Abuzər Xələfov

Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti 
Azərbaycan Milli Kitabxanası 
 
 
- 59 – 
 
Эlk olaraq 1999-cu ildə hazэrlanmэю ―Cənubi Qafqaz dцvlətlərinin kitabxana və infor-
masiya  iюзilərinin  regional  ixtisasartэrma  Mərkəzi‖  adlэ  layihə  əsasэnda  2000-ci  ilin  mart 
ayэnda Tbilisidə regional ixtisasartэrma kursu təюkil edilmiю, buranэ bitirmiю kitabxanaзэlar 
(8  nəfər)  Bakэya  dцndьkdən  sonra  цlkə  kitabxanalarэ  ьзьn  fasiləsiz  təlim  strategiyasэ 
ьzərində зalюmэю və цz proqramlarэnэ iюləmiюlər. [7, s.1.]  
Yeni yaradэlmэю tədris mərkəzində ―Mьasir kitabxanalar və onlarэn vəzifələri‖ adlanan 
bu  proqram  ilk  nцvbədə  юəhər  kitabxanalarэnэn  aparэcэ  mьtəxəssisləri  ьзьn  nəzərdə  tutul-
muєdu.  Эlk  əvəllər  юəhər  kitabxanaзэlarэ  ―Kitabxana  menecmenti‖,  ―Kitabxanalarэn 
bьdcədənkənar  maliyyələюdirmə  yollarэ‖,  ―Beynəlxalq  kitabxana  əməkdaюlэрэ‖, 
―Эntellektual  azadlэq‖,  ―Kataloqlaюdэrma  və  kataloq‖,  ―Kataloqlaюdэrma  və 
təsnifləюdirmə‖ mцvzularэ ьzrə 40 saatlэq kurs keзmiюlər. Kurslar Azarbaycandakэ Amerika 
Səfirliyi nəzdindəki informasiya və kitabxana iюзilərinin Təlim Mərkəzinin (IRTCL) maliyyə 
dəstəyi  ilə  aparэlmэюdэr.  Trener-kitabxanaзэlar  həmkarlarэnэn  əvvəlki  dцvrlərdəki  təhsil 
prosesində və iю təcrьbəsində mцvcud olmayan mьasir nəzəri və təcrьbi yeniliklərin tədrisinə 
xьsusi diqqət yetirmiю, цn plana зəkmiюlər. Hələ təkcə 2000-ci il ərzində 9 qrupdan ibarət 74 
nəfər kitabxanaзэ bu kurslarэ keзmiюdir. 
2001-ci ildən etibarən kurslar 2 istiqamətdə aparэlmэюdэr: 
a)
 
юəhər kitabxanalarэ ьзьn nəzərdə tutulan iki həftəlik kurs (48 saat); 
b)
 
