları ilə birlikdə bir neçə dəfə Qarbaçovla görüşüb və ona Azərbaycanın haqq səsini çatdırıb. Yanvar hadisələrinin günahkarlarının cəzalandırılmasını tələb edib. 1990-cı ilin Qara Yanvar gecəsindən sonra Anar rus dilində "Müsibət" adlı müraciət yazıb və səhəri gün yüzdən artıq ünvana - SSRİ xalq deputatlarına və Yazıçılar İttifaqlarına göndərib. Yanvarın 21-də Akademiyada downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|