rayon kitabxanalarэ ьзьn regionlarda keзiriləcək 22 saatdan ibarət ьз gьnlьk seminar. 
―Mьasir  kitabxanalar  və  onlarэn  vəzifələri‖  adlэ  kurs  bьtцvlьkdə  2000-2002-ci  illər 
ərzində respublikanэn 48 kitabxanasэnэ  28 qrupda 259 kitabxanaзэnэ  əhatə etmiюdir. [3, s. 
80] Hər kurs bitdikdən sonra mьdavimlər arasэnda sosioloji sorрular keзirilmiю, onlarэn rəy 
və  təklifləri  toplanaraq  analiz  edilmiю,  bu  təklif  və  rəylər  gələcək  qruplarda  nəzərə 
alэnmэюdэr.  Tədris  Mərkəzi  bu  kursun  qэsaldэlmэю,  icmal  xarakterli  proqramэnэ 
respublikanэn  12  bцlgəsində  rayon  kitabxanaзэlarэ  ьзьn  təюkil  etmiюdir.  Həmзinin 
mədəniyyət  iєзilərinin  Respublika  hazэrlэq  və  ixtisasartэrma  kursu  tərəfindən  gцndərilən 
rayon, kənd kitabxanalarэ də peюə vərdiюlərini artэrmaq məqsədilə kompyuterin əsaslarэ və 
qanunvericilik haqqэnda kurslar da keзmiюdilər. Mərkəz bir mьddət fəaliyyətini dondursa da 
son illər yenidən fəaliyyətini bərpa etmiєdir. 
Azərbaycan  Respublikasэ  Mədəniyyət  və  Turizm  Nazirliyinin  gцstəriюinə  əsasən 
region kitabxanalarэnda yeni Avtomatlaюdэrэlmэю kitabxana sistemi- ALЭSA-nэn tətbiqinə 
baюlanэlmэюdэr.  Bu  məqsədlə  nazirliyin  sifariюi  ilə  xьsusi  ALЭSA  proqramэ  iюlənib 
hazэrlanmэю  və  bu  ilk  milli  proqramэn  tətbiqi  ilə  əlaqədar  olaraq  kadrlarэn  hazэrlanmasэ 
məqsədilə  2014-cь  il  dekabr  ayэnda  Milli  Kitabxanada  10  gьnlьk  treninqlər  iюə 
baюlamэюdэr.  2014-2015-ci  illər  ərzində  treninqlərdə  ALЭSA  vahid  kitabxana  idarəetmə 
sistemi  ьzrə  elektron  kataloqlarэn  tətbiqi  qaydalarэ  və  ALİSA  proqramında  işləmək  üçün 
MARC  21  formatı  tədris  olunmuюdur.  Rayon  (юəhər)  kitabxanalarэnda  зalэюan 
mьtəxəssislərdən  ibarət  on  qrup,  100  nəfərdən  зox  kitabxanaзэ  bu  treninqlərdə  təlim 
keзmiюdir.  Treninqlər  Milli  Kitabxananın  və  Ultra  şirkətinin  mütəxəssisləri  tərəfindən 
aparılmış, treninq çərçivəsində müdavimlər Milli Kitabxanada gedən proseslərlə də yaxından 
tanış  olmuş,  yeni  iş  üsulları,  yeni  xidmət  növləri  barədə  məlumat  əldə  etmiş,  treninqi 
müvəffəqiyyətlə başa vuran müdavimlərə sertifikatlar təqdim edilmişdir. [2, s.67-71] 

---

“Kitabxana-İnformasiya Elmləri: tədris və təcrübədə yeni çağırışlar”  
Beynəlxalq elmi konfransının materialları 
 
 
- 60 - 
Azərbaycan  Respublikası  Mədəniyyət  və  Turizm  Nazirliyinin  təşkilatçılığı  ilə  2005-ci 
ildən etibarən respublikanın qabaqcıl kitabxanalarının əməkdaşları, respublika ərazisində fəa-
liyyət göstərən bütün MKS-lərin direktorları, digər aparıcı kitabxana mütəxəssislərinin iştirakı 
ilə silsilə ümumrespublika müşavirəsi keçirilir. Sonuncu ümumrespublika müşavirəsi 2014-cü 
il  aprel  ayının  29-da  ―Azərbaycan  Respublikasında  kitabxana-informasiya  sahəsinin  2008-
2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı‖nın icra müddətinin başa çatması münasibətilə 
Azərbaycan  Milli  Kitabxanasında  keçirilmişdir.  ―Azərbaycan  gerçəkliyi  və  kitabxanalar: 
yekunlar-gələcəyə  baxış‖  mövzusunda  məruzə  ilə  çıxış  edən  mədəniyyət  və  turizm  naziri 
Əbülfəs Qarayev Dövlət Proqramının icrası zamanı əldə edilmiş nəticələrdən, kitabxana siste-
minin  günün  tələbləri  səviyyəsində  qurulması  istiqamətində  görülmüş  işlərdən  və  qarşıda 
duran vəzifələrdən danışmışdır. Tədbir çərçivəsində ―Kənd Kitabxana-İnformasiya Mərkəzi‖ 
pilot layihəsinin və ―ALİSA‖ proqramının təqdimatı olmuşdur. Müşavirə işini seksiyalar üzrə 
iclaslarla davam  etdirmişdir. Seksiyalarla iş  kitabxana işçiləri üçün xüsusilə  maraqlı və  əhə-
miyyətlidir. Bu zaman hər bir kitabxanaçı kitabxana fəaliyyəti üzrə maraqlandığı istiqamətdə 
mövcud yeniliklərdən xəbər tutur, yeni təcrübə əldə edir. Hazırda 2016-cı ilin ikinci yarısında 
növbəti Ümumrespublika müşavirəsinin keçirilməsi planlaşdırılır. 
Bu gün regional kitabxanalar bir tərəfdən, milli və regional kitab mədəniyyəti irsini qo-
ruyub  saxlayır,  regionun  tarixini  öyrənir,  regional  informasiya  tələbatını  ödəyir,  iqtisadiyya-
tın, elmin, mədəniyyətin inkişafına kömək edir, onun ənənələrini yaşadır, digər tərəfdən, bü-
tün mədəni müxtəlifliyi əks etdirir, mədəniyyətlərarası əlaqələr üçün şərait yaradır, ölkəni, re-
gionu dünyaya tanıtdırır. Bu zaman ən böyük məsuliyyət kitabxanaçı kadrların üzərinə düşür. 
Odur ki, qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq, kitabxananın funksiyalarını dövrün tələblə-
rinə uyğun şəkildə həyata keçirmək üçün regionlarda kitabxanaçı kadrların ixtisas biliklərinin 
daim  təkmilləşdirilməsi, bir  sıra  keyfiyyətlərin  inkişaf  etdirilməsi  məqsədilə  nazirlik  tərəfin-
dən 2015-ci ildə bir neçə zona müşavirələri təşkil edilmişdir. Əsasən 3 zona - Quba-Xaçmaz, 
Gəncə-Qazax və Şirvan zonasını əhatə edən bu müşavirələrdə Mədəniyyət və Turizm naziri-
nin müavini Vaqif Əliyev, Kitab dövriyyəsi sektorunun müdiri Lətifə Məmmədova, Region-
larla  iş  sektorunun  müdiri  Pərviz  İsgəndərli,  Milli  Kitabxananın  direktoru  professor  Kərim 
Tahirov, 30 rayon (şəhər) Mədəniyyət və Turizm şöbəsinin müdirləri, MKS-nin kitabxana di-
rektorları və digər kitabxanaçı kadrlar iştirak etmişlər. Müzakirələrdə kənd kitabxana filialları, 
onların indiki vəziyyəti, mövcud problemlər haqqında danışılmış, kitabxana işini günün tələb-
ləri  səviyyəsində  qurmağın  vacibliyi,  yerlərdə  kitabxanaçı  kadrların  yerləşdirilməsi,  onların 
ixtisasının artırılması məsələsi səsləndirilmişdir. Eyni zamanda bəzi regionlarda kitabxanala-
rın  maddi-texniki  bazasının  zəif  olması,  kənd  kitabxanalarında  kompyuterlərin  olmaması, 
oxuculara  xidmət  prosesində  CD  və  DVD-lərdən  istifadənin  mümkünsüzlüyü,  bir  çox  ucqar 
kəndlərdə  telefon  xətlərinin  və  digər  kommunikasiya  vasitələrinin  yoxluğu,  internetə  çıxışın 
olmaması, kitabxana fondlarının düzgün komplektləşdirilməməsi, kiçik və orta biznesin, fer-
mer  təsərrüfatının  inkişafı  və  təbliğinə,  regionlarda  turizm  obyektlərinin  təbliğinə  kömək 
məqsədilə mövcud  yeni  nəşrlərin, uşaq ədəbiyyatının alınması, ixtisaslı kadrların  azlığı  kimi 
bir sıra məsələlər başlıca müzakirə obyekti olmuşdur. Müşavirədə Azərbaycan kitabxanalarını 
vahid  şəbəkədə  birləşdirən  ilk  milli  Avtomatlaşdırılmış  Kitabxana-İnformasiya  Sistemi 
(ALİSA) haqqında ətraflı məlumat verilmiş, sistemin kitabxanalarda tətbiqi məsələləri, siste-

---